هورمون گیاهی: تفاوت میان نسخه‌ها

هورمون‌ها با آنزیم‌ها و تیامین‌ها و DNA در این خاصیت مشترکند که به غلظت بسیار کم یا ناچیز باعث ایجاد اثرات فیزیولوژیکی عمیق می‌شوند. اصولاً واژه هورمون باید به ترکیباتی محدود شود که به طور طبیعی در درون موجود زنده ساخته می‌شود لذا در تعریف هورمون گیاهی می‌توان گفت مواد آلی می‌باشد که مواد غذایی نبوده و توسط گیاهان تولید می‌شود و در غلظت‌های کم فرایند فیزیولوژیکی را تنظیم می‌کند. گاهی موادی که بصورت مصنوعی تولیدشده‌اند اثرات مشابه و یا عیناً نظیر یکی از هورمون‌های طبیعی گیاهی را دارند که نباید آنها را هورمون گیاهی نامید بلکه واژه صحیحتر برای چنین ترکیباتی که اثراتی نظیر هورمون روی گیاه دارند تنظیم کننده رشد می‌باشد. تنظیم کننده‌های رشد ترکیبات سنتزشده یا هورمون‌های گیاهی هستند که فرایندهای فیزیولوژیکی را تغییر می‌دهند. این مواد با تقلید کردن از هورمون‌ها، تاثیرتأثیر روی (سنتزشدن) هورمون‌ها و از بین بردن و یا انتقال و یا تغییر دادن محل تاثیرتأثیر هورمونی، رشد را تنظیم می‌کنند. می‌توان گفت تمام هورمون‌ها، تنظیم کننده رشد هستند اما تمام تنظیم کننده‌های رشد هورمون نیستند.

اولین گروه هورمون گیاهی هستند که کشف شدند و مورد استفاده قرار گرفته. ماهیت هورمونی آنها بطور روشن در آزمایشی که برای اولین بار توسط وانت در سال ۱۹۲۸ انجام گرفت در کولئوپتیل یولاف از گیاهان تیره غلات نشان داده شده و در غلظت کمتر از ۱۰*۱مولار می‌توان به کار برد طبیعی ترینطبیعی‌ترین ترکیبی که در گیاهان شناخته شده است [[اسید ایندول -۳- استیک]] (IAA) می‌باشد که احتمالااحتمالاً در گیاهان از اسید آمینه [[تریپتوفان]] ساخته می‌شود. مراکز عمده ساخته شدن آکسین بافت‌های مریستمی انتهایی از قبیل جوانه‌های در حال بازشدن، برگهای جوان، نوک ریشه، گلها یا گل آذین روی ساقه گلدار می‌باشد و نحوه انتقال آکسین در اندامهای جوان از بالا به پایین و در اندامهای پارانشیمی در داخل آوندهای آبکشی انجام می‌گیرد و در ریشه هم از نوک ریشه به سمت بالای ریشه صورت می‌گیرد.

از آکسین‌های مصنوعی می‌توان به اسید -نفتالین- استیک، اسید ایندول -۳- بوتیریک، اسید ۲-۴۲–۴-در کلرو فنواکسی استیک، اسید نفتاکسی استیک و اسید تریو یدوبنزوئیک اشاره نمود. اسید ایندول استیک بعنوان هورمون طبیعی در اثر آنزیم‌هایی ازقبیل اکسیدازها و فنولازها تجزیه می‌شود. قابل ذکر است بکار بردن غلظت‌های نسبتاً زیاد آکسین‌ها همچنین منجر به نقایصی در گیاهان از قبیل تغییر شکل برگ، ساقه و ریشه، رنگ پریدگی برگهاٍ جلوگیری از طویل شدن ریشه‌ها یا بازشدن گلها و ایجاد ورم و آماس می‌شود.

'''• نقش اکسین در گیاه:'''

ژیبرلین‌ها ابتدا در سال ۱۹۳۸ هنگام مطالعه نوعی قارچ برنج بنام [[ژیبرلا فوجیکوری]] از گروه [[آسکومیست|آسکومیستها]]ها (کیسه دار) کشف شدند. ماده متبلوری از عصاره بدون قارچ محیط کشتی که این قارچ در آن رشد کرده بوده کشف شد که اثر این قارچ بر گیاهان آلوده را داشت. این محلول ژیبرلین نامیده شد. نواحی عمده ساخته شدن جیبرلین در گیاهان برگهای مریستمی، نوک ریشه، بذرهای در حال رشد می‌باشد و انتقال این هورمون در گیاهان کاملاً بطور آزاد و هم در آوند آبکش و هم در آوند چوبی روی می‌دهد. ژیبرلین‌ها گروه مشخصی از هورمون‌های گیاهی هستند که بسیار به هم شبیهند. [[اسید ژیبرلیک]] (GA) یکی از بهترین و معروفترین ترکیبات این گروه می‌باشد.

۵- تاخیرتأخیر در رسیدن میوه‌ها: میوه‌های مانند [[خرمالو]] که اگر پیش از رسیدن چیده نشوند به سرعت نرم و فاسد می‌شوند و یا میوه‌های پرتقال و لیمو زمانی روی درخت می‌رسند که عرضه است به بازار زیاد و یا قیمت‌ها پایین است که غالباً ضرر اقتصادی را به همراه موارد استفاده از هورمون جیبرلین هنگامی که میوه‌ها هنوز سبز هستند یعنی حدود یکماه قبل از رسیدن مدتی نسبتاً طولانی همانطورهمان‌طور سبز روی درخت باقی خواهند ماند و از طرفی استفاده از این هورمون در گیلاس حدود سه هفته قبل از برداشت و در گلابی چهار هفته قبل از برداشت در دیر برداشت کردن محصول مؤثر است.

