سرایندگان ایرانی در شبه‌قاره هند: تفاوت میان نسخه‌ها

مهاجرت هايهای مردمان ايرانيایرانی , به ويژهویژه سرايندگان،سرایندگان، دانشوران، عارفان، هنرمندان، بازرگانان و كسانيکسانی از هر طبقة مردم , به شبه قاره عوامل گوناگون و متفاوت دارد , اما آنها را به طور كليکلی ميمی توان به دو دستة زيرزیر بخش نمود:

يكيیکی ، عوامليعواملی كهکه به خارج ايرانایران تعلق دارد و توجه مردم ايرانایران را به شبه قاره جلب كردهکرده است ، مانند: فراوانيِفراوانیِ نعمت هايهای متنوع و تسهيلاتتسهیلات مناسب بازرگانيبازرگانی و انگيزهانگیزه هايهای گسترش ديندین اسلام و صوفی‌گری اسلامياسلامی و روش هنرپروريهنرپروری فرمانروایان و شاهان شبه قاره و جاذبة خدمت گذاريگذاری و يافتنیافتن مناصب و مقامات عاليعالی در دولت ها و دربارهايدربارهای آنان و جزاينهاجزاینها.

دوم ، عوامليعواملی كهکه متعلق به درون ايرانایران بوده و مردم ايرانایران تحت تأثيرتأثیر آنها خود را به تركترک وطن ناگزيرناگزیر ميمی يافتندیافتند ، مانند: خرابيِخرابیِ اوضاع سياسيسیاسی و اجتماعياجتماعی و اقتصادياقتصادی ايرانایران در دوره‌هايدوره‌های گوناگون بويژهبویژه در نتيجةنتیجة حملات مغول, و سخت گيريگیری هايهای برخيبرخی از فرمانروايانفرمانروایان و حكامحکام محليمحلی و تا حديحدی نيزنیز بيبی توجهيِتوجهیِ شاهان صفوی به چامه و ادب سنتيسنتی كهکه در روزگار پيشپیش از آنان در ايرانایران مرسوم بوده و تعصب سرسخت مذهبيِمذهبیِ بعضيبعضی از پدشاهان سلجوقيسلجوقی و صفويصفوی و ... .

در نتيجةنتیجة ايناین عوامل ، تعداديتعدادی از مردمان ايرانایران در زمان هايهای مختلف از سراسر كشورکشور ايرانایران به شبه قاره متوجه شدند. اكثراکثر شعرا و فضلايفضلای ايرانيایرانی در دورة تيموريانتیموریان هند به شبه قاره وارد شدند و در مراكزمراکز مختلف سياسيسیاسی و علميِعلمیِ آن دوره - چنانچه احمدنگر, برهانپور, بنگاله, بيجاپوربیجاپور, دكندکن, دهليدهلی, سند و كشميرکشمیر و گولكندهگولکنده و ... سكونتسکونت ورزيدندورزیدند و از هنر و علم و فضل خود , اهالياهالی آن جاها را مستفيضمستفیض و بهره ور كردندکردند.

چنان كهکه اشاره شد , مردم ايرانایران از هر نقطة كشورکشور , همت خود را بر مسافرت به شبه قاره گماشتند. اينكاینک بعضيبعضی از شهرهايشهرهای ايرانایران كهکه بيشتربیشتر مبداء مهاجرت قرار گرفتند , و برخيبرخی از معاريفمعاریف شعرايشعرای آنها را به عنوان نمونه در زيرزیر خلاصه ميمی كنيمکنیم:

*اردبيلاردبیل: بزميبزمی اردبيلياردبیلی, رابطه اردبيلياردبیلی, عيشيعیشی اردبيلياردبیلی, محويمحوی اردبيلياردبیلی و ...

*استرآباد: ابوالقاسم استرآبادياسترآبادی, تسليتسلی استرآبادياسترآبادی, روغنيروغنی استرآبادياسترآبادی, فزونيفزونی استرآبادياسترآبادی و ...

*اصفهان:احمد اصفهانياصفهانی, افسر اصفهانياصفهانی, اكسيراکسیر اصفهانياصفهانی, الهام اصفهانياصفهانی, امان اصفهانياصفهانی و...

*بروجرد: صبحيصبحی بروجرديبروجردی , صيقليصیقلی بروجرديبروجردی , مرشد بروجرديبروجردی , يتيمیتیم بروجرديبروجردی و ...

*تبريزتبریز: اسد تبريزيتبریزی , اسماعيلاسماعیل تبريزيتبریزی , برهان تبريزيتبریزی , جواهر تبريزيتبریزی و ...

*تهران: آصفجاه تهرانيتهرانی, سليمسلیم تهرانيتهرانی , سليمانسلیمان تهرانيتهرانی , شاپور تهرانيتهرانی , شريفشریف تهرانيتهرانی و ...

*خراسان: اشرف خراسانيخراسانی ، اكبراکبر خراسانيخراسانی , الفت خراسانيخراسانی , تسليمتسلیم خراسانيخراسانی و ...

*خوانسار: تاجريتاجری خوانساريخوانساری , لطفيلطفی خوانساريخوانساری , وصليوصلی خوانساريخوانساری و ...

*ريری: احمد رازيرازی , اسيرياسیری رازيرازی , امينامین رازيرازی , ختميختمی رازيرازی , رهائيرهائی رازيرازی و ...

*ساوه: الفتيالفتی ساوجيساوجی, پيرويپیروی ساوجيساوجی, شوقيشوقی ساوجيساوجی, صرفيصرفی ساوجيساوجی, طريقيطریقی ساوجيساوجی و ...

