'''کرنا''' به فتح کاف یکی از کهن ترین سازهای بادی [[ایران]] است که در خانواده ساز های هوا صدای مطلق دسته بندی می شود.این ساز از قدیمی ترین و ابتدایی ترین سار های هوا صدا در نواحی مختلف ایران است.
===ساختار ===
کرنا بخش اصلی تشکیل می‌شود.بخش اول لوله صوتی استوانه ای و اصلی ساز است که پوششی به طول 275 سانتی متر با نخ روی آن بسته می شود.قسمت فوقانی لوله فاقذ اینفاقداین پوشش است.بخش دوم لوله ی مخصوصیست که '''پیشه''' نامیده می شود.پیشه طرح قمیش ساده و یکپارچه ای را دارد و محل دمیدن ذر ساز است. مفهوم پیشه ،در تعدادی از رسالات و نسخ خطی فارسی به عنوان ساز بادی به کار برده شده است.<ref>ساز های ایران.محمد تقی مسعودیه.تهران.زرین و سیمین.1384.</ref> بخش سوم انتهای خمیده و شیپوری،یا کدویی شکل ساز است که با قوس و انحنای زیاد از کدو تعبیه می شود.این بخش 63 سانتی متر درازا دارد و خمیدگی و قوس وسیع آن تدریجا گسترش می یابد.
=== پراکندگی جغرافیایی ===
این ساز در منطقه [[فارس]]، بین اقوام [[بختیاری]]، [[قشقایی]] و [[لر|لرهای]] [[کهکیلویه و بویراحمد]] و نیز در شمال کشور (کرنای <nowiki>[[گیلان]]</nowiki> و <nowiki>[[مازندران]]</nowiki> ) رواج دارد.این ساز در حرم [[امام رضا|امام هشتم شیعیان]] نیز استفاده می شود که به کرنای رضوی معروف است.
=== موارد و نوع استفاده درگذشته===
اینک در مجموعه نغمات کرنای بختیاری، آهنگی به نام سواربازی وجود دارد که در گذشته نه چندان دور به هنگام نبردهای درون قومی و برون قومی بختیاری‌ها نیز نواخته می‌شده‌است.این موضوع می‌تواند نشانی از پیشینه کرنا در مصارف جنگی باشد.</ref>.». [[استرابون]] دیگر مورخ یونانی، نشانی دقیق تری به ما می‌دهد<ref>کتاب امپراطوری هخامنشی</ref>. وی با اشاره به دوره‌های آموزشی شاهزادگان و امیر زادگان هخامنشی می‌نویسد: «هر روز پیش از دمیدن آفتاب، جوانان با صدای کرنا به تمرین‌های نظامی فرا خوانده می‌شدند. مربیان، پسران را به دسته‌های ۵۰ نفری تقسیم می‌کردند و ریاست هر دسته را به یکی از پسران شاه یا یکی از امیر زادگان می‌سپردند.» بر این اساس معلوم می‌شود کرنا در گذشته یک ساز حکومتی بوده و برای اعلان‌ها، جشن‌ها و جنگ‌ها به کار می‌رفته‌است. اما سندی از این بهتر، یک شیپوره مفرغی است که در سال ۱۳۳۶ خورشیدی (۱۹۵۷ میلادی) از قبر [[داریوش سوم]] پیدا شد. طول این نمونه منحصر به فرد ۱۲۰، قطر دهانه خروجی اش ۵۰ و قطر دهانه ورودی اش ۵ سانتی متر است و هم اینک در موزه [[تخت جمشید]] [[استان فارس]] نگهداری می‌شود. شیپوره یاد شده به کرنای [[هخامنشی]] نیز شهرت دارد. با توجه به این که معمولاً در مقبره پادشاهان عهد باستان، اشیاء گرانقیمت و حاوی افتخار دفن می‌شده‌است، چنین به نظر می‌رسد کرنا در ساختار حکومتی هخامنشیان، چیزی بیش از یک ابزار موسیقایی بوده و احتمالاً نمادی از قدرت امپراطوری محسوب می‌شده‌است.{{سخ}}این ساز در ګذشته برخلاف معمول نه به صورت مستقیم بلکه در سمت راست یا چب نوازنده قرار می ګرفته و نواخته می شده.این نحوه نواختن ساز که چګونګی قرار ګرفتن لب های نوازنده بر ساز موید آن است بیانګر این نکته است که کرنا به احتمال قوی مخصوص اجرا بر روی اسب بوده است.نوع ګیلانی این ساز در ګذشته برای خبر رسانی و نوع مازندرانی آن توسط دامداران برای بیام رسانی در مناطق جنګلی استفاده می شده است.
