مستوره اردلان: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام = مستوره اردلان (به کردی: مەستورەمه‌ستوره ئەردەڵانئه‌رده‌ڵان)

| توضیح تصویر =

| مختصات محل زندگی =

| سال‌های نویسندگی =

|فیلم (های) ساخته بر اساس اثر(ها)=

|حوزه =

| تأثیرپذیرفته از =

| وب‌گاه =

| جوایز =

'''ماه شرف خانم قادری متخلص به (مستوره) و شهیر به مستوره اردلان یا (مستوره کردستانی)''' و یا به اختصار '''مستوره اردلان''' {{به کردی|مەستوورە ئەردەڵان}} (زاده [[۱۱۸۴]] ([[۱۸۰۵ (میلادی)|۱۸۰۵]])، درگذشته [[۱۲۲۷]] ([[۱۸۴۸ (میلادی)|۱۸۴۸]]).) شاعر، نویسنده و تاریخ‌نگار [[کرد]] ایرانی بود.

دویستمین سالگرد وی در [[اربیل]] در طی جشنواره‌ای به یاد وی برگزار شد.<ref>[http://www.peyamner.com/article.php?id=29841&lang=farisi ]</ref>. علاوه بر نوشته‌های تاریخی و مذهبی‌اش، از وی شعرهایی به کردی و فارسی به جا مانده استمانده‌است.<ref>دیوان مستوره، گرد آوری محمد علی قره داغی، انتشارات آراس، اربیل، 1389 شمسی.</ref>.

ابوالحسن بیگ پدر ماه شرف خانم از سوی پدر از خوانین [[درگزین]] [[همدان]] بود که جد بزرگ آنان قادر نام زمان [[شاه سلطان حسین صفوی]] (۱۷۲۲-۱۶۹۳۱۷۲۲–۱۶۹۳ / ۱۱۳۵-۱۱۰۵۱۱۳۵–۱۱۰۵) از همدان به سنندج مهاجرت کرده‌است. میرزا عبدالله رونق این مهاجرت را در سال ۱۱۲۰ هـ. ق مطابق ۱۷۰۸ میلادی نوشته‌است، بخش دیگری از درگزینی‌ها به سلیمانیه عراق کوچ کردند و امروز محلهٔ درگزین به نام آنان است.

حاج رجبعلی کلانتر جد بزرگ مستوره در زمان احمد خان فرزند سبحان وردی خان مصادف با حکومت [[نادر شاه]] (۱۷۴۳-۱۷۴۰۱۷۴۳–۱۷۴۰ / ۱۱۵۶-۱۱۵۳۱۱۵۶–۱۱۵۳) مرد با نفوذی در دستگاه [[حکومت اردلان‌ها]] بوده‌است. محمد آقای ناظر کردستانی پدربزرگ مستوره یکی از شخصیت‌های بلند مقام بود که پنجاه سال همعصر با چند تن از والیان مسئولیت آرامش داخلی و مرزهای [[کردستان]] و دخل و خرج و اداره ولایت را بر عهده داشته و در تمام جنگ‌ها به همراه خسروخان بزرگ اردلان به جنگ و پیکار مشغول بوده‌است.

