قاپ‌بازی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز تمیزکاری و اصلاح متن با استفاده از AWB |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷:
و بنابراین شش سطح دارد: دو سطح بزرگ. اسم سطحی که که بر آمدگی دارد پک (پوک)، ونام سطح مقابل آن جیک (جک) است.<ref name="beytoote.com"/><ref>https://www.vajehyab.com/dehkhoda/ قاب+بازی</ref> دو سطح کوچک باریک که یکی اسب و دیگری خر است. قاب دو انتها یا دو سطح گوژ (محدب) دارد، هنگامی که قاب را به روی زمین پرت کنند، نمی‌تواند بر روی انتهای گوژ خود به ایستد اما امکان قرار گرفتن بر روی دوسطح جیک و پک زیاد است و در مرحله بعد امکان ایستادن بر روی سطح اسب و خر وجود دارد. معمولاً قاب بازان کهنه کار (حرفه‌ای) با سه قاب بازی می‌کردند که آنرا بازی سه قاب یا سه قاب بازی هم نامیدند. در بازی سه قاپ هر قاب پس از پرت کردن (انداختن) قاب به روی زمین یکی از سه حالت برای اندازنده (پرتاب کننده) قاب وجود دارد برنده (نقش)، بازنده (بز) وبی برد (بهار) مه نوبت قاپ ریختنش می‌سوزد و به دیگری می‌رسد. شکل بازنده قاب بازی که بز بیاورد بازنده است و اصطلاح «بز بیاری» از این جا ناشی شده است.<ref name="fun.akairan.com">http://fun.akairan.com/fun/proverb/2014112831643.html</ref> بز بیاری را سه پلشگ هم می‌گویند که صحیح آن «سه پلشت» است و پلشت به معنی ناپاک و آلوده آمده است.<ref name="fun.akairan.com"/> زکریا هاشمی درسال ۱۳۵۰ فیلمی به نام «سه قاب» را کارگردانی کرده است که به این موضوع اشاره دارد.<ref>https://fa.wikipedia.org/wiki/ سه‌قاپ</ref> در یونان<ref>http://www.vcoins.com/en/stores/ancient_caesar/5/product/greek_knuckle_bone_gaming_die_astragalos/11608/Default.aspx</ref> و رم باستان از قاب با عناوینی نظیر(Astragalomancy)و (astragyromancy) و (tali)و (Knucklebones)برای بازی و پیشگویی و قماراستفاده<ref name="aerobiologicalengineering.com">http://www.aerobiologicalengineering.com/wxk116/Roman/BoardGames/tali.html</ref> می‌شده است<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Astragalomancy</ref> و شش سطح قاب را با اصطلاحاتی<ref>http://www.archaeological-center.com/en/auctions/36-445</ref> که نزدیک به فرهنگ خودشان<ref>http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/gr/t/group_of_knucklebone_players.aspx</ref> است نام گذاری کرده‌اند<ref name="educacionfisicaenpetrol.jimdo.com">http://educacionfisicaenpetrol.jimdo.com/juegos-y-deportes-tradicionales-y-alternativos/las-tabas/</ref> و جالب است که در اسپانیا سطحی از قاب که به نام شاه از آن اسم برده می‌شود،<ref name="educacionfisicaenpetrol.jimdo.com"/> مشابه سطحی است که در بعضی از روش‌های قاب بازی ایرانی به اسم شاه (rey) نام گذاری شده است.<ref>http://motricitascuola.altervista.org/attivita%20motoria/scuola.html?/attivita%20motoria/chi_eravamo_come_siamo/pratiche_motorie_antichita/astragali.html</ref><ref>http://www.jstor.org/stable/10.3764/aja.118.4.0549?</ref><ref>http://www.tibetarchaeology.com/may-2014/ seq=1#page_scan_tab_contents</ref>
