ویکی‌پدیا

تات‌های قفقاز: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
نکات کلیدی
برچسب‌ها: افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند ویرایشگر دیداری
خط ۱:
{{infobox ethnic group|
|group=مردمان تات (ایرانی های قفقاز)|image=File:The_Tat_People.png|poptime=۱۰۹۰۰ – ۲۲۰۴۱|popplace=[[آذربایجان]], [[داغستان]] ([[روسیه]])|langs=[[تاتی]] ، [[آذری]] ، [[روسی]]|rels=[[اسلام]]، [[مسیحی]]؛ [[زرتشتی]]،|related=(ژنتیک) دیگر [[مردمان ایرانی]]<br>(طبیعت و ژنتیک) [[آذری های باستان]], andو [[مردمان فارس]]، [[آریایی ها]]، [[مادها]].}}[[پرونده:The_Tat_People.png|بندانگشتی|تات های قفقاز. (ایرانی های قفقاز)]]
{{پیوند ابهام‌زدایی|این گروه قومی به زبانی که جزء دسته زبانهای جنوبشمال غربی ایرانی است سخن می‌گویند و با [[زبان تاتی|تاتهای ایران]] از لحاظ زبانی کمی متفاوتند. زیرا تحت تاثیر ترک های باکویی قرار گرفته اند.}}
[[پرونده:Flag of Tat.svg|بندانگشتی|پرچم مردم تات قفقاز]]
'''تات‌های قفقاز''' یا '''تات‌های شمالی'''<ref>کتاب «دستور زبان لهجه‌های تاتی جنوبی»، احسان یارشاطر، لاهه - پاریس ١٩٦٩</ref> (دیگر نام‌ها: '''لاهیجانی، داغلی، پارسیان قفقاز، پارسیان قفقاز جنوبی''') یکی از قوم‌های [[مردم ایرانی|ایرانی تبار]] و شاخه‌ای از [[فارسی‌زبانان]] بومی [[قفقاز]] هستند<ref>H. Pilkington,"Islam in Post-Soviet Russia", Psychology Press, Nov 27, 2002. [https://books.google.com/books?id=mAfS-PFRLYkC&pg=PA27 p. 27]:
خط ۷۰:
در درازنای زمان، مهاجران بومی شدهٔ پارسی با دیگر تیره‌های پیرامون خود در قفقاز جنوبی برهم‌کنش انجام دادند، فرهنگ خود را سهیم شدند و همزمان برخی از عناصر فرهنگی دیگر قومها را فراستاندند. هنرهای چون فرشبافی، بافندگی دستی، ساخت فراورده‌های فلزی، منبت‌کاری و اندودکاری بسیار گسترش یافت. هنرهای تزیینی و مینیاتور هم خیلی معمول است.<ref>Great Soviet Encyclopedia, vol. 25 {{ru icon}}</ref> فرهنگ زبانی تاتها بسیار پرمایه‌است. انواع [[شعر|چامه‌های]] مردمی چون رباعی، غزل و «بیت» گسترش یافته‌است. با بررسی چامه‌های شعرای پارسی‌گوی سده‌های میانه در قفقاز جنوبی (چون [[خاقانی]] و [[نظامی گنجوی|نظامی گنجه‌ای]]) برخی از آرنگه‌ای شناساننده و ویژهٔ زبان تاتی آشکار می‌شود.<ref>شروانی، جمال خلیل. ''[[نزهت‌المجالس]]''. تصحیح و تحقیق [[محمدامین ریاحی]]. تهران، انتشارات علمی، چاپ دوم ۱۳۷۵.</ref>
در پی همزیستی دیرباز تاتها و آذربایجانیهای ترک، آرنگهای مشترک فراوانی در زمینه‌های کشاورزی، خانه‌داری، و فرهنگ پدید آمده‌است. فولکلور امروزی آذربایجانی ظاهراً از پایهٔ فرهنگ ایرانی بالیده‌است.<ref>Gruenberg A. L. Yazik severo-azerbayjanskikh tatov. Moscow, 1958. {{ru icon}}</ref> پوشش سنتی بانوان تاتی دربرگیرندهٔ پیراهنی دراز، شلواری گشاد که در بیرون پوشیده می‌شود، لباس خطی باریک، لباس روییِ بدون دکمه، شال و جوراب ساقه بلند مراکشی است. پوشاک مردان شامل نیمتنهٔ [[چرکس|چرکسی]] و کلاه [[پوستین]] بلند می‌باشد. شمار بزرگی از تاتها در کوه‌ها می‌زیند یا در بخش صنعت کار می‌کنند. همچنین گروه اجتماعی، فرهنگی و روشنفکر نیز پدید آمده‌است.
[[File:Old_woman_in_Lahic.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Old_woman_in_Lahic.jpg|بندانگشتی|یک زن مسن تات در شهر لاهیج]]
 
