اسطوره‌شناسی ایرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اساطیر''' یا '''افسانه‌های ایران''' به مجموعهٔ [[اسطوره|افسانه‌های]] ایرانیان اشاره می‌دارد. این افسانه‌ها ریشه آریایی داشته و تا میزان بسیار بالایی میان اقوام ایرانی و هندی وجه اشتراک دارد. افسانه‌های ایران از یک اصل و منشأ [[آریایی]] مشتق شده و تفاوت‌های محیطی ایران و هند و نیز فرهنگ متفاوت بومیان ایران و آریاییان ایرانی مهاجرت کرده به هند تفاوت‌هایی میان [[اساطیر هند|اساطیر هندی]] و ایرانی موجب شده‌است. آنچه از اساطیر کهن ایرانی امروزه باقی‌مانده بیش‌تر به اوستا بازمی‌گردد. در آغاز هزاره یکم پیش از میلاد زرتشت اصلاحاتی را در عقاید و در پی آن اساطیر ایرانی پدیدآورد. با این وجود در قسمت‌های متاخر اوستا مانند [[یشت‌ها]] عقاید و باورهای پیش از [[زردشت]] ایرانیان وارد دین شده که به عنوان منشأ و منبع شناخت اساطیر ایرانی بکار می‌رود. این اساطیر مبتنی بر [[ثنویت|دوبن‌گرایی]] و مظاهر خوب و بد بوده و تاریخ روایی خاصی دارند که از تاریخ ثبت شده سرزمین ایران متفاوت است. اساطیر ایران بجز اساطیر منعکس شده در اوستای متاخر به صورت محدود در [[سنگ‌نبشته‌های فارسی باستان]] و متون غیر ایرانی به ویژه [[یونان|یونانی]] آمده‌است. همچنین ایرانیان اساطیر متفاوت اما هم‌ریشه دیگری با اساطیر اوستایی داشته‌اند که شامل اساطیر [[مانوی]] و [[زروانی]] و [[مهرپرستی]] می‌شود. تاریخ اساطیری ایران نیز از دوره اشکانیان و سپس [[ساسانیان]] ثبت و بعدها به [[فارسی]] و [[عربی]] ترجمه شد. [[شاهنامه فردوسی]] مهم‌ترین منبع شناخت تاریخ اساطیری ایران است.

{{هنرهای ایرانی}}

== پیشینه ==

[[پرونده:Centum Satem map.png|بندانگشتی|راست|320px|_{آریاییان (در نقشه به صورت منطقهٔ [[ایرانیان]] و [[هندوآریائیان]] نشان داده شده) در محدودهٔ پراکنش اصلی هندواروپائیان. در این نقشه تمایز زبانی [[بخش‌بندی ستم-کنتوم|سَتِم]] (قرمز) و [[بخش‌بندی ستم-کنتوم|کنتوم]] (آبی) در میان زبان‌های هندواروپایی نشان داده شده‌است. ایرانیان و هندیان که زبان‌های [[هندوایرانی]] به آن‌ها وابسته است در گذشته دور از سرزمینی مشترک از یکدیگر جدا شده بودند. اساطیر آن‌ها نام‌های یکسان فراوانی دارد.}]]

=== ایزدان و امشاسپندان ===

امشاسپندان

 

امشاسپندان در اوستا فروزه‌های اهوره مزدا و صفات او و نیز گاهی فرشتگان عالی مقام او هستند که در حکم دستیار او عمل می‌کنند. در آفرینش و نیز در پایان جهان بطور مستقیم دخالت دارند و هرکدامشان شمار زیادی ایزد همکار دارد. این امشاسپندان در امور این جهانی بر اساس نیایش و نذر و قربانی به یاری مردمان می‌آیند. ایزدان رده‌ای نسبتاً پایین‌تر دارند اما همه آن اختیارات و وظایف امشاسپندان را نیز دارند. واژه [[ایزد]] در اصل به معنی موجودات ستودنی است. ایزدان اگرچه در [[گاهان]] زرتشت جایی ندارند اما در متون زرتشتی پس از زرتشت دوباره ظاهر شده و شکل قدیس می‌یابند.