ماکیان ایکس یک: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌شده] | [نسخهٔ بررسی‌شده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ←جرم فشرده |
جز ویرایش و تصحیح |
||
خط ۱۲۵:
| فصل=From the ionosphere to high energy astronomy – a personal experience
| عنوان=The Century of Space Science
| ناشر=Springer | شابک=ISBN 0-7923-7196-8}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref name="apj611"/> ماکیان ایکس یک از طریق بررسی امواج [[پرتو ایکس]] کشف شد. کشف آن از طریق یک [[پرواز زیر مداری|پرواز زیرمداری]] پژوهشی بود، که از [[سکوی پرتاب]] [[وایت سندز، نیومکزیکو|وایت سندز]] در [[نیومکزیکو]] پرتاب شد؛ که بخشی از نقشه بررسی منابع پرتو ایکس در آسمان است، در سال ۱۹۶۴ توسط [[آئروبی]] که یک فضاپیمای مدار پایین است و در طی نقشه‌برداری کشف شد. این راکت‌ها از [[شمارشگر گایگر]] استفاده می‌کردند که طول موج بین ۱ تا ۱۵ [[آنگستروم]] و در مقطع‌های ۸٫۴ درجه‌ای را بررسی می‌کرد.<ref name="science3656"/>
در نتایج این نقشه‌برداری، هشت منبع پرتو ایکس کشف شدند، که در میانشان Cyg XR-1 (بعداً Cyg X-1) و در صورت فلکی ماکیان بود. با مختصات آسمانی [[بعد]] ۱۹<sup>h</sup>۵۳<sup>m</sup> و [[میل (ستاره‌شناسی)|میل]] ۳۴٫۶°. در این مکان [[نور]] یا [[موج‌های رادیویی|امواج رادیویی]] خاص دیده نمی‌شد.<ref name="science3656">{{یادکرد
| نویسنده=باویر
| مقاله=[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/147/3656/394 Cosmic X-ray Sources] | ژورنال=Science
خط ۱۳۴:
| pmid=17832788}}(ارجاع دست دوم)</ref>
در بررسی‌های بیشتر، در ۱۹۶۳ و توسط [[ریکاردو جیاکونی|ریکاردو گیاکونی]] و [[هرب گورسکی]] پیشنهاد دادند که همدم ستاره از لحاظ پرتو ایکس بررسی شود. [[ناسا]] [[اوهارو (فضاپیما)|فضاپیمای اوهارو]] را در سال ۱۹۷۰ برای این کار فرستاد،<ref>{{یادکرد وب
| نویسنده=استاف | تاریخ=[[۲۶ ژوئن]]، ۲۰۰۳
| نشانی=http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/uhuru/uhuru.html
خط ۱۵۱:
| ژورنال=The Astrophysical Journal
| سال=۱۹۹۹ | شماره=166 | صفحه=L1–L7
| doi=10.1086/180726}}(یادکرد دست دوم)</ref> این تغییرات سریع این معنی می‌داد: زایش انرژی به اندازه مساحتی کوچک ۱۰<sup>۵</sup> km، است *<ref>این مسافت معادل حرکت سه ثانیه نور است.</ref> سرعت نور ارتباط بین فضاها را محدود می‌کند. برای یک مقایسه قطر [[خورشید]] ۱٫۴{{چر}}×۱۰<sup>۶</sup> کیلومتر است.
