چشمه‌علی (شهرری): تفاوت میان نسخه‌ها

'''چشمه‌علی''' (گویش محلی: چشملی) یک از نقاط باستانی، دیدنی و تفریحی [[شهرری]] به شماربه‌شمار می‌رود که در جنوب [[تهران]] و شمال [[شهرری]]، [[منطقه ۲۰ شهرداری تهران]] قرار دارد. این چشمه در همسایگی [[ابن بابویه]]، [[برج طغرل]]، [[دژ رشکان]] و در زیر [[باروی ری]] واقع شده استشده‌است.<ref>اطلس کامل تهران، تهران: مؤسسهٔ گیتاشناسی، ۱۳۸۵</ref> چشمه‌علی از میان صخره‌ای بزرگ خارج شده و به سوی جنوب و سپس جنوب شرق جاری است. نام باستانی این چشمه سورینی بوده استبوده‌است که احتمالاً منسوب به دودمانی بزرگ در دوره [[اشکانیان]] و [[ساسانیان]] است. بعدها به نام امام اول شیعیان [[علی]] به چشمه علی معروف شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.encyclopaediaislamica.com/ |عنوان = چشمه‌علی| ناشر =دانشنامه جهان اسلام |تاریخ = |تاریخ بازدید =۱۵ مارس ۲۰۱۱}}</ref>

در کنار چشمه، تپه‌ای است که در کاوش سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خ به رهبری اریک اشمیت که برای موزه هنرهای زیبای [[بوستون]] و [[فیلادلفیا]] در [[آمریکا]] انجام شد، از آن آثاری به دست آمده استآمده‌است. اریک اشمیت بیشتر از شش صد متر مربع از محوطه چشمه‌علی را طی سه فصل متوالی بین سالهای ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خ کاوید قدیمی‌ترین شواهد موجود در این منطقه که به اوایل هزاره چهارم قبل از میلاد بر می‌گردد. نتیجه آن کشف سه دوره مهم فرهنگی، شامل لایه‌ها و آثار دوره‌های‌اسلامی، اشکانی و پیش از تاریخ بود. هزاران قطعه از اشیایی که اشمیت در چشمه‌علی یافته بود، امروزه در موزه‌ها و دانشگاه‌های آمریکا و بخش کوچکی از آنهاآن‌ها نیز در موزه ایران‌باستان نگهداری می‌شود. با درگذشت اریک اشمیت، مطالعات وی ناقص ماند و چون رموز شماره‌گذاری آثار مکشوفه را فقط خود او می‌دانست، تاکنون کسی موفق به مطالعه آنهاآن‌ها نشده و تنها چند گزارش خبری در این‌باره از وی باقی‌مانده استباقی‌مانده‌است. در ۱۳۷۷ خ، گروهی از [[سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری]]، [[دانشگاه تهران]] و دانشگاه برادفورد، تپه چشمه‌علی را با هدف تاریخ‌گذاری لایه‌های باستانی آن حفاری کرد. ترانشه‌هایی در ابعاد ۲ متر در ۵ متر در شرق و غرب تپه ایجاد شد و تا عمق ۱۰ متری، آثار فرهنگی هزاره‌های ششم، پنجم و اوایل چهارم پیش از میلاد مشخص گردید. از لحاظ زمانی تپه فعلی چشمه‌علی مربوط به دوره‌های فرهنگی نوسنگی، کالکولتیک انتقالی و کالکولتیک قدیم است.

آثاری از عهد [[پارت]]ها (حصار [[معبد آناهیتا]] متعلق به آغاز عصر [[مسیحی]])، [[ساسانی]]ها و [[اسلام]] تا عهد [[تیموریان]] نیز در این محل به دست آمده استآمده‌است.

