شهرستان تربت جام: تفاوت میان نسخه‌ها

** دهستان گل بانو

 

*مسجد خواجه عزیزالله تربت جام: در شهر تربت جام و در شمال آرامگاه شیخ جام قرار دارد . در حال حاضر به صورت نیمه ویران درآمده‌است و از سده ۵ هـ.ق. بر جای مانده‌است.

*[[مسجد عتیق تربت جام]]

 

 

*آب انبار لنگر تربت جام: این انوار ،واقع در روستای لنگر و ۲۴ کیلومتری غرب تربت جام ، قرار گرفته و ظاهراً هم‌زمان با بنای آرامگاه در دوره تیموری ساخته شده‌است . آب انبار لنگر بنای آجری بزرگی به عرض ۱۸ و طول ۲۴ و عمق آبگیر ۶ متر است . ارتفاع پوشش گنبدی آن انبار از کف زمین نیز به ۹ متر می‌رسد. این منبع حدود ۱۳۲ متر مساحت دارد و تقریباً ۲۰۰۰ متر مکعب آب را در خود جای می‌دهد. در جانب شمالی و جنوبی بنا دو غرفه آجری ساخته شده که در یکی از آنها پلکان آجری برای دسترس به آب قرار دارد . پله‌ها در عمق منبع و داخل آب ادامه پیدا می‌کند تا هر قدر سطح آب پایین رود ، بتوان به آن دست یافت . غرفه دیگری که کوچک‌تر و تقریباً قرینه غرفه پلکان دار است ،برای استحکام پشت بند پوشش بنا ، ساخته شده‌است. احتمال دارد این بنا از ساخته‌های امیرعلی شیرنوایی ، وزیر دانشمند و خیر سلطان حسین بایقرا باشد.

 

*آب انبار تربت شیخ جام تربت جام: این بنا مقابل در ورودی باغ و متصل به صحن شمالی مرقد شیخ جام واقع شده‌است . بنای اولیه آب انبار در سال ۱۰۱۰ هـ.ق. توسط «فیروزبن حسین» نامی ساخته شده و در دوره ناصرالدین شاه (۱۲۷۰ هـ.ق.) تعمیر و بازسازی شده‌است . (نقشه ش ۱۱۰ پایین) بنا با مصالح آجر و ساروج و گل ساخته شده و دارای طرحی مستطیل شکل با درگاهی در میانه هر ضلع و پوششی گنبدی است.

 

*قلعه گبری تربت جام: این قلعه بر فراز کوهی در ۱ کیولمتری روستای قلعه گبری ، در جنوب غربی پل خاتون قرار دارد . این دژ بایستی از دژهای اسماعیلیه باشد . قلعه شامل تأسیسات زیست دراز مدت، مانند حوض ساروجی یا سنگی و ...نیست و تنها نیاز فوری و روزمره ساکنانش را برآورده می‌کرده‌است

*قلعه گوش لاغر تربت جام:در بیرون روستای گوش لاغر ، بر سر راه مشهد ـ صالح آباد و در ۱۱ کیلومتری شمال غرب آن ، بر روی یک تپه سنگی قرار دارد. از این قلعه یک محوطه مستطیل شکل ۱۵۰ * ۱۰۰ با یک برج خراب به بلندی حدود ۵ متر دیده می‌شود. سفال‌های لعابدار ، با نقش‌های کنده زیر لعاب، که در این قلعه دیده شده، دیرینگی قلعه را به سده‌های نخستین اسلامی می‌رساند، یعنی به حدود ۱۰۰۰ سال پیش و سده‌های سوم و چهارم هجری قمری.

*قلعه استادی تربت جام: در روستای استاد، در ۸۶ کیلومتری شهر تربت جام و ۲۳ کیلومتری جنت آباد و به فاصله چند کیلومتری غرب هریرود قرار دارد. امروز از آبادی استاد یا استای اثر برجسته‌ای دیده نمی‌شود ولی در آن محل بر فراز کوهی، قلعه‌ای نظامی و نیمه ویران و شاید از دوران صفوی وجد دارد. در پایین دست قلعه بازمانده آبادی‌های دیگری دیده می‌شود، با سفال‌هایی از دوره سلجوقی و تیموری.

 

*تپه شور قلعه تربت جام: در ۳۰۰متری جنوب غربی روستای شور قلعه که در ده کیلومتری غرب پل خاتون است قرار دارد . ظاهراً تپه شور قلعه یکی از سکونت‌گاه‌های مردمان باستانی است که به گفته «گیرشمن» از طریق دره کشف رود خود را به درون ایران کنونی رسانیده‌اند. چون در یک جای تپه که به طور تصادفی خاک‌برداری شده لایه‌های نمایان‌گر وجود بازمانده فرهنگ پیش از تاریخ دیده می‌شود.

