ویکی‌پدیا

توان سلولی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Z.navidi (بحث | مشارکت‌ها)
۶۳ ویرایش‌ها
اصلاحات ویرایشی ریز
Z.navidi (بحث | مشارکت‌ها)
۶۳ ویرایش‌ها
jyddv uk,hk ihd hk'gdsd
خط ۱۱:
تحقیقات روی [[کرم الگانس]] نشان داده است چند مکانیزم شامل [[ویرایش پسارونویسی|تنظیمات rna]] می‌توانند در حفظ ویژگی همه‌توانی در مراحل مختلف تکامل در بعضی از گونه‌ها نقش داشته باشند.<ref>Ciosk, R.; Depalma, Michael; Priess, James R. (10 February 2006). "Translational Regulators Maintain Totipotency in the Caenorhabditis elegans Germline". Science. 311 (5762): 851–853. Bibcode:2006Sci...311..851C. PMID 16469927. doi:10.1126/science.1122491.</ref> کار روی zebrafish و پستانداران، تعاملات بیشتری بین [[ریزآران‌ای|ریزآران‌ای‌]]ها و (RNA binding proteins(RBPs در تشخیص تفاوت‌های تکاملی پیشنهاد می‌دهد.<ref>Kedde M, Agami R (April 2008). "Interplay between microRNAs and RNA-binding proteins determines developmental processes". Cell Cycle. 7 (7): 899–903. PMID 18414021. doi:10.4161/cc.7.7.5644.</ref>
 
== پرتوانی{{انگلیسی| Pluripotency}} ==
[[پرونده:Human embryonic stem cells.png|بندانگشتی|تصویر A: تجمعی از سلول‌های بنیادین [[رویان|رویانی]] انسان که هنوز تمایز پیدا نکرده‌اند.تصویر B: [[عصب محیطی|سلول‌های عصبی]]]]
 
در زیست‌شناسی سلولی، پرتوانی یا pluripotency (از واژهٔ لاتین plurimus، به معنای خیلی زیاد و potens به معنای داشتن قدرت)<ref> "Biology Online". Biology-Online.org. Retrieved 25 April 2013.</ref> به سلول بنیادینی اشاره می‌کند که پتانسیل این را دارد که به یکی از سه لایهٔ جنینی زیر [[دگرگونی یاخته|متمایز]] و تبدیل شود: درون‌پوست (پوشش درونی شکم، دستگاه گوارش، ریه‌ها)، میان‌پوست (ماهیچه‌ها، استخوان، خون)، یا برون‌پوستی (بافت‌های اپیدرمی و سیستم عصبی)<ref>Binder, Marc D.; Hirokawa, Nobutaka; Uwe Windhorst, eds. (2009). Encyclopedia of neuroscience. Berlin: Springer. ISBN 978-3540237358.</ref>.
 
پرتوانی سلول، یک زنجیره است که از سلول همه‌توان که قابلیت ایجاد همهٔ انواع سلول‌های جنینی مانند سلول‌های بنیادین جنینی، و IPSCs را دارند، آغاز می‌شود و به دسته‌ای از سلول‌ها می‌رسد که بخشی از ویژگی پ همه‌توانی را دارا هستند و می‌توانند به هر سه نوع سلول‌های لایه‌های جنینی تبدیل شوند ولی تمام خصیصه‌های سلول‌های همه‌توان را ندارند.
 