۱- بزرگ شدن و طویل شده سلولها: سیتوکینین‌ها در مرحله طویل شدن سلول یا بزرگ شده آن رشد تاثیرتأثیر می‌گذارد ولی اینکه اثر رونق بخشی یا باز دارنده است بستگی به اندام مربوط نوع بخصوص سیتوکینین و غلطت آن دارد.

۴- پیری دیر رس: این هورمون پیری را در برگها با غلظت نسبتاً کم به تاخیرتأخیر می‌اندازد و از ریزش گلها و برگ و میوها جلوگیری می‌کند.

۶- تاثیرتأثیر روی گل دادن: سیتوکینین باعث تولید گل در گیاهان روز بلند شرایط روز کوتاه و برعکس می‌شود.

۵- بکارگیری این هورمون در سیب ۱۰ روز بعد از اینکه باز شدند باعث تولید میوهایی دراز تردرازتر خواهد شد.

۱۳- هورمون سیتوکینین رقابت بین رشد مریستم انتهایی شاخه و رشد میوه را می شکندمی‌شکند و باعث رشد بهتر میوه‌ها می‌شود.

۱۵- هورمون سیتوکینین در حرکت بخشیدن مواد غذایی مؤثر است بطوری که این ماده به عضوهایی میوه‌ها و برگها و غده‌های جوان که خود تولید کنندهتولیدکننده هورمون هستند انتقال می‌یابد.

این هورمون که هورمون پیری نام گرفته است معلوم شده است که بصورت گاز اتیلن در بافتهای گیاهی شاخه شده و مانع از رشد ریشه و ساقه گردیده و پیری و ریزش برگهای را تسریع می‌کند و از طرفی نمو جوانه‌های جانبی را به تاخیرتأخیر انداخته و اصولاً همه صفات خاص یک هورمون را دارا می‌باشد. اتیلن در شرایط عادی یعنی درجه حرارتهای معمول بصورت گاز است. اتیلن همچنین ممکن است از گیاه خارج شود و رشد و فعل انفعال‌های فیزیولوژیکی گیاهان را مجاور را تحت تاثیرتأثیر قرار دهد و برخلاف سایر هورمونهای گیاهی که در نقاط خاصی تولید می‌شود این هورمون به صورت موضعی در هر نقطه‌ای از گیاه ممکن است تولید شود و حرکت آن در داخل بافتها بصورت انتشار گاز می‌باشد و تحت تنش‌های فیزیکی در قسمتهای زیادی از گیاه ساخته می‌شود.

۱۰- نظر به اینکه صرفه جویی در نیروی کار لازم در برداشتدربرداشت مکانیزه و رسیدن همزمان محصول یک امر مهم و مؤثر می‌باشد استفاده از این هورمون مفید و حائز اهمیت می‌باشد مانند گردو، آلبالو، گیلاس و هلو...هلو…

* اتیلن باعث افزایش میزان شیرابهشیرآبه در ختان کائوچو که در صنایع لاستیک سازی اهمیت دارد.

'''• بازدارنده‌ها:'''

(میزان اسید آبسیزیک در گیاه تحت تاثیرتأثیر کمبود آب، اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز گیاه می‌باشد) تغییرات سریع غلظت از مشخصات خاص این بازدارنده است بدین معنی که وقتی گیاه تحت تاثیرتأثیر کمبودهای آب، اکسیژن و مواد غذایی قرار گیرد، میزان اسید آبسایزیک به سرعت بالا می‌رود و پس از برطرف شدن تنش، طی دو روز به حالت عادی بر می‌گردد. همانند اتیلن برای ساخته شدن آبسایزیک محل خاص در درون گیاه وجود ندارد و تمام اندامها می‌توانند برحسب نیاز به تولید این ماده بپردازند. نقل و انتقال نیز مانند جیبرلین و سایتو کنین در بافت‌های آوندی انجام می‌پذیرد. از این هورمون بنام هورمون تنش یاد شده است چرا که از آسیب خشکی جلوگیری می‌کند، بدین صورت که باعث بسته شدن روزنه‌های گیاه می‌شود و در هنگام کم آبیکم‌آبی مانع از دست رفتن آب گیاه می‌شود.

۴- کند ساختن رشد و پیری: اسید آبسیزیک رشد انواع بسیاری از بافتها و اندامهای گیاهی مانند برگها، کولئوپتیل‌ها، ساقه‌ها، محور زیرلپه‌ای و ریشه‌های را کند نموده؛ و پیری اندامهای گیاهی را به لحاظ تسریع و تجزیه کلرفیل به تاخیرتأخیر اندازد.

این مواد بدون اینکه تغییری در شکل ظاهری گیاه ایجاد نماید باعث کند شدن رشد گیاه می‌شود از مهمترین مواد این گروه که در باغبانی امروزه استفاده می‌شود آلار درجه اول، سایکوسل(ccc) و فسفون- دی(phophon-D) و آمو ۱۶۱۸ (Amo1618) در درجات بعدی قرار دارند. این مواد تقسیم و رشد یاخته‌ای در ناحیه زیر مریستمی انتهای شاخه‌ها جلوگیری به عمل می آوردولی برروی خود مریستم تاثیرتأثیر ندارد؛ که این امر باعث تولید طبیعی شاخه‌ها، برگ و میوه، کوتاه ماندن درخت و افزایش تولید گل در سال بعد مصرف و کاهش هرس می‌شود. آلار در غلظت‌های مختلف برحسب نوع گیاه متفاوت است ولی می‌توان در غلظت ۵/۰ الی ۸ در هزار از اواسط بهار تا اواسط تابستان بکار برد.