*تپه صدرآباد تربت جام: در کناره جنوب کشف رود ، در ۳ کیلومتری غرب پل خاتون قرار دارد. در کاوش‌های غر مجاز ، آجرهای سرخ رنگ ۵ * ۲۵ * ۲۵ سانتیمتر در آن پیدا شده‌است . در این تپه سفال‌های بدون لعاب با نقش برجسته قالب‌زده و دارای نقش‌های نیم استوانه‌ای و باندهای عمودی برجسته هستند ، که تزیینات روی ظرف‌های نقره ساسانی را به یاد می‌اورند . این تأثیر از هنر دوران ساسانی مربوط به سده‌های نخستین اسلامی است.

 

 

*آرامگاه میر غیاث الدین تربت جام: روستای بزد در ۱۷ کیلومتری جنوب غربی تربت جام قرار دارد. در داخل قبرستان این روستا ، بنایی است که به مقبره «میر غیاث الدین» معروف است و قبری در فضای باز و بیرونی ایوان آن جای دارد . نقشه بنا ، مربع شکل و به ابعاد ۵/۱۳ * ۵/۱۳ متر است . به نظر می‌رسد که این بنا در دوره صفوی ساخته شده و در دوره‌های بعدی تزییناتی بر آن افزوده شده باشد. این بنا احتمالاً به عنوان مسجد و نمازخانه کاربری داشته‌است.

*آرامگاه خواجه عزیزالله تربت جام: این مقبره در یک کیلومتری جنوب شرقی مجموعه شیخ جام و در میان گورستانی قرار دارد که در نزدیکی آن ، بقایای یک ایوان باستانی واقع است . نقشه این بنا به صورت مستطیل است که ابعاد خارجی آن ، ۱۰/۱۳ * ۱۷ متر و ابعاد داخلی‌اش ۵/۱۳ * ۵/۱۴ متر است . در نمای اصلی این بنا ، ایوانی با تاق آهنگ به عرض ۳۰/۵ و ارتفاع ۹۰/۷ متر وجود دارد. در اضلاع چهارگانه بنا ،شاه نشین‌ها و در زوایای آن، غرفه‌هایی از بطن دیوار درآورده‌اند. این بنا فاقد هر نوع تزیین است ؛ تنها تزیینات آن ، منحصر به نحوه ارائه و نمایش تویزه‌ها (یزدی بندی) و سه کنج‌ها است . داخل بنا روکشی گچی داشته‌است . راه ارتباط این بنا با ایوان مجاور آن ، از طریق درگاه‌هایی بوده که در ضلع جنوب غربی و داخل ایوان تعبیه شده بود و امروزه به جز درگاه داخل ایوان ،بقیه آن مسدود شده‌است. شخص مدفون در این بنا ، «خواجه زیدن الدین عزیز الله بن قطب الدین محمد زاهد بن صفی الدین محمود بن ابوالمعالی بن رضی الدین احمد بن قطب الدین محمد بن رضی الدین احمد متولی بن شهاب الدین اسماعیل بن قطب الدین محمد بن شمس الدین مطهر بن شیخ الاسلام احمد نامقی جامی» است که سلوک وی به طریقه «نقشبدنیه» و معاصر «سلطان حسین بایقرا» بوده‌است و در بیست و هفتم ربیع الثانی سال ۹۰۲ هـ.ق. درگذشته‌است . تاریخ ساخت بنا نیز به نظر می‌رسد مربوط به نیمه اول قرن دهم هجری باشد.

*آرامگاه خواجه حسام تربت جام: در ۱۸ کیلومتری شمال شرقی صالح آباد، رشته کوه کناری هریرود پهلو گشوده و دره و گذرگاهی ساخته‌است و برابر آن آبادی بزرگی پدید آمده و قراول‌خانه‌ای دایر بوده‌است و چون در سده ۸ هـ.ق. خواجه حسام الدین، حسن بن علی بن محمد شافعی ابیوردی، از شاگردان ملا سعد تفتازانی در آن جا به خاک سپرده شده، از آن پس نام خواجه حسام را یافته‌است . آرامگاه خواجه حسام به گونه چهار طاقی بزرگ، از آجر ساخته شده و رکن الدوله ،والی خراسان ، که در سال ۱۲۹۹ هـ.ق. ، از این محل دیدن کرده‌است، نوشته‌است این چهار طاقی رو به خرابی است.

 

* مرکز پژوهشی مرکز اینترنت آفتاب – تربت جام

 

{{خرد}}

{{خراسان رضوی}}

[[رده:شهرستان‌های استان خراسان رضوی|تربت جام]]