عقلانیت: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات ردهٔ همسنگ (۲۶) +مرتب (۱۲.۵ core): + رده:رفتار عقلایی |
جزبدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: افزودن فضای خالی زیاد ویرایشگر دیداری |
||
خط ۱:
'''عقلانیت''' یا '''خردورزی''' در [[فلسفه]] یونانی، به بکارگیری [[عقل]] و خرد برای حصول شناخت اطلاق می‌شود که در مقابلی مفاهیمی چون، تجربه‌گرایی یا اصالت حس قرار می‌گیرد. واژه انگلیسی رشنالیتی به طور گسترده در رشته‌های علمی [[علم اقتصاد|اقتصاد]]، [[جامعه‌شناسی]]، [[روانشناسی]] و [[علوم سیاسی]] در معانی متفاوت به کار می‌رود.
<ref>{{یادکرد خبر | نشانی=http://www.khabaronline.ir/print/396765/Economy/macroeconomics?model=WebUI.Models.Details.DetailsPageViewModel}}</ref>عقلانیت، ویژگی یا حالت معقول بون، بر مبنای حقایق یا عقل و [[منطق]] است. [1] [نه به عنوان استناد] عقلانیت بر انطباق اعتقادات شخص با دلایلی برای اعتقاد وی، و یا اقدامات شخص با دلایلی برای آن عمل دلالت دارد. "عقلانیت" دارای معانی متفاوتی در [[فلسفه]]، [2] [[اقتصاد]]، [[جامعه‌شناسی|جامعه شناسی]]، [[روانشناسی]]، [[زیست‌شناسی|زیست شناسی]] تکاملی و [[علوم سیاسی]] می باشد.
فرد برای تعیین اینکه چه رفتاری منطقی تر است، باید چند فرضیه ی اصلی را ارائه دهد، و همچنین نیازمند تدوین قابل سنجش مسأله (مباحثه - نامعلوم) است. هنگامی که هدف یا مشکل مستلزم تصمیم گیری است، عوامل عقلانیتی در میزان اطلاعات، قابل استفاده هستند (مثلاً اطلاعات کامل یا ناقص). به طور خلاصه، تدوین و فرضیه های پیشینه، مدلی است که عقلانیت در آن اِعمال می شود. نشان دادن نسبیت عقلانیت: اگر فرد، مدلی را می پذیرد که در آن، سود بردن فرد مطلوب و بهینه است، پس عقلانیت به صورت رفتاری است که تا نقطه ی خودبینی،[[منطق]] منفعت جویانه است؛ در حالی که اگر فرد، مدلی را بپذیرد که در آن سود بردن گروه مطلوب و بهینه است، رفتار صرفاً خودخواهانه، غیر منطقی تلقی می شود. بدین ترتیب بی معنی است که عقلانیت را بدون فرضیه های مدل پیشینه که نحوه شکل گیری و تدوین مسأله را توصیف می کند، مد نظر قرار دهیم.
== مطالب ==
* 1. نظریه ها
* 1.1. ماکس وبر
* 1.2. روانشناسی
* 1.3. ریچارد برانت
* 2. کیفیت
* 3. نظری و عملی
* 4. نمونه هایی در زمینه های مختلف
* 4.1. منطق
* 4.2. اقتصاد
* 4.3. هوش مصنوعی
* 4.4. روابط بین المللی
* 5. همچنین ببینید
* 6. منابع
* 7. لینک های خارجی و منابع و مآخذ
== نظریه ها ==
=== ماکس وبر ===
[[ماکس وبر|ماکس وبر،]] جامعه شناس آلمانی، تفسیر [[کنش اجتماعی]] را ارائه داد که بین چهار نوع مختلف [[عقلانیت آرمان گرا]] تمایز قائل بود. اولین نوع، که او عقلانیت Zwecrationary یا [[عقلانیت هدفمند]] / ابزاری نامید، با انتظارات مربوط به رفتار سایر انسانها یا اشیاء در محیط مربوط است. این انتظارات به عنوان وسیله ای برای یک عامل اجرایی خاص به منظور رسیدن به اهداف مورد استفاده قرار می گیرند، اهدافی که وبر اشاره می کند که "به طور منطقی دنبال می شوند و مورد بررسی قرار می گیرند." وبر نوع دوم را، عقلانییت Wertrational یا ارزش گرا/ اعتقاد گرا نامید. در اینجا اقدامی برای آنچه که ممکن است فرد، دلایل درونی عامل اجرایی بنامد، صورت می گیرد: برخی از انگیزه های اخلاقی، زیبایی شناسی، مذهبی یا سایر انگیزه ها، مستقل از اینکه آیا این امر منجر به موفقیت خواهد شد یا نه. نوع سوم تأثیر گذار (عاطفی) بود، که به واسطه ی تأثیر، احساس و یا هیجان خاص عامل اجرایی مشخص شد - که وبر خود اذعان داشت که این نوعی عقلانیت بود که در حد واسط آنچه که او "هدفمند" قلمداد کرد، بود. نوع چهارم، نوع سنتی یا مرسوم بود، که با عادت ریشه دار و دیرینه تعیین می شد. وبر تأكيد داشت كه صرفاً یافتن يكي از اين گرايش ها، بسیار غیر معمول بود: تركيب ها هنجار بودند.کاربرد او همچنین روشن می سازد که او دو مورد اول را مهم تر از سایرین در نظر گرفته بود و قابل بحث است که سومین و چهارمین مورد، زیرمجموعه های دو مورد اول هستند.