=== پیشه‌ها و معماری سنتی ===
سطر ۱۰۴ ⟵ ۱۰۵:
 
=== تاتها و مردم تاتی شمال-باختری ایران ===
از آغاز قرون وسطا نام «تاتی»، افزون بر قفقاز، در شمال-باختری ایران و در طول این دوره بر همهٔ زبانهای ایرانی به جز فارسی و کردی گذاشته شد. هم اکنون نام ایرانی «تاتی» علاوه بر «[[زبان تاتی قفقاز]]» که نزدیک به زبان فارسی است، برای گروه ویژهٔ دیگری از گویشهایگویش های شمال باختری ایرانی با نام یکسان [[زبان تاتی]] هم بکار می‌رود. این زبان شامل تعداد زیادی گویش یا لهجه‌استلهجه‌ است که برای نمونه می‌توان از گویشهای چالی، [[زبان کیلیتی|کیلیتی]]، Danesfani,[[دانسفهان|دانسفهانی]]، Hiaraji[[خیارج|خیارجی]], Hoznini[[خوزنین|خوزنینی]], Esfarvarini،[[اسفرورین|اسفرورینی]]، تاکستانی،[[تاکستان|تاکستانی]]، سگزآبادی،[[سگزآباد|سگزآبادی]]، ابراهیم‌آبادی،[[ابراهیم‌آباد اشتهاردی،(قزوین)|ابراهیم‌آبادی]]، [[اشتهارد|اشتهاردی]]، [[زبان خوئینی|خوئینی]]، کجالی، شاهرودی، هرزنی نام برد. این گروه زبانی هم در جنوب خاوری و هم جنوب باختری آذربایجان ایران، استان زنجان و در رامند و پیرامون شهر [[قزوین]] و سایر مناطق ایران و [[نخجوان]] رایج بوده یا است.<ref name="ReferenceB" /><ref name="stilo">Stilo, D. L. 1994. Phonological systems in contact in Iran and Transcaucasia. In ''Persian studies in North America: Studies in Honor of Mohammad Ali Jazayery'' By Muhammed Ali Jaza'iri, Mehdi Marashi, Mohammad Ali: Festschrift Jazayery, Published by Ibex Publishers, Inc. , p. ۹۰. ISBN 0-936347-35-X, ISBN 978-0-936347-35-6</ref> این گویشها با [[زبان تالشی]] پیوند دارند و آنها را از تبار [[زبان آذری|زبان آذری قدیم]] می‌دانند. کاربرد یک نام برای این دو زبانِ جدای ایرانی باعث این پندار بیهوده در برخی منابع شده که تاتهای قفقاز در ایران نیز زندگی می‌کنند. این منابع دچار تعدادی برآمد اشتباه در نسبت دادن تاتهایتات های قفقاز به تاتهایتات های ایران شده‌اند.
 
== جستارهای وابسته ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/تات‌های_قفقاز»