ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Poriya9341 (بحث | مشارکت‌ها) خوب تر شه برچسب‌ها: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار ویرایشگر دیداری |
جز ویرایش Poriya9341 (بحث) به آخرین تغییری که A.M.Z.A انجام داده بود واگردانده شد |
||
خط ۵۸:
| بسامد برق= ۵۰ [[هرتز]]
}}
'''ایران''' ({{صدا|Iran name.ogg|تلفظ}}، به معنی: ''سرزمین [[آریایی|آریاییان]]''<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=Iran ریشه لغت ایران] {{نشان زبان|en|انگلیسی}}، وب‌گاه ریشهٔ لغاتِ آنلاین. بازدید در ۲۰ تیر ۱۳۹۰.</ref>) کشوری در [[جنوب غربی آسیا]] و در منطقه [[خاورمیانه]] با ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع وسعت ([[فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری|هجدهم درجهان]])<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html?countryName=Iran&countryCode=ir®ionCode=mde&rank=18#ir CIA]</ref> و بر پایه [[سرشماری]] سال ۱۳۹۲ دارای جمعیتی حدود ۷۷٬۱۸۹٬۶۶۹<ref>{{cite web|url=http://www.amar.org.ir/default.aspx?tabid=52 |title=Official Iranian Population clock |publisher=Amar.org.ir |date= |accessdate=13 Feb 2012| archiveurl = http://www.webcitation.org/67SYD4mMs | archivedate = 06 May 2012}}</ref> تن است.<ref>name=http://www.amar.org.ir/default-386.aspx</ref>
ایران از شمال با [[جمهوری آذربایجان]]، [[ارمنستان]] و [[ترکمنستان]]، از شرق با [[افغانستان]] و [[پاکستان]] و از غرب با [[ترکیه]] و [[عراق]] همسایه‌است و همچنین از شمال به [[دریای خزر]] یا [[دریای کاسپین]] و از جنوب به [[خلیج فارس]] و [[دریای عمان]] محدود می‌شود، که دو منطقهٔ نخست از مناطق مهم استخراج [[نفت خام|نفت]] و [[گاز]] در جهان هستند.
پایتخت، بزرگترین شهر و مرکز فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اداری ایران، [[تهران]] است. ایران یک {{پم|قدرت متوسط|Middle power}} و {{پم|قدرت منطقه‌ای|عنوان=منطقه‌ای|Regional power}} مهم<ref name="parliament">{{یادکرد وب | نشانی=http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200607/cmselect/cmfaff/363/36310.htm | عنوان=Select Committee on Foreign Affairs, Eighth Report, Iran | ناشر=The Committee Office, House of Commons | اثر=Publications.parliament.uk | بازبینی=18 ژوئن 2011}}</ref><ref name="petro-hunt">{{یادکرد وب | نشانی=http://www.petro-hunt.com/lectures/LectureOpen.htm | عنوان=Iran @ 2000 and Beyond lecture series, opening address | ناشر=petro-hunt.com | تاریخ=18 می 2000 | نویسنده=W. Herbert Hunt | پیوند بایگانی=https://wayback.archive.org/web/20100103021931/http://www.petro-hunt.com/lectures/LectureOpen.htm | تاریخ بایگانی=2010-01-03}}</ref> در خاورمیانه است که بواسطه ذخایر بزرگ [[سوخت سنگواره‌ای|سوخت فسیلی‌اش]] که شامل بزرگترین [[میدان‌های گازی ایران|میدان گاز طبیعی]] در جهان و چهارمین {{پم|ذخایر نفتی|Oil reserves}} بزرگ کشف و تأیید شده می‌شود، نفوذ و نقش قابل توجهی در {{پم|Energy superpower|عنوان=امنیت بین‌المللی انرژی|Energy superpower}} داشته<ref name="Reuters.com_November_29_2015c">{{یادکرد وب | نشانی=http://www.reuters.com/article/2013/06/12/bp-reserves-idUSL5N0EO1I720130612 | عنوان=UPDATE 3-BP cuts global gas reserves estimate, mostly for Russia | ناشر=Reuters.com | تاریخ=2013 | بازبینی=29 نوامبر 2015}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html | عنوان=Iran | ناشر=CIA World Factbook | بازبینی=7 اوت 2012}}</ref> و [[صنعت نفت ایران|صنعت نفت]]، [[صنایع پتروشیمی ایران|پتروشیمی]] و [[گاز طبیعی]] در ایران پیش‌تاز است. همچنین ایران میراث فرهنگی غنی دارد که بخشی از آن به عنوان ۱۹ میراث جهانی در یونسکو ثبت شده است که به عنوان چهارمین رتبه در آسیا و ۱۲مین رتبه در جهان است.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://whc.unesco.org/en/list | عنوان=UNESCO World Heritage Center - World Heritage List | ناشر=[[یونسکو]]}}</ref> ایران به واسطهٔ قرار گرفتن در منطقهٔ میانی [[اوراسیا]] موقعیتی [[راهبردی]] دارد.