مزیت تفسیر وبر در مورد عقلانیت این است که از ارزیابی ارزشگذاری شده اجتناب می کند، یعنی، این که انواع خاصی از باورها، غیر منطقی هستند. در عوض، وبر اذعان می کند که می توان مبنا یا انگیزه ای را در نظر گرفت - به عنوان مثال به دلایل مذهبی یا تأثیر گذار، که ممکن است معیار توضیح یا توجیه را برآورده سازد، حتی اگر این توضیحی نباشد که متناسب با جهت گیری عقلانیت Zwecrationary ابزارها و اهداف است. بنابراین، برعکس این امر، نیز درست است: برخی از توضیحات ابزارها – اهداف، آن مبانی که برای کنش (عمل)، عقلانییت Wertrationa هستند را محقق نخواهند ساخت.
ساختارهای عقلانیت وبر از دیدگاه [[یورگن هابرماس|هابرماس]] (1984) (فاقد محتوای اجتماعی و نظریه پردازی شده در مورد قدرت اجتماعی) [3] و همچنین از دیدگاه [[فمینیسم|فمینیستی]] (اگلتون، 2003) که به موجب آن، ساختارهای عقلانی وبر با توجه به ارزشهای مردانه و در راستای حفظ قدرت مردانه مورد بررسی قرار می گیرند، مورد انتقاد قرار گرفته اند. [4] موضع جایگزین در مورد عقلانیت (که شامل [[عقلانیت محدود|عقلانیت]] [[عقلانیت محدود|محدود]] [5]، و همچنین استدلالهای تأثیر گذار و ارزشمند وبر است)، را می توان در نقد اتزیونی یافت (1988) [6] که افکاری در مورد تصمیم گیری برای استدلال بر خلاف موضع ارائه شده توسط وبر را مجدداً شکل می دهد. اتزیونی نشان می دهد که چگونه استدلال هدفمند / سازنده، مطابق با ملاحظات هنجاری (ایده هایی در مورد اینکه افراد چگونه باید رفتار کنند) و ملاحظات اثرگذار (عاطفی) (به عنوان یک سیستم حمایتی برای توسعه روابط انسانی ) تحت کنترل قرار می گیرد.
==== روانشناسی ====
در روانشناسی استدلال، روانشناسان و [[اندیشمندان شناختی]]، از موقعیت های مختلف در مورد عقلانیت انسانی دفاع کرده اند. یکی از دیدگاه های برجسته، به اعتقاد [[فیلیپ جانسون لیرد]] و [[روت ام.جی|روت ام.]] جی. بیرن، در میان سایرین این است که انسان ها عملاً منطقی هستند، اما عملاً دچار اشتباه می شوند، یعنی انسان ها دارای صلاحیت منطقی بودن هستند، اما عملکرد آنها به واسطه ی عوامل مختلفی محدود می شود با این حال، استدلال شده است که بسیاری از آزمون های استاندارد استدلال [استنتاج]، مانند استدلال هایی در مورد [[اشتباه پیوستگی]] ([[ترکیب عطفی]])، در وظیفه گزینش واسون، یا [[اشتباه نرخ مبنا]] از مشکلات روش شناختی و مفهومی رنچ می برند. این امر منجر به اختلافات روانشناسی در مورد این موضوع می شود که آیا محققان (صرفاً) باید از قوانین استاندارد منطق، نظریه احتمالی و آمار استفاده کنند یا نظریه انتخاب منطقی به عنوان هنجارهای استدلال مناسب. مخالفان این دیدگاه، نظیر [[گرد گیگرینزر،]] به مفهوم [[عقلانیت محدود]] می پردازند، به خصوص برای وظایفی با عدم اطمینان بالا. [8]
===== ریچارد برانت =====
ریچارد برانت "تعریف اصلاحی" عقلانیت را ارائه می دهد، با این استدلال که اگر نظرات (مفاهیم) فرد، شکلی از [[روان درمانی شناختی]] را برجای گذارد، فرد، منطقی است.
