دیوان بین‌المللی دادگستری: تفاوت میان نسخه‌ها

زبان‌های رسمی این دیوان [[زبان فرانسوی|فرانسوی]] و [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] هستند. این دیوان ۱۵ [[قاضی]] سرشناس، با تجربه، معروف، مشهور و دانا دارد که آن‌ها را [[مجمع عمومی سازمان ملل متحد]] و [[شورای امنیت]] مشترکاً برای نه سال انتخاب می‌کنند. هر سه سال پنج کرسی [[قضاوت]] خالی می‌شود و پنج قاضی دیگر به جمع قضات اضافه می‌شوند. [[اساسنامه]] دیوان بین‌المللی دادگستری جزء لاینفکی از [[منشور ملل متحد]] است و از اجزای اصلی نظم [[حقوق موضوعه|حقوقی موضوعهٔ]] بین‌المللی به شماربه‌شمار می‌آید.

تاکنون دو [[دستگاه قضایی]]، عهده‌دار حل اختلافات بین‌المللی شده‌اند؛ اولی، [[دیوان دائمی دادگستری بین‌المللی]] بود که در ۱۹۲۰ میلادی توسط [[جامعه ملل]] ایجاد و در ۱۸ آوریل ۱۹۴۶ با انحلال جامعه ملل این دیوان هم منحل شد. این دیوان هم جلسات خود را در کاخ صلح لاهه برگزار می‌کرد. دیوان بین‌المللی دادگستری بلافاصله پس از انحلال دیوان دائمی جایگزین آن شد و هم‌اکنون نیز به فعالیت خود در شهر [[لاهه]] ادامه می‌دهد. اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری همان اساسنامه دیوان دائمی است و حتی [[آئین دادرسی]] دیوان دائمی هم بدون هیچگونه تغییر اساسی اقتباس شد. در سال‌های بعد قواعد جدید آئین دادرسی توسط دیوان بین‌المللی دادگستری اتخاذ شده اما اساسنامه دیوان تغییر نکرده استنکرده‌است.<ref>ربکا والاس. صص ۵–۳۵۴</ref>

دیوان، رکن قضائی اصلی سازمان ملل متحد است (ماده ۹۴ منشور ملل متحد) و در نتیجه کلیه کشورهای عضو این سازمان به طوربه‌طور خودکار، عضو دیوان بین‌المللی دادگستری می‌شوند و حق رجوع به دیوان را دارند.

بنابراین کشورها این حق را دارند که صلاحیت دیوان را به طوربه‌طور کلی یا در اختلافات معینی نپذیرند؛ لذا کشورهای طرف دعوی باید در ارجاع موضوع به دیوان، اتفاق نظر داشته باشند و این اتفاق نظر باید طی قرارداد خاصی به دیوان عرضه شود. گاهی نیز کشورها در حین انعقاد قرارداد یا عهدنامه‌ای، شرط ارجاع اختلافات احتمالی به دیوان را می‌گنجانند و به این ترتیب صلاحیت دیوان را برای حل اختلافات احتمالی آینده به رسمیت می‌شناسند.

قضات دیوان باید نماینده نظام‌های مهم حقوقی، مهم‌ترین اسلوب‌های قضایی جهان و تمدن‌های بزرگ بشری باشند، نه نماینده دولت‌های خویش (ماده ۹ اساسنامه) بنابراین دولت‌ها حقی در انتخاب قضات ندارند و این افراد تابع دستورات دول خویش نیستند. بر اساس اساسنامه دیوان ترکیب قضات باید منعکس‌کننده شکل‌های اصلی تمدن بشری و نظام‌های حقوقی اصلی دنیا باشد. این به آن معنی است که قضاتی از سیستم‌های حقوقی [[کامن لا]]، [[حقوق مدون]] و حقوق سوسیالیستی (امروزه حقوق پست-کمونیستی) در ترکیب قضات دیوان قرار دارند. هرچند قانونی در این زمینه وجود ندارد اما توزیع متناسب ژئوپولیتیکی قضات همواره رعایت شده استشده‌است.

چهار کشور شوروی (و روسیه)، ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا از زمان تأسیس دیوان تاکنون به طوربه‌طور پیوسته هر کدام یک قاضی در دیوان بین‌المللی دادگستری داشته‌اند. چین تنها عضو دائم شورای امنیت است که بین سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۸۴ هیچ قاضی چینی را برای عضویت در این دیوان معرفی نکرد. قضات از بین خود یک رئیس و یک نایب رئیس انتخاب می‌کنند. برکناری قاضی فقط با رأی تمام قضات دیگر ممکن است که این اتفاق تاکنون نیفتاده است. چنانچه دولت طرف اختلاف فاقد قاضی با ملیت خود در دیوان باشد این حق را دارد که یک قاضی اد هوک فقط برای آن مورد خاص تعیین کند. برای مثال [[کریم سنجابی]] در پرونده شکایت [[بریتانیا]] از دولت [[ایران]] دربارهٔ [[شرکت نفت ایران و انگلیس]] از سوی دولت ایران به عنوان قاضی اختصاصی تعیین شد. در این پرونده دیوان با رد شکایت بریتانیا، خود را صالح به رسیدگی ندانست که به معنای موفقیت ایران در پرونده بود. ضرورتی هم ندارد که این قاضی تبعه دولتی باشد که او را برمی‌گزیند. حکم دادگاه با رای اکثریت قضات حاضر در جلسه صادر می‌شود و اگر رای برابر باشد نظر رئیس دیوان تعیین کنندهتعیین‌کننده است.<ref>ربکا والاس. صص ۷–۳۵۵</ref>