ماه‌شرف در سال ۱۲۲۶ قمری (برابر با ۱۱۸۴ خورشیدی و ۱۸۰۵ میلادی)، زمان حکومت [[امان‌الله خان والی اردلان]] در خانوادهٔ اهل فرهنگ قادری در [[سنندج]] به دنیا آمد و به تحصیل و تربیتش همت گماشتند و بر خلاف سنت دیرین و جاری زمان، او را هم‌سطح با مردان به آموختن علوم متداول زمان تشویق و ترغیب نمودند. دیری نگذشت که این ماه‌شرف در ردیف ادیبان و سخن‌سنجان قرار گرفت. مستوره با ذوق و قریحهٔ شعریش توانست با سرودن قصائد نغز و غزلیات آبدار با شاعران نامدار زمان خود مقابله کند و در تاریخ نویسیتاریخ‌نویسی پابه‌پای مورخین جلوه نماید. میرزا [[علی‌اکبر منشی]] دیوان غزلیات مستوره را بیست‌هزار بیت دانسته‌است. میرزا علی‌اکبر وقایع‌نگار در شرح حال او می‌نویسد: سزاوار است نام مستوره به خاطر فضل و کمال و خط و ربط و شعر و تاریخ‌نگاری‌اش در ردیف زنان برجسته و مورخین نامدار قرار گیرد.{{مدرک}} ماه‌شرف در هفده‌سالگی به اجبار به عقد و ازدواج خسرو خان فرزند امان‌الله خان بزرگ درآمد. میرزا علی‌اکبر منشی در این باره می‌نویسد: «مستوره چون شأن و شایستگی خود را برابر با مردان روزگار می‌دانست از این مواصلت و مزاوجت امتناع داشت تا این که خسروخان پدر و جد او را همراه چند تن از بستگان به زندان انداخت و ابوالحسن بیگ را مجبور به پرداخت جریمهٔ سی‌هزار تومان نمود و شرط استخلاص آنان را منوط به عقد مستوره نمود. مستوره به ناچار بدین مزاوجت تن درداد و جز تسلیم در مقابل استخلاص پدر و جدش راه دیگری نداشت در حالی که خسروخان پیش‌تر با [[حسن جهان خانم]] بیست‌ویکمین دختر [[فتحعلی شاه قاجار]] ازدواج کرده بود و از او سه پسر به نام‌های رضاقلی خان، امان‌الله خان و احمد خان و سه دختر به نام‌های خانم‌خانم‌ها که زن اردشیر میرزا، برادر [[محمد شاه قاجار]] بود و دیگری عادله‌خانم همسر حسین خان، والی شیراز و سومی آغه‌خانم داشت.» حسن‌جهان خانم زنی بود ادیب و شاعر و سیاست‌مدار و صاحب قدرت و مسلط بر زندگی خسروخان بود. مستوره بیشتر اوقات خود را به مطالعه و سرودن شعر و نوشتن تاریخ می‌گذرانید و چون خسرو خان نیز شاعر بود بیشتر او را بدین کار تشویق می‌نمود، رفته‌رفته مستوره به خسروخان علاقه‌مند شد. ماه‌شرف در میان شاعران فارسی‌زبان با [[یغمای جندقی]] ارتباط شعری داشت و با سید [[عبدالرحیم مولوی]] که از بزرگان مکتب شعر گورانی است آشنا بود زیرا هر وقت سید عبدالرحیم مولوی به دیدار دوستانش [[غلامشاه خان اردلان]] و [[رضاقلی خان اردلان]] به [[سنندج]] می‌آمد با مستوره نیز ملاقات می‌کرد و او را تشویق می‌نمود که شعر [[کردی گورانی]] بگوید. اشعار مستوره به علت پختگی و استحکام و زیبایی در کردستان [[بابان]] دست‌به‌دست می‌شد، [[نالی]] شاعر معروف کرد سورانی‌سرا در اشعارش ضمن ستایش مستوره با گوشه و کنایه و طنز می‌خواست از حرمت او بکاهد اما برخلاف میلش موجب اشتهار و معروفیت مستوره در شعر و ادب گردید.

* دیوان اشعار<ref>[http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/ASIN/9646528023/qid=1135800817/026-4386215-8677254 Divan-i Masturah Kurdistani: Amazon.co.uk: Mah Sharaf Khanum Kurdistani: Books<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> که به فارسی سروده شده و در حدود دو هزار بیت است و سه بار به چاپ رسیده‌است، چنانکهچنان‌که چاپ اولش در سال ۱۳۰۴ خورشیدی به همت حاج شیخ یحیی معرفت» اعتضاد الاسلام «و اسدالله خان کردستانی در [[تهران]] انجام گرفته، چاپ دوم به کوشش احمد کرمی سلسله نشریات» ما «در سال ۱۳۶۳ در تهران. چاپ سوم به وسیله آقای صدیق صفی زادهصفی‌زاده بوره که یی که بیست غزل کردی سورانی را به نام مستوره در پایان اشعار فارسی بدان افزوده که جز یک غزل منسوب یادشده بقیهٔ اشعار برای مردم کردستان ناآشنا و فاقد اعتبار علمی و تحقیقی است. محمد علی قره داغی در سال ۱۳۸۹ تعدادی از اشعار مستوره را از بیاض هابیاض‌ها و نسخ خطی جمع آوریجمع‌آوری کرده و با نام دیوان مستوره انتشار داده استداده‌است.<ref>دیوان مستوره، گرد آوری محمد علی قره داغی، انتشارات آراس، اربیل، ۱۳۸۹ شمسی.</ref>. این کتاب مشتمل بر دو غزل سورانی، ده مثنوی بلند هورامی و دو دوبیتی فارسی است.

* [[تاریخ اردلان]]:<ref>[http://www.bookfinder.com/dir/i/Khronika_Doma_Ardalan-Tarikh-I_Ardalan/502016559X/ Khronika Doma Ardalan: Ta'rikh-I Ardalan (502016559X) by Mah Sharaf Khanum Kurdistani, E. I. Vasileva @ BookFinder.com<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>: این کتاب معروفیت و ارزش علمی و اجتماعی مستوره را دو چندان نموده زیرا تا اواخر قرن نوزدهم میلادی در تمام خاورمیانه در عرصهٔ تاریخ نویسیتاریخ‌نویسی خصوصاً کردشناسی در میان زنان جز مستوره کسی به این کار نپرداخته‌است، این اثر ارزشمند در سال ۱۹۴۷ میلادی مطابق ۱۳۲۶ شمسی به وسیله مرحوم ناصر آزادپور در [[سنندج]] به چاپ رسید.

* عقاید مستوره: این کتاب که رسالهٔ کوچکی از عقاید مستوره در مذهب اهل سنت [[شافعی]] است بر ارزش شخصی و عقاید دینی وی می‌افزاید و به جرات می‌توان گفت در میان زنان تا این زمان کسی به چنین تالیفیتألیفی نپرداخته‌است.

{{پانویس|۲}}