== کیفیت ==
ابولوف اذعان می کند که عقلانیت به "مفهومی اساساً چالش برانگیز" تبدیل شده است، به خاطر "کاربرد خاص آن ... به ناچار شامل اختلافات بی پایان است". او "چهار حوزه" برای اختلافات در مورد معنای عقلانیت را مشخص کرده است:
# هدف، یا عملکردِ، اِسناد (نسبت دادن) عقلانیت: آیا آن توصیفی / تبیینی، تجویزی یا شرطی است ("چنان که گویی"، عقلانیت، واقعی است)؟
# موضوع عقلانیت: چه چیزی، یا چه کسی، منطقی است: انتخاب، عمل، یا انتخاب عامل اجرایی؟
# شناخت : ویژگی فرآیند تصمیم گیری شناختی چیست: حداقل (هدف تعیین شده) یا بهینه (مطلوبیت مورد انتظار)؟
# منطق (عقلانیت): آیا عقلانیت صرفاً ابزاری است، یعنی لاادری گری (ندانم گویی) در مورد منطق عمل انسان و انگیزه های آن است (عقلانیت ابزاری) یا آن به طور قابل ملاحظه ای آنها را تحت تأثیر قرار می دهد (عقلانیت ذاتی، با تمرکز بر حداکثر سازی مادی) [10].
بعضی از فیلسوفان (به ویژه [[ای. سی. گریلینگ]]) اعتقاد دارند که یک منطق خوب باید مستقل از احساسات، احساسات شخصی یا هر نوع غریزه باشد. انتظار می رود هر فرآیند ارزیابی یا تجزیه و تحلیل، که ممکن است منطقی نامیده شود، بسیار هدفمند، منطقی و مکانیکی باشد. اگر این حداقل الزامات محقق نشوند، یعنی اگر فردی، حتی اندکی، تحت تأثیر احساسات شخصی، غرایز، یا دستورالعمل ها و هنجارهای اخلاقی خاص فرهنگی قرار گیرد، بنابراین تجزیه و تحلیل به علت وارد کردن تعصب ذهنی، ممکن است نامعقول (غیر عقلانی) باشد.
[[علوم شناختی]] و [[علوم اعصاب مدرن]] نشان می دهد که مطالعه نقش احساس و هیجان در عملکرد ذهنی (از جمله موضوعاتی اعم از لحظه های بینش علمی و ایجاد برنامه های آینده) که هیچ انسانی تاکنون این معیار را محقق نساخته است، ممکن است شخصی که دارای احساسات عاطفی نباشد، برای مثال فرد مبتلا به [[آمیگدالین|آمیگدالای]] بسیار آسیب دیده و یا روان پریشی شدید را مستثنی کند. بنابراین، چنین شکل ایده آل عقلانیت به خوبی توسط کامپیوتر ها، و نه افراد، با نمونه نشان داده می شود. با این حال، ممکن است محققان به طور سازنده ای به ایده آل سازی به عنوان یک مرجع، مراجعه کنند. [استناد مورد نیاز]
== نظری و عملی ==
[[ایمانوئل کانت|کانت]] دلائلی عملی را از نظری متمایز ساخته بود. نظریه پرداز عقلانیت، [[جیزز ماسترن]]، تمایزی بدیل بین عقلانیت نظری و عملی قائل می شود، گرچه، طبق نظر او، عقل (دلیل) و عقلانیت، یکسان نیستند: عقل (دلیل)، یک استعداد روانشناسی است، در حالی که عقلانیت، استراتژی بهینه سازی است. [11] انسانها به واسطه ی تعریف، منطقی نیستند، اما می توانند به طور منطقی فکر کنند و رفتار کنند، با توجه به اینکه آیا به طور صریح یا به طور ضمنی، استراتژی معقولیت نظری و عملی را در افکاری که می پذیرند و اقداماتی که انجام می دهند، اِعمال می کنند یا نه.همچنین تمایز بین عقلانیت شناختی (معرفتی)، تلاش برای ایجاد اعتقادات به شیوه ای بی طرفانه و عقلانیت ابزاری شرح داده شده است.