در مدت دوره، یک منبع امواج رادیویی در همان منطقه از فضا کشف شد که از همان منبع پرتو ایکس جاری می‌شد.<ref>{{یادکرد
سطر ۱۶۴ ⟵ ۱۶۳:
| ژورنال=The Astrophysical Journal
| سال=۱۹۷۲ | شماره=۱۷۵ | صفحه=L141–L144
| doi=10.1086/181003}}(ارجاع دست دوم)</ref> که، در [[کره آسمان|کره سماوی]]، مکان این ستاره در نیم [[درجه (زاویه)|درجه]]ای از ستاره [[قدر ظاهری|قدر چهارم]] [[اتا ماکیان]] قرار دارد.<ref name="bernard">{{یادکرد
| نویسنده=برنارد آبرامز
| کتاب=Structures in Space: Hidden Secrets of the Deep Sky
سطر ۲۲۷ ⟵ ۲۲۶:
|ژورنال=Astronomy & Astrophysics
| سال=۱۹۹۹ | شماره=343 | صفحه=861–864
}}(ارجاع دست دوم)</ref> از دید زمین، این جسم فشرده هیچ وقت پشت ستاره دیگر نمی‌رود؛ به عبارت دیگر، این سیستم دوتایی به هیچ وجه [[گرفت|گرفتی]] نیست. اگرچه، [[انحراف مداری]] مدار این دو، در بررسی‌های سال ۲۰۰۷ ۶٫۸±۴۸٫۰° است، و اینگونه معنی می‌دهد که [[نیم‌قطر بزرگ]] حدود ۰٫۲ [[واحد نجومی]] است، یا ۲۰٪ فاصله زمین تا خورشید. [[خروج از مرکز مداری|خروج از مرکز]] این مدار بسیار پایین و در حدود ۰٫۰۱±۰٫۰۶ است؛ که بسیار نزدیک به دایره می‌باشد.<ref name="iorio"/><ref name="apj200">{{یادکرد
| نویسند=سی. تی بولتون
| مقاله=[http://adsabs.harvard.edu/abs/1975ApJ...200..269B Optical observations and model for Cygnus X-1]
سطر ۲۴۲ ⟵ ۲۴۱:
| pmid=12714674}}(ارجاع دست دوم)</ref>
با عرض سماوی ۳ درجه و طول سماوی ۷۱ درجه،<ref name="SIMBAD"/> احتمال می‌رود در [[بازوی شکارچی|بازوی جبار]] در [[راه شیری|کهکشان راه شیری]] باشد،<ref>{{یادکرد
| نویسنده=اچ گورسکی | سال=1971
| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1971ApJ...167L..15G
سطر ۲۷۷ ⟵ ۲۷۶:
تنها گواه وجود افق رویداد در سال ۱۹۹۲ و استفاده [[تلسکوپ فضایی هابل]] از نور [[فرابنفش]] بر می‌گردد. درخشانی یک سیاه‌چاله به خاطر آن است که اجرام انبوهی به دور آن می‌گردند، این سری تپ‌ها از طریق [[انتقال به سرخ گرانشی|انتقال به قرمز گرانشی]] تغییر می‌کنند؛ که به همین دلیل [[طول موج]]شان زیاد می‌شود، و به خاطر پیش‌گویی [[نسبیت عام]]. ماده از حالت جامد بودن خارج شده، و در نهایت به انرژی تبدیل می‌شود، در حقیقت مواد عبور از افق رویداد را حس نمی‌کنند. دو رشته موج ضعیف رصد شد، که وجود سیاه‌چاله را تأیید می‌کنند.<ref name="pasp113">{{یادکرد | نویسنده=جوزف دولان | مقاله=[http://adsabs.harvard.edu/abs/2001PASP..113..974D Dying Pulse Trains in Cygnus XR-1: Evidence for an Event Horizon]? | ژورنال=The Publications of the Astronomical Society of the Pacific | سال=۲۰۰۱ | شماره=113 | دوهر=786 | صفحه=974–982 | doi=10.1086/322917}}(ارجاع دست دوم)</ref>
[[تلسکوپ فضایی چاندرا]] [[خط طیف نوری|خطوط طیفی]] اتم [[آهن]] را در پرتوهای ایکس بررسی کرد نتیجه‌اش این بود. یک [[سیاه‌چاله کر|سیاه‌چاله چرخان]] اجازه می‌دهد اتم‌های در نزدیکی افق رویداد بچرخند اما برای ماکیان ایکس یک هیچ اتمی تا فاصله ۱۶۰ کیلومتری یافت نشد. اگرچه، این جسم ممکن است سیاه‌چاله باشد، اما این داده‌ها نشان می‌دهد این سیاه‌چاله نمی‌چرخد.<ref>{{یادکرد گردهمایی | آخر=Miller | اول=J. M.
