ایران‌ویج: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس اوستا (یزدگرد یکم)، ایرانیان باستان خاستگاه خود را [[اَیریَنِم وَیجَ]] یا '''ایران‌ویج''' ([[زبان اوستایی|اوستایی]]: اَریَنَ وَئیجَه (airyana waējah),<ref>{{پک|مالاندرا|1391|ک=مقدمه‌ای بر دین ایران باستان|ص=250}}</ref> [[زبان پارسی میانه|پارسی میانه]]: ایران‌ویج (ērānwēz),<ref>{{پک|مالاندرا|1391|ک=مقدمه‌ای بر دین ایران باستان|ص=250}}</ref> [[زبان سغدی|سغدی مانوی]]: آریانا وَئیجه (airyana waējah),<ref>{{پک|MacKenzie|۱۹۹۸a|ک=ĒRĀN-WĒZ|ص=536}}</ref> [[زبان پارتی|پارتی]]: آریان‌ویجن(ʾryʾnwyjn)<ref>{{پک|MacKenzie|۱۹۹۸a|ک=ĒRĀN-WĒZ|ص=536}}</ref>) می‌نامیدند، که به معنی «گسترهٔ آریائیان» یا «سرزمین رودهای آریایی، چشمه‌های آریایی» است.<ref>{{پک|رضایی باغ‌بیدی|1388|ک=تاریخ زبانهای ایرانی|ص=9}}</ref> این واژه بعدها در متون [[پارسی میانه|پهلوی]] تبدیل به ایران‌ویج (ērānwēz) شد. (ēr) به معنی «آزاده، شریف و اصیل» است. بنابر [[اوستا]]، نخستین مسکن اقوام آریایی است.<ref>{{پک|مالاندرا|1391|ک=مقدمه‌ای بر دین ایران باستان|ص=250}}</ref> دربارهٔ محل ایرانویج اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را سرزمین صرفاً اساطیری دانسته‌اند. برخی نیز پیشنهادهایی برای جایگاه جغرافیایی آن ارائه کرده‌اند. محل‌های پیشنهادی از [[خوارزم]] بر ساحل [[دریاچه آرال]] در منابعشمال زبان[[ازبکستان]] پهلویتا ([[زبانآذربایجان]]، پارسییا میانهتا جنوب یا شمال غرب [[افغانستان]]) وگسترده بهاست. دنبالاخیراً آنها[[فُگِلسانگ]] محل ایرانویج را شمال سرزمین باستانی [[سُغد]]، در کتاب‌هایشمال عربی[[رود وسیحون]] فارسیدانسته، ایران‌ویجاما رابر باپایه آذربایجانپژوهش یکی[[ویتسِل]]، شمرده‌اندجایگاه ایرانویج ارتفاعات مرکزی افغانستان بوده است.<ref>{{پک|رضایی باغ‌بیدی|1388|ک=تاریخ زبانهای ایرانی|ص=9-10}}</ref>

در [[فرگرد یکم وندیداد]]، بند ۳و۴ آمده‌استآمده است:

{{نقل قول|بهترین ناحیه‌ای که [[اورمزد]] آفرید ایرانویج است. اما [[پتیاره]] آن زمستان دیوآفریده ده‌ماهه و انواع مار پردار و بی‌پر است. خوشی این ناحیه به حدی است که اورمزد می‌گوید اگر سرزمین‌های دیگر را نمی‌آفرید، مردم به ایرانویج می‌رفتند و جایی برای سکونت باقی نماند. در [[اساطیر ایرانی]] زمین به هفت پاره یا [[اقلیم]] بخش شد. اقلیم میانی [[خونیرَس]] نام دارد که به اندازه آن شش اقلیم دیگر است. ایرانویج در خونیرَس قرار دارد. اورمزد در ایرانویج چیزهای زیادی را آفرید. رودهای [[وه دائیتی]]، [[داراجه]]، گاو [[اِیوداد]] یا یکتاآفریده، [[گیومرث]]، کوه‌های ابرز و [[اوسِندام]] و راس و پل افسانه‌ای [[چینوَد]] در آنجاست. نخستین حیوانات که دو گاو نر و ماده بودند و همه انواع گیاهان در ایرانویج آفریده شدند. ایرانویج امن‌ترین جای خونیرَس است به طوری که [[وَرِجَمکَرد]] در آنجا ساخته شده‌استشده است. سرور ایرانویج یکی از بی‌مرگان، یعنی [[ون‌جدبیش]]، است. [[زردشت]] در ایرانویج ظهور کرد. طبق روایات متاخر ایرانویج در [[آذربایجان]] است. می‌گویند خورشیده به اندازه ایرانویج است. در اعتقادات ایرانی، ایرانویج [[آرمانشهر]] ایرانیان است. در [[مینوی خرد]]، مشخصات این آرمانشهر بدین شرح آمده‌استآمده است و پیداست که اورمزد ایرانویج را از دیگر جای‌های و روستاها بهتر آفرید و نیکی‌اش این است که زندگی مردم در آنجا سیصد سال است و زندگی گاوان و گوسفندان صدوپنجاه سال و درد و بیماری کم دارند و دروغ نمی‌گویند و شیون و مویه نمی‌کنند و دیو آز به تن آنان کمتر مسلط است و ده مرد از نانی که می‌خورند سیر می‌شوند و به هر چهل سال از زنی و مردی فرزندی زاده شود و قانونشان [[بهی]] و دینشان [[پوریوتکِشی]] است و چون بمیرند پارسایند و رد (سرور) آنان [[گوبدشاه]] است و از ایزادن سرور و پادشاه‌شان [[سروش]] است.<ref>{{پک|مالاندرا|1391|ک=مقدمه‌ای بر دین ایران باستان|ص=250}}</ref>||}}<ref>{{پک|Gnoli|۱۹۸۹|ک=AVESTAN GEOGRAPHY|ص=44-47}}</ref>