وحدت وجود: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده: Ibn Arabi.jpg|بندانگشتی|چپ|170 px|معمولاً اولین توضیح مفصل «وحدت [[وجود]]» به [[ابن عربی]] نسبت داده می‌شود هرچند ابن عربی خودش از لفظ «وحدت وجود» استفاده نکرد و افرادی قبل از او هم سخنان مشابهی گفته بودند.]]

[[پرونده:Unity of Existence.JPG|بندانگشتی|Unity of Existence.JPG. حمدو ستایشی را که تو از این یک‌دانه گل می‌نمائی اختصاص به خدا دارد. یعنی حمد از آنِ خداست. گل جلوه‌ای از جَلَوات خداست. ظهوری از مظاهر خداست. تو اسم گل بر روی آن نهاده‌ای! در زیر حجاب این اسم، خدا را پنهان نموده‌ای! اسم را بردار! غیر خدا چیزی نیست!<ref> مقاله/وحدت_وجود_در_بیان_حضرت_علامه_طهرانی_قدس_سره_(7)http://erfanvahekmat.com/</ref>]]

'''وحدت وجود''' اصطلاحی فنی در [[فلسفه اسلامی]] و -غالبا- [[عرفان اسلامی]] است.<ref name="EoI"> W.C. Chittick, ''Waḥdat al- S̲h̲uhūd'', [[:en:Encyclopaedia of Islam]]</ref> در طول تاریخ تفاسیر متفاوتی از وحدت وجود توسط طرفداران، مخالفین آن و اخیراً شرق شناسان غربی داده شده‌است. معمولاً اولین توضیح با تفصیل این اصطلاح به [[ابن عربی]] نسبت داده می‌شود، هرچند ابن عربی خودش از لفظ «وحدت وجود» استفاده نکرد و افرادی قبل از او هم سخنان مشابهی گفته بودند. به عنوان مثال، [[غزالی]] بیان می‌کند که «هیچ وجودی غیر از خداوند نیست... وجود فقط به یکتا حقیقی متعلق است.» به گفته غزالی میوه معنوی صعود یک صوفی این است که «گواهی دهد که هیچ موجودیتی بجز خدا نیست و اینکه هر چیزی بجز چهره خدا نابود شونده‌است»<ref> Amin Banani, Richard G. Hovannisian, Georges Sabagh (1994), p.71</ref><ref name="EoIMW"> [[ویلیام چیتیک]], ''Wahdat Al-Wujud'', Encyclopedia of Islam and the Muslim World, p.۷۲۷</ref>

اولین کسی که عبارت وحدت وجود را به عنوان یک اصطلاح فنّی به کار برد، سعیدالدین فرغانی، نسل سوم از مکتب ابن عربی، بود.<ref> ابن عربی، وارث انبیاء، ویلیام چیتیک، ترجمه: هوشمند دهقان ص105</ref>

اين مسأله از، مهمّات مسائل توحيديست. صوفيه و عرفا و متشرّعه و اصحاب حديث، حتى فرنگي ها هم عدّه‏اىعدّه‌اى هستند كه در اين مسأله وارد شده اند، و به اسامى متعدده ذكر آن شده: صوفيه «وحدت وجود» گفته ‏اند،‌اند، و اهل حديث و متشرعه همين احاديث و عبارات را نقل كرده و تفسير نموده و گاهى گفته ‏اند‌اند كه او (تعالى) وحدت عدديه ندارد. اوّلا وارد اين مبحث بشويم كه وحدت وجود يعنى چه؟ و ثانيا اينكه آيا وحدت وجود كفر است يا نه؟ و بيان شطحيات متصوّفه، ثالثا به چه طريق بايد آن را ثابت يا رد نمود؟ معناى وحدت وجود اين است كه در عالم يك حقيقت موجود است و آن خداست، و موجودات ديگر قابل اينكه به آنها چيز گفته شود نيستند. گاهى مجازا و گاهى حقيقتاً اين بيان در عرف و استعمال گفته مى‏شودمى‌شود .... <ref>http://samtekhoda.ir/fa/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF.html</ref>, <ref>http://www.ebnearabi.com/367/%D8%B3%D8%A4%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C.html</ref>

علیرغم اینکه نظریه وحدت وجود از دیدگاه منطقی تناقض آمیز و پارادوکسی به نظر می‌آید. عرفاً معتقد بودند که توان تبیین و یا تعبیر عقلانی و فلسفی وحدت وجود را نداشته، و از روی ناچاری به تمثیل روی آورده‌اند.<ref>[http://www.kakaie.com/fa/node/27 مقاله در فصلنامه اندیشه دینی تابستان و پاییز ۱۳۸۰; ۳(۴-۳):۷۹-۱۱۲، دکتر قاسم کاکایی، دانشیار دانشگاه شیراز]</ref> نویسندگان زیادی «وجود» یا «بودن» را اسم مناسب برای حقیقت خدا می‌دانند. در حالی که تمامی مسلمانان حقیقت خدا را یکی می‌دانند، منتقدین «وحدت وجود» استدلال می‌کنند که کلمه وجود برای وجود چیزهای در این عالم هم بکار می‌رود و اینکه این مفهوم تمایز بین وجود خالق و مخلوق را محو می‌کند. مدافعین استدلال می‌کردند که ابن عربی و پیروانش یک مبحث مربوط به علوم ماوراء طبعیی را مطرح می‌کنند که دنباله دیدگاه اشعریان که «صفات خدا نه خدا هستند و نه چیزی جز خدا» می‌باشد.<ref name=autogenerated1> John Esposito, Islam: The Straight Path. Oxford University Press, 1998, p.121</ref> نشانهای (آیات) خدا و آثار او، یعنی مخلوقات، نه مثل خدا هستند و نه متفاوت از او، زیرا فهم از خداوند باید بصورت هم حاضر و هم غایب، هم برتر و هم مجرد باشد. در نظر مدافعین وحدت وجود «تعادل لازم را بین این دو دیدگاه دربارهٔ خدا فراهم می‌آورد».<ref name="EoIMW"/> [[شاه ولی الله دهلوی]] استدلال کرد که مفهوم وحدت وجود بر اساس تجربه شخصی روحانی و خلسه‌ای بوده، و دربارهٔ کاوش ماهیات ذاتی خداوند نیست.<ref name=autogenerated1/>