*سبزوار: زينتيزینتی سبزواريسبزواری , شهاب سبزواريسبزواری , كيفيکیفی سبزواريسبزواری , لوائيلوائی سبزواريسبزواری و ...

*شوشتر: خلقيخلقی شوشتريشوشتری , رمزيرمزی شوشتريشوشتری , شريفشریف شوشتريشوشتری , عزلتيعزلتی شوشتريشوشتری , محققيمحققی شوشتريشوشتری و ...

*شيرازشیراز: اسيرياسیری شيرازيشیرازی , الهيالهی شيرازيشیرازی , اميامی شيرازيشیرازی , باقر شيرازيشیرازی , تجليتجلی شيرازيشیرازی و ...

*اراكاراک (عراق): اسكنداسکند عراقيعراقی, الفتيالفتی عراقيعراقی, شمس دده عراقيعراقی , نصيرينصیری عراقيعراقی , نسبتينسبتی عراقيعراقی و ...

*قزوينقزوین: ادهم قزوينيقزوینی , اسد قزوينيقزوینی , باقيباقی قزوينيقزوینی , جاويدجاوید قزوينيقزوینی , جعفر قزوينيقزوینی و ...

*قم: آصف قميقمی , اشكياشکی قميقمی , ايمنایمن قميقمی , بهاريبهاری قميقمی , تعظيمتعظیم قميقمی , شهيديشهیدی قميقمی و ...

*كاشانکاشان: افسر كاشانيکاشانی , امينامین كاشانيکاشانی , باقر كاشانيکاشانی , بهاريبهاری كاشانيکاشانی , تشبيهيتشبیهی كاشانيکاشانی و ...

*گيلانگیلان: تجليتجلی گيلانيگیلانی, حياتيحیاتی گيلانيگیلانی, سعيدايسعیدای گيلانيگیلانی, عشرتيعشرتی گيلانيگیلانی, فاتح گيلانيگیلانی و ...

*لاهيجانلاهیجان: افضل لاهيجانيلاهیجانی , رافع لاهيجانيلاهیجانی , فايقفایق لاهيجانيلاهیجانی , فغفور لاهيجانيلاهیجانی و ...

*مازندران: آشوب مازندرانيمازندرانی , اشرف مازندرانيمازندرانی , برهان مازندرانيمازندرانی , حسينحسین مازندرانيمازندرانی و ...

*مشهد: آگاه مشهديمشهدی , ارسلان مشهديمشهدی, الفتيالفتی مشهديمشهدی, امينيامینی مشهديمشهدی, باقر مشهديمشهدی و ...

*نيشاپورنیشاپور: برهان نيشاپورينیشاپوری , تقيتقی نيشاپورينیشاپوری , جلال نيشاپورينیشاپوری , رهيرهی نيشاپورينیشاپوری و ...

*هرات: آنيآنی هرويهروی , آهيآهی هرويهروی , امينيامینی هرويهروی , جعفر هرويهروی , انسيانسی شاملو هرويهروی و ...

*همدان: اصدق همدانيهمدانی , الهيالهی همدانيهمدانی , اميدامید همدانيهمدانی , بهراميبهرامی همدانيهمدانی , تقيتقی همدانيهمدانی و ...

*يزدیزد: آهنگ يزديیزدی , اخترياختری يزديیزدی , اداييادایی يزديیزدی , الفتيالفتی يزديیزدی , ايزديایزدی يزديیزدی و ...

خلاصه اينكهاینکه ، مهاجرينمهاجرین ايرانيایرانی كهکه نمايندگاننمایندگان فرهنگ و هنر ايرانایران بودند , در شبه قاره در مراكزيمراکزی كهکه با آنها وابستگيوابستگی داشتند و سكونتسکونت ورزيدندورزیدند , موجب شدند كهکه مردمان گرداگرد ايشانایشان , به توسط شخصيتشخصیت و آثار شعريشعری آنان, با فرهنگ و هنر به ويژهویژه ادبياتادبیات شعريِشعریِ ايرانایران آشناييِآشناییِ گسترده به دست آورند و از فوايدفواید علميعلمی و مزايايمزایای گوناگون معارف و فضايلفضایل ايشانایشان بهره ور شوند.

چنان چه مردم شبه قاره تحت تأثيرتأثیر صحبت هايشانهایشان قرار گرفته , نه فقط از زبان و ادبياتادبیات فارسيفارسی آگاه شدند ، بلكهبلکه در نثرنويسينثرنویسی و سخن سراييسرایی كمالاتيکمالاتی در سبكسبک و معنيمعنی , به دست آوردند و آثاريآثاری در نثر و شعر به وجود آوردند كهکه از لحاظ معيارمعیار و ملاكملاک ادبيادبی پايةپایة آنها كمترکمتر از نوشته ها و سروده هايهای اهل زبان نبوده است , و از ديددید شمار و حجم , سهميسهمی كمترکمتر از ايرانایران نداشته , تا بالاخره در زمان تيموريانتیموریان هند , شبه قاره به جايجای ايرانایران , مركزمرکز و سرپرست فرهنگ و شعر و ادب فارسيفارسی گرديدگردید , و ايناین مقام مربيانةمربیانة خود را عمده تا اواخر دورة سلطنت اورنگ زيبزیب عالم گيرگیر به تمام و كمالکمال حفظ نمود.

نوشتار: شعرايشعرای ايرانيایرانی در شبه قارة پاكستانپاکستان و هند، نوشته: ساجدالله تفهيميتفهیمی - استاد و رئيسرئیس پيشينپیشین بخش فارسيفارسی دانشگاه كراچيکراچی