در پی اشغال شهر توسط [[طالبان]]، به مقر کنسولگری ایران در [[مزار شریف]] حمله شد و دیپلمات‌ها ناپدید شدند. بعداً گزارش شد که دیپلمات‌ها کشته شده‌اند. هرچند طالبان اعلام کرد که این کشتار توسط نیروهای خودسر انجام شده استشده‌است. همچنین گزارش شده استشده‌است که عده‌ای از کارمندان کنسولگری به گروگان گرفته شدند که بعداً آزاد شدند. [[محمد حسین جعفریان]] و [[امیر فرشاد ابراهیمی]] از جمله کارمندان رایزنی خانه فرهنگ ایران در [[مزار شریف]] بودند که در لحظه حمله به مقر کنسولگری در بیرون از ساختمان کنسولگری بودند که پس از حمله، مخفیانه به ایران بازگشتند. بنابر مرکز اسناد انقلاب اسلامی، الله مدد شاهسوند عضو سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در مزار شریف، تنها شاهد حادثه است که از این واقعه نجات یافت.<ref>{{یادکرد وب | عنوان=کشتار دیپلمات‌های ایرانی از زبان تنها شاهد حادثه | وب‌گاه=مرکز اسناد انقلاب اسلامی | تاریخ=2010-10-06 | سال=2010 | پیوند=http://www.irdc.ir/FA/content/13785/default.aspx | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2016-06-16}}</ref>
== تحلیل‌ها در مورد این واقعه ==
* در کتاب «[[عزیمت به تهران (کتاب)|عزیمت به تهران]]» نوشته «فلینت و هیلاری لورت»، دو کارشناس مسائل ایران در دولت وقت ایالات متحده آمده استآمده‌است:
<blockquote>... جمهوری اسلامی وارد جنگ نشد. آنگونه که محسن امین‌زاده، معاون وقت وزیر خارجه بعدها توضیح داد، نظر آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، رهبر ایران این بود که «افغانستان مانند باتلاق است؛ هر کسی که واردش شده نتوانسته آبرومندانه خارج شود.» او معتقد بود که نشان دادن واکنش ضروری است اما باید هشیارانه تمامی شرایط واکنش مسلحانه را در نظر بگیریم. در پایان، سیاست‌گذاران ایرانی نتیجه گرفتند که مداخلهٔ مسلحانه «می‌تواند به معضلی طولانی و دایمی برای ایران بدل شود… بی‌فکری بود و نباید رخ می‌داد.»
همزمان، دریافتند که «حمله به کنسولگری ایران در مزار شریف، در سطح بین‌المللی می‌تواند فرصتی جدید و متفاوت برای ایران به ارمغان آورد.» … او و همکارانش فکر می‌کنند که حادثه مزار شریف توجه بیشتری جلب کرده و فرصتی برای آغاز همکاری با جامعه بین‌المللی جهت مواجهه با چنین حوادثی در افغانستان را برای ایران فراهم ساخته است. در واقع آنچه اتفاق افتاد این بود که جمهوری اسلامی از طریق دیپلماتیک و سازمان ملل تلاش کرد تا به راه‌اندازی چارچوب به اصطلاح ۲+۶ کمک کند که شش همسایه افغانستان (چین، ایران، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) را همراه ایالات متحده و روسیه گردهم آورد تا سیاست‌هایی را برای پرداختن به معضلات امنیتی تدارک ببینند که ناآرامی داخلی این کشور ایجاد کرده استکرده‌است.<ref>عزیمت به تهران، ص ۶۳ و ۶۴، نشر مهرگان خرد</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://www.rajanews.com/news/222283| عنوان = مزارشریف و بازخوانی تاریخی | ناشر = رجا نیوز}}</ref></blockquote>
* بعد از واقعهٔ کشتار، انتظار می‌رفت ایران با به کارگیریبه‌کارگیری نیروهای نظامی به افغانستان حمله کند. حدود ۲۷۰ هزار نیروی نظامی ایرانی در مرز افغانستان مستقر شدند. با دخالت سازمان ملل گروگان‌های ایرانی آزاد شدند و حمله منتفی شد. در فوریه سال بعد (۱۹۹۹) مذاکره‌هایی بین ایران و طالبان صورت گرفت که کمکی به بهبود روابط نکرد.
نیروهای [[سپاه قدس|قدس]] [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] در جریان [[شورش ۲۰۰۱ هرات]]، به نیروهای نظامی آمریکایی در فتح [[هرات]] و ساقط کردن رژیم [[امارت اسلامی افغانستان|امارت اسلامیِ]] [[طالبان]] در آن شهر، یاری رساندند. فرماندهی نیروی‌های ایرانی بر عهده سرلشکر ایرانی، [[رحیم صفوی]] بود. مأمورانی از [[سیا]] در کنار نیروهای کنترل عملیات، در تهران، به طوربه‌طور مستقیم، عملیات را زیر نظر داشتند.<ref>[http://www.politico.com/magazine/story/2013/11/a-failure-to-communicate-100052 34 Years of Getting to No with Iran - POLITICO Magazine]. [[پلیتیکو|Politico Magazine]]. Barbara Slavin. November 19, 2013. [http://web.archive.org/web/20140129195150/http://www.politico.com/magazine/story/2013/11/a-failure-to-communicate-100052.html?ml=m_t2_2h#.V3qD0BLL81I Permanent Archived Link]. [http://www.webcitation.org/6iklQgqXy Permanent Archived Link] at [[WebCite|WebCite]]. Retrieved and archived on July 4, 2016.</ref><ref>[http://usatoday30.usatoday.com/news/world/2005-06-09-iran-taliban_x.htm USATODAY.com - Iran helped overthrow Taliban, candidate says]. [[یواس‌ای تودی|USA Today]]. Posted 6/9/2005 10:00 PM and Updated 6/9/2005 11:37 PM. [http://web.archive.org/web/20160225003143/http://usatoday30.usatoday.com/news/world/2005-06-09-iran-taliban_x.htm Permanent Archived Link]</ref><ref>[http://www.spongobongo.com/her9940.htm Iranian Special Forces Reportedly Fight Alongside US in Battle for Herat]. [http://web.archive.org/web/20160305174608/http://www.spongobongo.com/her9940.htm Permanent Archived Link]</ref><ref name=":0">{{یادکرد وب|نشانی=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2001_uprising_in_Herat&oldid=697650924|عنوان=uprising in Herat 2001. ویکی‌پدیای انگلیسی. نسخه ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۶.}}</ref>
== تأثیر در فرهنگ ==
به احترام [[محمود صارمی]]، روزنامه‌نگار کشته شده در این واقعه، روز ۱۷ مرداد در تقویم ایرانی روز خبرنگار نام گرفته استگرفته‌است.
== بازگشت پیکرها ==
خط ۵۵:
== واکنش‌ها ==
سید علی خامنه‌ای: <blockquote>کشتار وسیع مردم غیرنظامی و به شهادت رسانیدن جوانان پاک و مؤمن ایرانی که در مشاغل سیاسی و خبری به انجام وظیفه مشغول بودند در نوع خود فاجعه‌ای بی نظیربی‌نظیر بود که باید دولت‌ها و ملت‌های مسلمان رابهرا به حرکت جدی در برابر این قوم متعصب و وحشی و بیگانه از تعالیم نورانی اسلام و بی‌خبر از قوانین عمومی جهان برمی‌انگیخت.<ref>{{یادکرد وب| نشانی =http://www.khabaronline.ir/detail/448167/World/diplomacy| عنوان = حادثه مزار شریف | ناشر = خبرآنلاین}}</ref></blockquote>