| مشارکت=Fabian, A. C. ; Nowak, M. A. ; Lewin, W. H. G. | عنوان=Relativistic Iron Lines in Galactic Black Holes: Recent Results and Lines in the ASCA Archive | عنوان‌کتاب=Proceedings of the 10th Annual Marcel Grossmann Meeting on General Relativity | مکان=Rio de Janeiro, Brazil | تاریخ=July 20–26، 2003 | نشانی=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0402101 | تاریخ بازدید = 2008-03-11}}(ارجاع دست دوم)</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=روی استیو|کد زبان=en|تاریخ=۱۷ سپتامبر ۲۰۰۳|وب‌گاه=Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics|نشانی=http://chandra.harvard.edu/press/03_releases/press_091703.html|عنوان=Iron-Clad" Evidence For Spinning Black Hole"|ناشر=Chandra press Room|تاریخ بازدید=5 May 2018}}</ref> یا به عبارت دیگر این یک [[سیاه‌چاله کر]] نیست.<ref name="History">{{یادکرد|فصل=سیاه‌چاله‌ها|کتاب=[[تاریخچه زمان]]|نویسنده =[[استیون هاوکینگ]]|ترجمه=محمدرضا محجوب
|ناشر =شرکت سهامی انتشار|چاپ=اول|شهر=|کوشش=|ویرایش=|صفحه=۱۲۳–۱۲۷|سال=۱۳۸۳|شابک=ISBN 964-5735-19-X}}</ref>
سطر ۲۸۷ ⟵ ۲۸۶:
==== شکل‌گیری ====
بزرگترین ستاره در خوشه ستاره‌ای ماکیان OB3 نزدیک به چهل برابر جرم خورشید جرم دارد. جرم این ستاره به سرعت در حال خارج شدن است، این احتمال را به وجود می‌آورد که از طرف ماکیان ایکس یک در حال جذب شدن است. این ستاره ۳۰ واحد جرم خورشیدی را تا کنون از دست داده‌است. بخشی از جرم از دست رفته ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸، بسیار شبیه یک طوفان بسیار بزرگ ستاره‌ای است. غنای [[هلیم|هلیوم]] خارج شده از ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸ نیز گواه سیاه‌چاله بودن این امر را تأیید می‌کند.<ref>{{یادکرد | نویسنده=فیلیپ پودیلوزسکی | مقاله=[http://arxiv.org/abs/astro-ph/0207153 On the formation and evolution of black-hole binaries] | ژورنال=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | سال=۲۰۰۲ | دوره=2 | شماره=341 | صفحه=385–404 | doi=10.1046/j.1365-8711.2003.06464.x}}(ارجاع دست دوم)</ref> این امکان وجود دارد که ستاره پدر یک [[ستاره]] [[ستاره ولف-رایه|ولف رایت]] باشد، که بخش قابل توجهی از پوسته‌اش را با یک باد ستاره‌ای قوی از دست داده‌است.<ref name="science300"/> اگر ستاره پدر با یک [[ابرنواختر]] از بین رفته باشد، رصدها باید از جسم مشابه‌ای خبر می‌دادند که به سرعت در حال خارج شدن باشد. اگرچه این جسم در مدار است، این حاکی از این است که ستاره پدر با انفجار از بین نرفته‌است یا با انفجاری خفیف تبدیل به سیاه‌چاله شده‌است.<ref name="science300"/>
==== قرص برافزایشی ====
سطر ۳۲۳ ⟵ ۳۲۱:
| doi=10.1016/j.asr.2005.09.045}}(ارجاع دست دوم)</ref>