ایران از اعضای مؤسس [[سازمان ملل متحد]]، [[سازمان اکو]]، [[جنبش عدم تعهد]]، [[سازمان کنفرانس اسلامی]] و [[اوپک]] است. [[سیاست در ایران|سیستم سیاسی کنونی ایران]] بر اساس [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی ۱۳۵۷ (۱۹۷۹)]] بنا شده است که ترکیبی از یک [[دموکراسی نیابتی|دموکراسی نیابتی (دموکراسی پارلمانی یا مجلسی)]] با یک [[حاکمیت دینی]] است که توسط [[ولایت فقیه|فقهای اسلامی]] تحت یک مفهوم {{پم|رهبری برتر|Supreme leader}} ([[رهبر ایران]]) حکمرانی می‌شود. پیش از سال ۱۳۵۷ نظام ایران [[سکولار]] بود و با انقلاب ۱۳۵۷ [[اسلام]]، [[دین رسمی]] و مذهب آن [[شیعه|تشیّع]] گشت. حکومت [[مشروطه سلطنتی]] [[دودمان پهلوی]] در ایران با [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] سرنگون شده و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] جایگزین شد. این نظام حکومتی در [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی]] مصوّب ۱۳۵۸ (و [[همه‌پرسی قانون اساسی ایران (۱۳۶۸)|بازنگری ۱۳۶۸]]) تشریح شده‌است. [[مقام رهبری در ایران]] بالاترین جایگاه رسمی است که از سال ۱۳۶۸ تاکنون در اختیار [[سید علی خامنه‌ای]] قرار دارد.
ایران کشوری با [[چندگانگی فرهنگی]]ست که از [[جمعیت‌شناسی ایران|گروه‌های زبانی و نژادی بسیاری]] تشکیل شده است که به طور رسمی اکثریت [[شیعه]] هستند. بسیاری از ایرانیان به زبان‌های [[زبان فارسی|فارسی]]، [[زبان آذری|آذری]]، [[زبان کردی|کردی]]، [[زبان لری|لری]]، [[زبان بلوچی|بلوچی]]، [[زبان گیلکی|گیلکی]] و [[زبان عربی عراقی|عربی عراقی]] صحبت می‌کنند اما [[زبان رسمی]] در ایران در عصر حاضر زبان فارسی است. ایران به عنوان یک سرزمین و یک [[ملت]]، پیشینه‌ای کهن دارد و یکی از تاریخی‌ترین کشورهای جهان به‌شمار می‌رود.