=== پرتوانی القایی{{انگلیسی| Induced pluripotency}}===
سلول‌های بنیادین پرتوان القایی،القایی(Induced pluripotency)، که به اختصار سلول‌های iPS یا iPSCs نامیده می‌شوند، انواعی از [[یاخته بنیادی|سلول‌های بنیادین]] پرتوان هستند که به صورت مصنوعی از یک سلول غیر پرتوان بدست می‌آیند، که معمولاً این سلول‌ها، [[یاخته‌های پیکری]] بالغ هستند و این کار از طریق فرآیندهایی است که سلول را به اجبار و از طریق مکانیزم‌هایی وادار به بیان [[ژن|ژن‌]]ها و [[سازه رونویسی|عوامل رونویسی]] مشخصی می‌کنند.<ref> Baker, Monya (2007-12-06). "Adult cells reprogrammed to pluripotency, without tumors". Nature Reports Stem Cells. doi:10.1038/stemcells.2007.124.</ref> این عوامل رونویسی، نقش کلیدی تعیین کننده‌ای در ایجاد وضعیت سلول دارند و هم چنین تأکیدی بر این حقیقت است که این سلول‌های پیکری، اطلاعات ژنتیکی مشابه سلول‌های جنینی اولیه را حفظ می‌کنند.<ref>Stadtfeld, M.; Hochedlinger, K. (15 October 2010). "Induced pluripotency: history, mechanisms, and applications". Genes & Development. 24 (20): 2239–2263. doi:10.1101/gad.1963910.</ref> قابلیت القای سلول‌ها به وضعیت پرتوانی، اولین بار در سال ۲۰۰۶ با استفاده از فیبروبلاست موش و چهار عامل رونویسی Oct4، Sox2، Klf4 و c-Myc انجام شد.<ref> Takahashi, Kazutoshi; Yamanaka, Shinya (August 2006). "Induction of Pluripotent Stem Cells from Mouse Embryonic and Adult Fibroblast Cultures by Defined Factors". Cell. 126 (4): 663–676. PMID 16904174. doi:10.1016/j.cell.2006.07.024.</ref> این تکنیک که بازبرنامه‌ریزی نامیده می‌شود، باعث شد [[شنایا یاماناکا]](Shinya Yamanaka) و [[جان گوردون]](John Gurdon) جایزهٔ نوبل در روانشناسی و پزشکی را در سال ۲۰۱۲ بگیرند.<ref>"The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2012". Nobelprize.org. Nobel Media AB 2013. Web. 28 Nov 2013.</ref> در راستای این تلاش، در سال ۲۰۰۷ القائ موفقیت‌آمیز iPSC انسانی که از فیبروبلاست پوستی و غشایی استخراج شده بود، با روشی مشابه متد مورد استفاده برای القای سلول موشی، انجام شد.<ref>Takahashi, Kazutoshi; Tanabe, Koji; Ohnuki, Mari; Narita, Megumi; Ichisaka, Tomoko; Tomoda, Kiichiro; Yamanaka, Shinya (1 November 2007). "Induction of Pluripotent Stem Cells from Adult Human Fibroblasts by Defined Factors". Cell. 131 (5): 861–872. PMID 18035408. doi:10.1016/j.cell.2007.11.019.</ref> این سلول‌های القا شده، ویژگی‌ها و خصیصه‌های مشابه سلول‌های بنیادین جنینی(ESCs) را دارند، اما نیازی به استفاده از جنین نیست. بعضی از شباهت‌های بینESCها و iPSCها شامل پرتوانی، [[مورفولوژی]]، توانایی خودبازیابی، خصیصه‌ای که نشان می‌دهد آن‌ها می‌توانند به طور نامحدود تقسیم و تکرار شوند و [[بیان ژن|بیان ژن‌]]آنها می‌باشد.<ref name=":1">Liang, Gaoyang; Zhang, Yi (18 December 2012). "Embryonic stem cell and induced pluripotent stem cell: an epigenetic perspective". Cell Research. 23 (1): 49–69. PMC 3541668 Freely accessible. PMID 23247625. doi:10.1038/cr.2012.175.</ref>
 
فاکتورهای [[وراژن‌شناسی]] نیز به نظر می‌رسد در بازبرنامه‌ریزی یاخته‌های پیکری در القای پرتوانی درگیر هستند. این تئوری مطرح است که فاکتورهای وراژن شناسی خاصی، نشان‌ها و علائم وراژن‌شناسی پیکری اولیه(original somatic epigenetic marks) را پاک می‌کنند تا علائم وراژن جدیدی را بدست آورند که بخشی از اکتساب وضعیت پرتوانی است. کروماتین نیز در iPSC مانند ESC شناخته شده است به طوریکه در آن کمتر فشرده و در نتیجه بیشتر قابل دسترسی است. تغییرات Euchromatin نیز رایج است بطوریکه با وضعیت euchromatin در ESCها سازگار است.<ref name=":1" />
خط ۲۶:
علاوه بر این، مشخص شده است که بیان پیکریِ ترکیبی از عوامل‌رونویسی به طور مستقیم، می‌تواند انواع دیگری از سلول‌های پیکری مشخص شده را(transdifferentiation) القا کند. محققان سه نسب [[سازه رونویسی|عوامل رونویسی]] سلول‌های عصبی را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند به طور مستقیم [[فیبروبلاست]] موشی را به [[یاخته عصبی|نورون‌]]های با کارکرد کامل تبدیل کنند.<ref>Vierbuchen T, Ostermeier A, Pang ZP, Kokubu Y, Südhof TC, Wernig M (2010). "Direct conversion of fibroblasts to functional neurons by defined factors". Nature. 463 (7284): 1035–41. PMC 2829121 Freely accessible. PMID 20107439. doi:10.1038/nature08797.</ref> این نتایج، طبیعت [[دگرگونی یاخته]] و درستی الزام نسب و مراحل تکوین را به چالش کشیدند و نشان می‌دهند که با ابزارهای مناسب و دقیق، تمام سلول‌ها، همه‌توان هستند و می‌توانند انواع بافت‌ها را ایجاد کنند. بعضی از کاربردهای پزشکی و درمانی iPSCها از بیمارانی بدست آمده است که کار پیوند بافت و سلولی را بدون ریسک پس زدن (که رایج است) انجام داده‌اند.<ref>Park, IH; Lerou, PH; Zhao, R; Huo, H; Daley, GQ (2008). "Generation of human-induced pluripotent stem cells.". Nature Protocols. 3 (7): 1180–6. PMID 18600223. doi:10.1038/nprot.2008.92.</ref>
 
