ویکی‌پدیا

نایب خاص: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Fatemibot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۵۷۷٬۴۵۰ ویرایش‌ها
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها، مدیران رباتیک
۴٬۴۱۱٬۲۶۸ ویرایش‌ها
خط ۱:
'''سفرا''' یا '''نایب خاص''' در اعتقاد شیعه دوازده امامی به چهار سفیر یا نائب خاصی اطلاق می شود که امام زمان از طریق آنان و در شرایط خاص با شیعیان تماس می‌گرفت. در طی دوران غیبت صغری شیعیان از طریق این چهار نائب با مهدی در ارتباط بوده و درخواست‌ها و مسائل خود را طرح می‌کرده‌اند و پاسخ می‌گرفتند. این دوره از مرگ حسن عسکری در سال ۲۶۰ ه. ق. (۱ ژانویه ۸۷۴ م.) آغاز شده و تا سال ۳۲۹ ه. ق. (۹۴۱ م.) به طول انجامیده‌است.<ref>{{harvnb|Tabatabi|1989|pp=8–9}}</ref><ref name="Deputy">{{harvnb|Klemm|2007|p=}}</ref>
 
== دیدگاه تاریخی ==
کلینی اشارات مبهمی به [[توقیع|نامه‌هایی]] از امام زمان می‌کند که به دست شیعیان می‌رسیده‌است.<ref name="Deputy"/> در کتاب التنبیه [[ابوسهل نوبختی]] که بین سال‌های ۹۰۳ تا ۹۱۳ نوشته شده‌است، به بحرانی در میان شیعیان اشاره می‌کند. ابوسهل می‌نویسد که بیشتر یاران نزدیک حسن عسکری تا بیست سال بعد از مرگ او درگذشته‌اند. آنها کسانی بودند که با امام غایب شیعه در ارتباط بودند و فرمان‌های او را به اطلاع شیعیان می‌رساندند. در این زمان آنها تنها می‌توانستند به کمک احادیث متواتر پیامبر از طریق اهل سنت و امامان پیشین شیعه غیبت طولانی امام را ثابت نمایند. در نوشته‌های نویسندگان شیعه تا چند دهه بعد از این زمان به تداوم فعالیت سفرا اشاره نشده‌است.<ref name="Deputy"/>
 
عنوان سفیر در ابتدا در کتاب الغیبه [[نعمانی]] به چشم می‌خورد اما نام و تعداد این نایبان ذکر نشده‌است. سپس [[علی بن بابویه|ابن بابویه]] نام چهار نایب را در کمال‌الدین ثبت نموده‌است<ref name="Deputy"/><ref name="etan811"/> و مبسوط‌ترین گزارش‌ها دربارهٔ فعالیت سفرا در کتاب الغیبه ابوجعفر [[شیخ طوسی|طوسی]] آمده‌است. به نوشته [[اتان کولبرگ]] عمده این گزارش‌ها بر مبنای دو کتاب که اکنون در دسترس نیست می‌باشد: اخبار ابی العمر و ابی الجعفر العمریان اثر [[ابن برنیه کاتب]] و اخبار الوکاله الربعه نوشته [[احمد ابن علی ابن عباس ابن روح صیرفی]]. به گفتهٔ کولبرگ در دانشنامه اسلام اعتقاد به سفرا در نزد خاندان نوبختی شکل گرفت.<ref name="etan811">{{harvnb|Kohlberg|1995|p=811}}</ref>
 
به نوشتهٔ ساچادینا شبکه وکلا در دوران امامان مسئول گردآوری [[خمس]] بود و [[عثمان بن سعید]] نیز یکی از وکلای حسن عسکری بود. در شرایطی که چند امام آخر به‌شدت تحت نظارت و مراقبت بودند، عملاً اداره امور ساختار مرکزی جامعه شیعه بر عهده وکلا بود. در شرایط غیبت امام وکلا سرپرستی و رهبری مجازی جامعه شیعه را در خصوص امور دینی و مالی برعهده گرفتند.<ref>{{harvnb|Sachedina|1981|p=89}}</ref> به نوشتهٔ ساچادینا در منابع اولیه از جمله کتاب‌های [[شیخ کلینی|کلینی]] و ابن بابویه ([[شیخ صدوق]]) به وکلا به طور عمومی اشاره شده‌است و ابن بابویه چندین نفر را نام برده‌است که به گفتهٔ وی با مهدی در ارتباط بوده و سمت وکالت را بر عهده داشته‌اند بی آنکه کسی از آنها را به عنوان وکیل ویژه یا [[نائب خاص]] معین کند. اما بخصوص برخی از وکلا بطور نیابتی [[خمس]] را از شیعیان می‌گرفته‌اند. ساچادینا از بررسی روایات ابن بابویه نتیجه می‌گیرد که اصطلاح نیابت خاص در دوره‌های بعد برای تبیین غیبت صغری ایجاد شده‌است.<ref>{{harvnb|Sachedina|1981|pp=86–7}}</ref>
 