ایران تا سال ۲۰۱۲ م. بزرگترین تولیدکننده [[پسته]]،<ref name="fao">[http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx faostat.fao.org] فائو</ref> [[زعفران]]،<ref>[http://www.idosi.org/wasj/wasj4(4)/7.pdf In summary, Saffron is a traditional production of Iran and production share of this product is 93.7% of the world total production] idosi.org</ref> [[خاویار]]،<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/1394717.stm news.bbc.co.uk] news.bbc.co.uk</ref> [[زرشک]]،<ref>[http://www.payvand.com/news/08/nov/1235.html Photos: Picking Zereshk (dried fruit of Berberis vulgaris) in Birjand, Iran] payvand.com</ref> [[فیروزه]]،<ref>[http://www.wisegeek.org/what-is-turquoise.htm Iran is the world's largest producer of this mineral; it is also mined in the Southwest US, primarily in Arizona and Nevada. ] wisegeek.org</ref> [[شفت (گیاه‌شناسی)|میوه‌های شفتی (مثل زردآلو)]]<ref name="fao" /> و [[فرش دستباف]]<ref>http://www.persian-n-oriental-rugs.com/serapi-rugs.html</ref> در جهان بوده و پس از مصر رتبه دوم تولید [[خرما]]<ref name="fao" /> را دارد. همچنین بزرگترین ذخیره فلز [[روی]] در جهان است.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.iranconmin.de/en/leftnavigation/market | عنوان=IMAG - iranconmin.de - MARKET | پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20061115184514/http://www.iranconmin.de/en/leftnavigation/market | تاریخ بایگانی=15 نوامبر 2006}}</ref>
ایران همچنین هشتمین تولیدکننده [[میوه]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-fruit-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 FRUIT PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> دومین تولیدکننده [[خیار]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-cucumber-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 CUCUMBER PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> نهمین کشور در تعداد [[نیروی نظامی|پرسنل نیروهای نظامی]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-ten-countries-with-largest-army/ TOP TEN COUNTRIES WITH LARGEST ARMY IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> دهمین کشور در تعداد [[تانک]]های نظامی،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-countries-with-most-battle-tanks-in-the-world/ TOP 10 COUNTRIES WITH MOST BATTLE TANKS IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> چهارمین تولیدکننده [[سیمان]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-cement-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 LARGEST CEMENT PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> نهمین تولیدکننده [[آهن]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-ten-iron-producing-countries-in-the-world/ TOP TEN IRON PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> هشتمین تولیدکننده [[لیموترش|لیمو]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-ten-lemon-producing-countries-in-the-world/ TOP TEN LEMON PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.co</ref> دهمین تولیدکننده [[انگور]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-grapes-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 GRAPES PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> دومین تولیدکننده [[زردآلو]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-apricot-producing-countries/ TOP 10 APRICOT PRODUCING COUNTRIES] worldknowing.com</ref> هشتمین تولیدکننده [[مرغ]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-chicken-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 CHICKEN PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> سومین تولیدکننده [[گاز طبیعی]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-natural-gas-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 NATURAL GAS PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> ششمین تولیدکننده [[نفت]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-highest-oil-producing-countries-in-the-world-2/ TOP 10 HIGHEST OIL PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> سومین صادرکننده نفت،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-oil-exporting-countries-in-the-world/ TOP 10 LARGEST OIL EXPORTING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> ششمین تولیدکننده [[پیاز]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-onion-producing-country-in-the-world/ TOP 10 LARGEST ONION PRODUCING COUNTRY IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> دومین تولیدکننده [[گردو]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-walnut-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 LARGEST WALNUT PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> سومین تولیدکننده [[هندوانه]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-watermelon-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 LARGEST WATERMELON PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> هفتمین تولیدکننده [[گوجه فرنگی]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-tomato-producing-country-in-the-world/ TOP 10 LARGEST TOMATO PRODUCING COUNTRY IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> هفتمین تولیدکننده [[مرکبات]]،<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-citrus-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 LARGEST CITRUS PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> چهارمین تولیدکننده [[بادام]]<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-almond-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 LARGEST ALMOND PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> و هفتمین تولیدکننده [[پشم]]<ref>[http://worldknowing.com/top-10-largest-wool-producing-countries-in-the-world/ TOP 10 LARGEST WOOL PRODUCING COUNTRIES IN THE WORLD] worldknowing.com</ref> در [[جهان]] است.
== واژه‌شناسی ==
| |||