== چندتوانی{{انگلیسی| Multipotency}} ==
[[پرونده:Hematopoiesis (human) diagram.png|بندانگشتی|سلول‌های بنیادی خون‌ساز، نمونه‌هایی از سلول‌های چند‌توانی هستند. زمانی که به [[پروژنیتور|سلول‌های پروژنیتور]] myeloid یا lymphoid متمایز می‌شوند، توانایی خود را از دست می‌دهند و به سلول‌های oligopotentای تبدیل می‌شوند که توانایی ایجاد تمام سلول‌های نسب خود را دارند.]]
 
چندتوانی،چندتوانی یا multipotency، [[نیایاخته|سلول‌های نیایاخته]] یا [[پروژنیتور]]ی هستند که پتانسیل فعال‌سازی ژن‌ها برای ایجاد تمایز به سلول‌های متفاوت جدا از یکدیگر را دارا هستند. برای مثال، یک سلول بنیادی [[خون|خونی]] چندتوانی، یک سلول hematopoietic می‌باشد و این نوع از سلول می‌تواند خودش را به انواع بسیاری از سلول‌های خونی مانند [[لنفوسیت]]، [[مونوسیت]] و [[نوتروفیل]] و غیره تمایز دهد. اما نمی‌تواند به [[یاخته عصبی|سلول‌های مغز]] یا استخوان یا سلول‌هایی غیر از سلول‌های خونی تمایز پیدا کند.
 
 
خط ۳۹:
در بیولوژی، oligopotency توانایی سلول [[پروژنیتور]] برای تمایز به چند نوع سلول است. در حقیقت بحت در رابطه با درجهٔ [[یاخته بنیادی|پتانسیل]] سلول‌ها برای تمایز به انواع سلول‌ها می‌باشد و درجهٔ این نوع از سلول و انواعی که می‌تواند به آن‌ها تمایز پیدا کند نسبت به مدل‌های بالا کمتر است. مثال‌هایی از سلول‌های بنیادین oligopotent، سلول‌های بنیادین لنفوئید و میلوئید (وابسته به مغز استخوان) می‌باشند. به طور خاص، سلول‌های لنفوئید می‌توانند باعث ایجاد انواع سلول‌های خونی مانند سلول‌های B و سلول‌های T شوند، ولی نمی‌توانند به انواع دیگری از سلول‌های خونی مانند سلول‌های قرمز خون تبدیل شوند. مثالی از سلول‌های پروژنیتور، سلول‌های بنیادین عروقی هستند که ظرفیت تبدیل شدن به هر دو نوع سلول [[لایه درون رگی|لایهٔ درون‌رگی]] یا ماهیچه‌های صاف را دارند.
 
== تک توانی{{انگلیسی| Unipotency}} ==
در [[زیست‌شناسی یاخته‌ای|زیست شناسی سلولی]]، یک سلول تک توان یا unipotent به مفهوم این است که یک سلول بنیادی ظرفیت این را دارد که تنها به یک نوع سلول تبدیل شود، توان یا پتانسیل این نوع از سلول ها نسبت به دسته های دیگر برای ایجاد گونه های متفاوت سلولی، کمتر است. در حال حاضر اینکه آیا سلول‌های بنیادین تک‌توان واقعی وجود دارند یا نه مشخص نیست.<ref name=":0" />
 
== جستارهای وابسته ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/توان_سلولی»