به استناد روایت‌های مختلف مادر [[زرتشت]] نیز در این مکان متولد شده استشده‌است. دربارهٔ [[آب]] چشمه گفته می‌شود که از [[جاجرود]] و [[قیطریه]] تأمین می‌شود و پس از گذر از راه‌های زیرزمینی، از دل تپه می‌جوشد.<ref>[http://www.ketabeavval.ir/Tehran/1915.aspx معرفی چشمه علی، ] کتاب اول، بازدید چهارشنبه ۱۷ مهر ۱۳۸۷</ref>

نام چشمه به امام اول [[شیعیان]] بازمی‌گردد که ساکنان اطراف آن در دوران [[اسلام]] بر آن نهادند. اما [[ایرانیان]] [[باستان]] این چشمه را [[سورنا]] می‌نامیدند؛ زیرا در کنار [[معبد آناهیتا]] قرار داشته استداشته‌است.<ref>[http://www.ketabeavval.ir/Tehran/1915.aspx معرفی چشمه علی، کتاب اول]</ref>

این چشمه از چندین لحاظ اهمیت دارد. هم به دلیل تبدیل شدن آن به منطقه‌ای تفریحی و ایجاد پارک و فضای سبز در کنار آن و هم به دلیل وجود چند اثر باستانی در نزدیکی آن. دیوار قدیمی [[شهر ری]] با نام [[باروی ری]] دقیقاً در بالای چشمه قرار داشته و [[کتیبه]] [[فتحعلی شاه]] [[قاجار]] نیز بر دیواره این چشمه حک شده‌است.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/interactivity/yourphotos/story/2006/07/printable/060710_zon_shar-e-ray_story.shtml گشت و گذاریوگذاری در شهر تاریخی ری، بی‌بی‌سی فارسی ]</ref>

چشمه‌ای است در شمال شهر قدیم ری که آبش از زیر سنگ صلب خارایی خارج شده به جانب جنوب جاری می‌شود و بنابر پژوهش‌ها و اطلاعات نگارنده قلعه [[ری بندی]] که خلیفه مهدی عباسی بنا نمود بالای همین چشمه و روی تخته سنگ بوده چنان‌که حالا آثار آن باقی و نمودار است نیز احتمال می‌رود که [[قلعه طبرک]] همین قلعه ری بندی باشد و سایرین آن را به این اسم موسوم ساخته باشند و چون در زبان [[فارسی]] طبر به معنی کوه است چنان‌که [[طبرستان]] بمعنی کوهستان می‌باشد و طبرک با کاف که در فارسی علامت تصغیر است به معنی کوه کوچک است و این [[قلعه]] بر روی کوه کوچک واقع شده ممکن است بعضی از تاریخ نویسان از این جهت این قلعه را طبرک نامیده باشند. بعضی گویند [[منوچهر]] این قلعه را بنا کرده و برخی قلعه طبرک را [[زبیدیه]] نوشته‌اند. به هر حال چشمه علی ری در سوابق و گذشته آب زیادی داشته چنان‌که آثار آن در سنگ‌ها باقی‌مانده است،باقی‌مانده‌است، ولی قنات‌هایی که در بالای آن کنده‌اند، آب آن را به اندازه‌ای کم کرده که در فصل پائیز یک سنگ و نیم آب دارد و این آب از موقوفات [[عبدالعظیم حسنی|حضرت عبدالعظیم حسنی]] است. از شهر [[تهران]] به دو راه به زاویه مقدسه و قصبه حضرت عبدالعظیم می‌روند، یکی راهی است به خط مستقیم و بیشتر معمول و راه دیگر از راه چشمه علی است که قدری از جاده مستقیم منحرف و نسبتاً در وتر است. چشمه علی بین قصبه حضرت عبدالعظیم و آبادی و باغ دولت‌آباد که از باغ‌های دولتی می‌باشد واقع است.

چو موسی خامه ثعبان صفت بگرفتم و گفتم تجلی کرد نورجاودان از سینه سینا.<ref>لغت نامهلغت‌نامه دهخدا</ref>