عقلانیت نظری دارای یک مؤلفه ی صوری (قراردادی) است که به سازگاری منطقی و جزء مادی منجر می شود که به حمایت تجربی محدود می شود و متکی به مکانیزم های درونی ما درباره تشخیص و تفسیر سیگنال (علامت) است. ماسترن، از یک طرف بین باور غیر ارادی و ضمنی، و از طرف دیگر، بین پذیرش داوطلبانه و صریح، تمایز قائل می شود. [12] می توان به درستی بیان داشت که عقلانیت نظری پذیرش های ما را به جای باورهای ما تعدیل می کند. عقلانیت عملی، استراتژی برای بهترین حالت زندگی فرد، رسیدن به اهداف مهم و ترجیحات خود تا حد ممکن است.
== مثال هایی در زمینه های مختلف ==
=== منطق ===
موضوع اصلی: [[منطق]] و [[عقلانیت]]
به عنوان بررسی استدلال هایی که به موجب شکل خود، درست هستند، [[منطق]] در مطالعه عقلانیت، از اهمیت بنیادی برخوردار است. مطالعه عقلانیت در منطق، بیشتر با عقلانیت شناختی، یعنی دستیابی به باورها به شیوه ای منطقی، مربوط می شود، تا عقلانیت ابزاری.
==== اقتصاد ====
عقلانیت نقشی اساسی ایفا می کند و چندین دیدگاه در این زمینه وجود دارد [13]. اولاً، مفهوم ابزاری وجود دارد، اساساً این ایده که افراد و سازمان ها از لحاظ ابزاری منطقی هستند - یعنی بهترین اقدامات را برای رسیدن به اهدافشان اتخاذ می کنند. ثانیاً، مفهوم بدیهی (اصل بدیهی) وجود دارد که عقلانیت، مسئله منطقی بودن مطابق با ترجیحات و اعتقادات شما است. ثانیاً، افراد بر صحت (درستی) باورها و استفاده کامل اطلاعات تأکید کرده اند - در این دیدگاه، فردی که منطقی نیست، دارای عقایدی است که از اطلاعاتی که آنها دارند به طور کامل استفاده نمی کند. بحث در مورد جامعه شناسی اقتصادی نیز راجع به این است که آیا افراد یا سازمان ها "واقعاً" منطقی هستند یا خیر، و همچنین آیا این منطقی است که آنها را به صورت مدل های رسمی طراحی کنند یا نه. برخی معتقدند که یک نوع [[عقلانیت محدود]]، برای چنین مدلهایی، منطقی تر است.
برخی دیگر تصور می کنند که هر گونه عقلانیت هم راستا با [[نظریه انتخاب منطقی]]، مفهومی بی فایده برای درک رفتار انسان است؛ اصطلاح [[homo economicus]] ([[انسان، اقتصاد، و حکومت|انسان اقتصادی]]: انسان خیالی که در مدل های اقتصادی، از نظر منطقی، ثابت قدم اما فاقد احساس مسئولیت اخلاقی فرض می شود) به طور عمده به افتخار این دیدگاه، ارائه شد. [[اقتصاد رفتاری]] به دنبال در نظر گرفتن عوامل اقتصادی به همان صورتی که در واقع هستند، با مجاز دانستن تعصبات روان شناختی، به جای تصور عقلانی ابزاری ایده آل، می باشد.