تغییرات پرتوهای ایکس تاحدودی متناوب و منظم هستند به همین دلیل به آنها [[تپ‌اختر دوره‌ای]] (QPO) می‌گویند. جرم جسم فشرده فاصله بین شروع محیط پلاسما تا خارج از [[تپ‌اختر]] را مشخص می‌کند، با انتشار شعاع و جرم آن کاهش پیدا می‌کند. با این شیوه می‌توان جرم ماکیان ایکس یک را بدست آورد مشروط بر اینکه یک کنترل ضربدری یا همان بررسی متقابل<ref>cross-check</ref> وجود داشته باشد.<ref>{{یادکرد وب
| نویسنده=لو تیتراچاک | نویسنده=Shaposhnikov, Nikolai
| عنوان=On the nature of the variability power decay towards soft spectral states in X-ray binaries. Case study in Cyg X-1
سطر ۳۳۰ ⟵ ۳۲۸:
| کار=The Astrophysical Journal
| تاریخ بازدید=2008-04-02
|زبان=انگلیسی}}</ref> ماکیان ایکس یک تغییرات غیرقابل پیش‌بینی بین دو حالت پرتو ایکس دارد، اگرچه ممکن است به‌طور مداوم بین این دو حالت باشد. در وضعیت بالا، پرتوهای ایکس سخت هستند، که بدین معنی است که انرژی زیادی دارند. در وضعیت پایین، پرتوهای ایکس نرم هستند، بدین معنی که پرتوهای ایکس انرژی کمتری دارند. در حالت نرم تغییرات بالاتری اتفاق می‌افتد. در وضعیت سخت محیط تاج و قرص برافزایشی حالت مات به خود می‌گیرند. حالت نرم زمانی اتفاق می‌افتد که قرص برافزایشی به جسم فشرده نزدیک می‌شود (موقعیتی نزدیکتر از ۱۵۰ کیلومتر)، به هنگام سردشدن یا خروج از تاج قرص برافزایشی به حالت سخت برمی‌گردد.<ref name="apj626"/>▼
▲ماکیان ایکس یک تغییرات غیرقابل پیش‌بینی بین دو حالت پرتو ایکس دارد، اگرچه ممکن است به‌طور مداوم بین این دو حالت باشد. در وضعیت بالا، پرتوهای ایکس سخت هستند، که بدین معنی است که انرژی زیادی دارند. در وضعیت پایین، پرتوهای ایکس نرم هستند، بدین معنی که پرتوهای ایکس انرژی کمتری دارند. در حالت نرم تغییرات بالاتری اتفاق می‌افتد. در وضعیت سخت محیط تاج و قرص برافزایشی حالت مات به خود می‌گیرند. حالت نرم زمانی اتفاق می‌افتد که قرص برافزایشی به جسم فشرده نزدیک می‌شود (موقعیتی نزدیکتر از ۱۵۰ کیلومتر)، به هنگام سردشدن یا خروج از تاج قرص برافزایشی به حالت سخت برمی‌گردد.<ref name="apj626"/>
پرتوهای ایکس شارش‌یافته از ماکیان ایکس یک در مدت ۵٫۶ روز تغییر می‌کنند، مخصوصاً در خلال نزدیکی دو ستاره و نزدیک شدن به خط دید زمین. این بدین معنی است که بخشی از پرتوها توسط گازهای دور ستاره جذب می‌شوند، که ممکن به خاطر بادهای ستاره‌ای که از ستاره HDE ۲۲۶۸۶۸ می‌وزد، باشد. حدسی دیگر این است که در دوره ۳۰۰ روزه شارش پرتوها به دلیل تغییر قرص برافزایشی تغییر، می‌کند.<ref name="apj531">{{یادکرد
سطر ۳۹۸ ⟵ ۳۹۵:
| ناشر=Springer | شابک=ISBN 0-387-95189-X}}(ارجاع دست دوم)</ref>
وقتی که طیف ستاره با ستاره مشابه یعنی [[نظام (ستاره)|اپسیلون جبار]] مطابقت داده شد، نشان داده شد مقدار زیادی [[هلیم|هلیوم]] و مقدار کمی [[کربن]] در جو ستاره وجود دارند.<ref>{{یادکرد
| نویسنده=جی. کالیزو
| مقاله=[http://adsabs.harvard.edu/abs/1995RMxAA..31...63C Spectral variations and a classical curve-of-growth analysis of HDE 226868 (Cyg X-1])
| |||