استدلال: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خط ۶:
==انواع استدلال==
;تمثیل{{انگلیسی|Analogy}}
[[تمثیل (منطق)|تمثیل]] سرایت دادن حکم یک موضوع به موضوع دیگر به دلیل مشابهت آن دو به یکدیگر است. واژۀ تمثیل در این بافت به معنای تشبیه کردن یا مانند کردن چیزی به چیزی دیگر به‌کار رفته است. در استدلال تمثیلی می‌کوشیم تا براساس همانندی بین دو چیز، حُکمی را که برای یکی از آنها درست می‌دانیم برای دیگری هم درست بدانیم. نکتۀ درخورِ توجه در این استدلال آن است که این استدلال برپایۀ همانندی است نه محتوا. استدلال تمثیلی برپایۀ وجه‌شبه بین دو چیز است. برای نمونه گُمان می‌کنیم شخصی به‌نام حسین تیزهوش است. حسین برادری به‌نام حسن دارد. وجه‌شبه حسین و حسن برادری آنها نسبت به یکدیگر است. ازهمین‌رو، می‌گوییم چون حسن برادر حسین است، حسن هم تیزهوش است. چنین استدلالی تنها براساس برادری بین حسین و حسن پایه‌گذاری شده است.
خط ۱۴:
2. یافتنِ استدلالی دیگر دربرابرِ آن استدلال; روشِ رویارویی با استدلال تمثیلی نادرست، یافتنِ استدلال تمثیلی، دربرابر آن است. برای نمونه در رد استدلال گفته‌شده در بالا، می توان گفت: خیر، سخنان بزرگان همانند اشیایِ زیرخاکیِ ارزشمندی‌اند که بسیار گران‌بها هستند و چه‌بسا با گذشت زمان به ارزش آنها افزوده می‌شود. <ref>منطق، رشته‌های ادبیات و علوم انسانی-علوم و معارف اسلامی، پایۀ دهم، دورۀ متوسطه، 1396</ref>
;استقرا{{انگلیسی|Induction}}
[[استقرا]] نوعی استدلال است که در آن ذهن از جزء به کل سیر می‌کند.البته در منطق جدید این تعریف رد شده است. یعنی چند مورد جزئی را مشاهده می‌کند و سپس یک حکم کلی می‌دهد. مثلا در چند مورد آب را حرارت می‌دهیم و می‌بینیم که در صد درجه [[سلسیوس]] می‌جوشد و از این نتیجه می‌گیریم که هر آبی در صد درجه سلسیوس می‌جوشد.
خط ۲۹:
2. شمارِ نمونه‌ها باید در سنجش با کل جامعۀ آماری نسبت مناسبی داشته باشد. برای نمونه نتیجۀ بدست‌آمده دربارۀ نوع حکومت‌داری کشورها از 30 کشور که از 196 کشور برگرفته‌شده، نمی‌تواند نشان‌دهندۀ نوع حکومت‌داری کشورها در دنیا باشد. اما اگر همین آمار از 180 کشور گرفته‌شده بود، به میزان زیادی تعمیم‌پذیر به تمام کشورها در دنیا بود. توجه داشته باشید که اگر استدلال استقرایی را به درستی به‌کار نگیرید، ممکن است دچار [[تعمیم شتاب‌زده]] شوید.
;قیاس (استنتاج){{انگلیسی|Deduction}}
اما وقتی ذهن از قضیه‌های کلّی به نتیجه‌های جزئی می‌رسد و به عبارت مختصرتر از کلّ به جز می‌آید، آن را [[قیاس]] می‌نامند. مثال:
| |||