===== هوش مصنوعی =====
درون [[هوش مصنوعی]]، [[عامل منطقی]] به طور معمول، عاملی است که [[مطلوبیت]] مورد انتظار را، با توجه به دانش فعلی آن، به حداکثر برساند. مطلوبیت، سودمندی پیامدهای اقدامات آن است. تابع مطلوبیت به طور دلخواه توسط طراح تعریف شده است، اما باید تابع عملکرد باشد، که نتایج مستقیم قابل سنجش مانند برنده شدن یا از دست دادن پول است. به منظور ایجاد یک عامل ایمن که به شیوه ای دفاعی عمل می کند، تابع غیرخطی عملکرد غالباً مورد نظر است، به طوری که پاداش برای برنده شدن کمتر از مجازات برای باختن است. یک عامل اجرایی ممکن است در حوزه مسائل خود منطقی باشد، اما یافتن تصمیم منطقی برای مشکلات پیچیده خودسرانه عملاً امکان پذیر نیست. عقلانیت تفکر انسان، یک مشکل اساسی در [[روانشناسی استدلال]] است. [14]
====== روابط بین المللی ======
بحثی مداوم در مورد صلاحیت های کاربرد "عقلانیت" در مطالعه [[روابط بین‌الملل|روابط بین الملل]] (IR) وجود دارد. برخی از محققان آن را ضروری می دانند [15]. سایرین، انتقادی تر هستند [16] این حال، کاربرد فراگیر و مداوم "عقلانیت" در علوم سیاسی و IR [روابط بین المللی]، فراتر از اختلاف نظر و مباحثه است. "عقلانیت" در این زمینه در همه جا حاضر است. ابولف بیان می کند که تقریباً 40 درصد از تمام منابع علمی برای "سیاست خارجی" به "عقلانیت" اشاره دارند - و در دهه 2000 این نسبت تا بیش از نیمی از آثار علمی مرتبط افزایش می یابد. او ادامه می دهد که هنگامی که این امر در مورد امنیت بنیادی و سیاست های خارجی مطرح می شود، به کارگیری عقلانیت IR، به "سوء رفتار" (تخلف)، شباهت دارد: توصیف های مبتنی بر عقلانیت عمدتاً غلط یا نادرست هستند؛ بسیاری از ناظران، موفق به توضیح معنای "عقلانیتی" که به کار می برند، نمی شوند؛ و مفهوم، اغلب از لحاظ سیاسی برای تمایز بین "ما و آنها" استفاده می شود. [10]
== همچنین مراجعه کنید به ==
* نماد
* پورتال تفکر
* تعصب شناختی
* انسجام (زبان شناسی]
* متناقض (بر خلاف انتظار)
* نارسائی عقلائی
* فلیپیسم
* اِسناد (نظریه بازی) (عقلانیت فردی)
* غریزه
* هوش
* عدم عقلانیت
* قانون تفکر
* اشتباه کمتر
* فهرست تعصبات شناختی
* عقلانیت کامل
* اصل عقلانیت
* درمان رفتار احساسی عقلانی
* قیمت گذاری عقلانی (منطقی)
* عقل گرایی
* عقلانیت (توجیه کردن)
* رضایتمندی
* عقلانیت شدید
* قضیه مطلوبیت فون نویمان- مورگنسترن
== جستارهای وابسته ==
سطر ۱۱ ⟵ ۱۰۱:
== پانویس ==
{{پانویس}}
# http://www.merriam-webster.com/dictionary/rationality
# Jump up ^ https://www.britannica.com/topic/reason
# Jump up ^ Jürgen Habermas (1984) The Theory of Communicative Action Volume 1; Reason and the Rationalization of Society, Cambridge: Polity Press.
# Jump up ^ , M. (ed) (2003) A Concise Companion to Feminist Theory, Oxford: Blackwell Publishing.
# Jump up ^ Simons, H. and Hawkins, D. (1949), "Some Conditions in Macro-Economic Stability", Econometrica, 1949.
# Jump up ^ Etzioni, A. (1988), "Normative-Affective Factors: Toward a New Decision-Making Model", Journal of Economic Psychology, Vol. 9, pp. 125–150.
# Jump up ^ Byrne, R.M.J. & Johnson-Laird, P.N. (2009). 'If' and the problems of conditional reasoning. Trends in Cognitive Sciences, 13, 282–287
# Jump up ^ Sturm, Thomas (2012). The “rationality wars” in psychology: Where they are and where they could go. Inquiry, 55, 66-81.
# Jump up ^ Richard B. Brandt (1959). Ethical Theory: The Problems of Normative and Critical Ethics. Prentice-Hall.
# ^ Jump up to: a b Abulof, Uriel (2015). "The Malpractice of Rationality in International Relations". Rationality and Society. 27 (3): 358–384.
# Jump up ^ Mosterín, Jesús (2008). Lo mejor posible: Racionalidad y acción humana. Madrid: Alianza Editorial, 2008. 318 pp. <nowiki>ISBN 978-84-206-8206-8</nowiki>.
# Jump up ^ Mosterín, Jesús (2002). “Acceptance Without Belief”. Manuscrito, vol. XXV , pp. 313–335.
# Jump up ^ Paul Anand (1993). Foundations of Rational Choice Under Risk. Oxford University Press.
# Jump up ^ Johnson-Laird, P.N. & Byrne, R.M.J. (1991). Deduction. Hillsdale: Erlbaum.
# Jump up ^ Bueno De Mesquita, Bruce (2010) Foreign Policy Analysis and Rational Choice Models. In The International Studies Encyclopedia, edited by Robert Allen Denemark. Malden, MA: Wiley-Blackwell.
# Jump up ^ Walt, Stephen M. (1999) Rigor or Rigor Mortis?: Rational Choice and Security Studies. International Security 23 (4):5-48.
{{عصر روشنگری}}
| |||