به نوشتهٔ ساچادینا در شرایطی جامعه شیعه پس از مرگ حسن عسکری دست کم به چهارده فرقه منشعب شده بودند، پذیرش نهایی این عقیده که حسن عسکری فرزندی داشته که امام آخر و دوازدهم شیعه‌است در اواخر قرن سوم و اوائل قرن چهارم هجری رخ داد. این امر به رهبری [[محمد بن عثمان]] و شبکه وکلای او در سراسر سرزمین‌های مسلمان و با کمک ابوسهل نوبختی، متکلم بزرگ شیعه، انجام شد. رابطه نزدیک و دوستانه ابوسهل با خاندان شیعه [[بنی فرات]] که وزرای عباسیان بودند نیز پذیرش این امر را حتی در میان سایر مسلمانان تسهیل کرد. بدین ترتیب جامعه شیعه حول اعتقاد به امامت حجت بن حسن و رهبری محمد بن عثمان مجدداً متحد شد.<ref>{{harvnb|Sachedina|1981|pp=90 & 91}}</ref>
خط ۲۰:
محمد همراه پدرش عثمان بن سعید وکالت حسن عسکری را بر عهده داشت. محمد چهل سال وکالت را عهده دار بود و طی این مدت وجوهات شیعه را تحویل می‌گرفت و توقیعاتی از جانب امام به آنان می‌داد. وی سرانجام در سال ۳۰۵ قمری درگذشت.<ref name="Wokala"/>{{سخ}}
۳) ابوالقاسم [[حسین بن روح]] نوبختی (و. ۳۲۶ ه. / ۹۳۷ یا ۹۳۸ م.){{سخ}}
به گفتهٔ شیخ طوسی شروع نیابت نوبختی به سال ۳۰۶ هجری/ ۹۱۷ میلادی بود. او توقیعاتی از امام زمان ارائه می‌کرد و به پرسش‌های علمای قم پاسخ می‌داد. چنین به نظر می‌رسد که حسین بن روح نوبختی بیش از نواب پیشین نزد شیعیان هم عصرش شناخته شده بود. حسین بن روح توانست به عنوان تنها نائب زمان خود توسط شیعیان پذیرفته شود و [[خاندان نوبختی]] تأثیر غالبی بر جامعه شیعیان و علما داشتند.<ref name="Deputy"/> حسین بن روح همچنین غیبت را علاوه بر توجیه براحادیث با رویکردی عقلی نیز اثبات کرد.<ref name="Deputy"/> حسین بن روح علاوه بر آنکه در میان شیعیان بغداد از موقعیت اجتماعی خوبی بهره مند بود، در میان دستگاه خلافت [[عباسی]] بخصوص [[آل فرات]] نیز از نفوذ و احترام قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود.<ref name="Deputy"/> سرانجام وی پس از ۲۱ سال عهده داری سفارت و نیابت مهدی در سال ۳۲۶ هجری درگذشت.<ref name="Wokala"/>{{سخ}}
 
در دوران حسین ابن روح، [[ابوجعفر محمد بن علی الشلمقانی]] (اعدام شده در سال ۳۲۲/ ۹۳۳) دستیار حسین روح و مامور او در بغداد اعدام شد. منصور حلاج نیز از کسانی بودند که به مخالفت با نیابت حسین ابن روح پرداخت و او خشم شیعیان آن زمان را بر انگیختند و با نفوذی که خاندان نوبختی داشتند، توسط دولت عباسی اعدام شدند.<ref>{{harvnb|Momen|1985|pp=163}}</ref>
خط ۴۰:
* {{Cite encyclopedia | last = Amir-Moezzi | first = Mohammad Ali | coauthors = | editor = | encyclopedia = [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] | title = ISLAM IN IRAN v. MESSIANIC ISLAM IN IRAN | url = http://www.iranicaonline.org/articles/islam-in-iran-v-messianic-islam-in-iran | accessdate = | language = | edition = | date = | year = 2007 | month = | publisher = | volume = | location = | id = | isbn = | oclc = | doi = | pages = | quote = | ref = harv}}
* {{Cite encyclopedia | last = Klemm | first = Verena | coauthors = | editor = | encyclopedia = [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] | title = ISLAM IN IRAN ix. THE DEPUTIES OF MAHDI | url = http://www.iranicaonline.org/articles/islam-in-iran-ix-the-deputies-of-mahdi | accessdate = March 2011 | language = | edition = | date = | year = 2007 | month = 15 Dec. | publisher = | volume = | location = | id = | isbn = | oclc = | doi = | pages = | quote = | ref = harv}}
* Kohlberg, Etan (1976). From Imāmiyya to Ithnā-'ashariyya. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 39 , pp 521–534 doi:10.1017/S0041977X00050989
* {{Cite book | last = Kohlberg | first = Etan | author-link = اتان کولبرگ | year = 1995 | title = [[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] | edition =
2nd | chapter = Safir | place = Leiden | publisher = E. J. Brill | volume = VIII | pages = | isbn = 90 04 09834 8 | ref = harv}}
خط ۵۳:
 
[[رده:اسلام سده ۱۰ (میلادی)]]
[[رده:اسلام سده ۹ (میلادی)]]
[[رده:تاریخ اسلام]]
[[رده:مهدویت]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/نایب_خاص»