در تهران قدیم این بازی با سه قاب و در شهرستان‌ها با چهار قاب بازی می‌شده است. قاب بازی در ایران مخصوص بعضی از مردان جامعه بوده و بازی کنان در خرابه‌ها و یا دور ازانظار مردم بازی می‌کردند<ref>http://www.darioush-shahbazi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=327&Itemid=12</ref> ولی باستان شناسان در محوطه باستانی گوهر تپه مازندران که بین پنج تا سه هزار سال سابقه دارد ومربوط به جامعه‌ای شهری با طبقات بالا می‌باشد. [[پرونده:Tabas Dorso Mano.jpg|بندانگشتی|بازی چهار قاب یا چهار قاب پشت دستی در اسپانیا]]<ref>http://www.iranatlas.info/regional%20prehistoric/gohar%20tape/gohar%20tappe.htm</ref> و آثار آن در سایت موزه گوهر تپه نگهداری می‌شود.<ref>http://www.mashreghnews.ir/fa/news/327006/</ref> از درون گور زنی مربوط به قرن دوم قبل از میلاد یک قرنی (ساز رایج در مازندران) و از درون گوری دیگر که آن هم متعلق به زنی بوده، ششصد قاب پاچه گوسفند (برای قاب بازی، که امروز هم در بین ترکمن‌های منطقه بازی می‌شود) را کشف کردند، که حاکی از رواج یا ارتباط قاب بازی با زنان درآن منطقه داشته است.<ref>http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=94331&Serv=0&SGr=0</ref> از طرفی تندیس‌ها و نقاشی‌های بجا مانده از یونان و رم باستان و اروپای پیش و پس از رنسانس نشان می‌دهد که قاب بازی علاوه بر مردان در بین زنان هم رایج بوده است
[[پرونده:Tabas.jpg|بندانگشتی|قاب‌های پلاستیکی رنگی]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Knucklebones</ref> و آنها با یک یا حتی چهار قاب بازی می‌کرده‌اند که نوع اخیر را چهار قاب(four astaragali) بازی می‌نامند.<ref name="ancienttouch.com"/> همچنین در حفاری‌های باستان شناسی در یونان قاب‌های استخوانی مربوط به سه تا پنج قرن قبل از میلاد کشف شده است.<ref>https://diceygoblin.com/blog/the-full-history-of-board-games/</ref> درتمدن یونان نوعی از چهار قاب بازی مورد علاقه دختران جوان و بچه‌ها بوده که آن را چهار قاب بازی پشت دستی(dorsum manus)می‌نامیدند چون که چهار قاب را به هوا می‌انداختند وبا پشت دست می‌گرفتند که تا حدی شبیه یه‌قل دو قل می‌باشد.<ref>http://www.prm.ox.ac.uk/LGweb/toys/1895_9_15.htm</ref> که امروزه هم در بعضی از کشورها از جمله اسپانیا بازی می‌شود (به عکس نگاه شود). آثار باستانی یافته شده در تبت نشان می‌دهد که در این کشور، قاب بازی بیشتر در بین بچه‌های تبتی رواج داشته است<ref>http://www.tibetarchaeology.com/may-2014/</ref> اگرچه در رم و یونان باستان از استخوان قاب گوسفند و بز برای چهار قاب بازی استفاده می‌کردند<ref>http://www.antiquity.ac.uk/projgall/bejenaru323</ref> اما از قاب‌های ساخته شده از طلا، نقره، برنج، برنز، عاج، سنگ‌های قیمتی و چوب و شیشه و مواد دیگر هم استفاده می‌شده است. با توحه به اینکه از شش سطخ قاب فقط چهار سظح ان قابل نشستن را داشت به صورت قاب به تاس‌های امروزی تغیر شکل یافت که هر شش سطح آن قابل شماره‌گذاری است.<ref name="aerobiologicalengineering.com"/><ref>http://www.learner.org/courses/mathilluminated/units/7/textbook/02.php</ref> در اوایل قرن بیستم قاب بازی با استخوان‌های طبیعی گوسفند که آنرا در آب جوش با جوهر و رنگ‌های دیگر به
== منابع ==
| |||