جایزه نوبل: تفاوت میان نسخه‌ها

| وب‌گاهوبگاه = http://nobelprize.org/

در سال [[۱۹۰۱ (میلادی)|۱۹۰۱]] میلادی، نخستین جوایز این بنیاد اهدا شد. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های [[جایزه نوبل فیزیک|فیزیک]]، [[جایزه نوبل شیمی|شیمی]]، [[جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی|فیزیولوژی و پزشکی]]، [[جایزه نوبل ادبیات|ادبیات]] و [[جایزه صلح نوبل|صلح]]؛ به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به [[مردم]] کرده باشند.<ref name="zamaaneh.com" />

ششمین جایزه یعنی [[جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی]] نیز در سال [[۱۹۶۸]] میلادی، توسط [[بانک مرکزی سوئد]] پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.<ref name="zamaaneh.com" />[[پرونده:AlfredNobel adjusted.jpg|بندانگشتی|175px|آلفرد نوبل]]

== هیئت‌های مخصوص ==

== چگونگی انتخاب برنده ==

در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آن‌ها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهدربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۹ اسفند ۱۳۹۶|وب‌گاهوبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/world-43232635|عنوان=جایزه صلح نوبل؛ نامزدی دونالد ترامپ 'احتمالااحتمالاً جعلیست'}}</ref>

تصمیم دربارهدربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌‌شودمی‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رای اکثریت به حساب می‌آید.<ref name=":0" />

هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال [[طلا]]، یک دیپلم افتخار و مبلغی پول. در حال حاضر مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون [[کرون سوئد]] (اندکی بیش از یک میلیون [[یورو]] یا ۱/۳ میلیون [[دلار آمریکا]]) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت اینست که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ [[بازنشستگی|بازنشسته]] می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ نام‌برده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیته اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را بطور برابر میان سه نفر تقسیم کرده یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هر یک از دو نفر دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی یا انسان‌دوستانه، وقف می‌کنند. [[پرونده:Stockholm Konserthuset 2002.jpg|بندانگشتی|[[تالار کنسرت استکهلم]] که هر ساله جشن‌های اهدای جوایز نوبل در آن صورت می‌گیرد.]]

این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهم‌ترین کشف در زمینه [[فیزیولوژی]] یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.

[[پرونده:Alfred Nobels will-November 25th, 1895.jpg|بندانگشتی|300x300پیکسل|[[وصیت‌نامه]] آلفرد نوبل در ۲۵ نوامبر ۱۸۹۵ که در آن خواسته ٪۹۴۹۴٪ دارایی او را برای ایجاد [[بنیاد نوبل]] خرج کنند.]]

همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش [[پلیمرهای رسانا|پلیمرهای آلی رسانا]]»، اکتشاف پلیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس و همکاران در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده [[ید]] دارشده<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=B. A. BOLTO, R . MCNEILL,"a nd D. E. WEISS|کد زبان=en|تاریخ=7 June 1963|وب‌گاهوبگاه=|نشانی=http://www.drproctor.com/os/weisspaper.pdf|عنوان=ELECTRONIC CONDUCTION IN POLYMERS}}</ref> و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=McGinness J, Corry P, Proctor P.|کد زبان=en|تاریخ=1 March 1974|وب‌گاهوبگاه=|نشانی=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4359339?dopt=AbstractPlus|عنوان=Amorphous semiconductor switching in melanins.}}</ref> اعلام شده بود را نادیده گرفت.

در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به شدت به آکادمی نوبل تاخته و گفته‌اند که این نهاد، دیگر برای اعطای این جایزه، صلاحیت ندارد. آن‌ها به این نهاد را به [[فساد مالی]] و پارتی بازی، اعطای جوایز نوبل اقصاد به اقتصادانان [[نئولیبرالیسم|نئولیبرال]]، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی در بین دیگر برندگان، عدم اعطای جوایز به زنان دانشمند و دانشمندان کشورهای غیر غربی، و در آخرین مورد اهدای جایزه به پائولو ماکیارینی اشاره کردند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۷ فروردین ۱۳۹۷|وب‌گاهوبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/live/43781611|عنوان=ایستگاه خبر؛ دوشنبه ۲۷ فروردین-نخبگان سوئد: آکادمی نوبل دیگر صلاحیت ندارد}}</ref>[[پرونده:Nobel Prize fa.jpg|بندانگشتی|300x300px|نمودار توزیع جوایز کل نوبل بر حسب کشورها تا سال ۲۰۱۰. تعداد جوایز و سهم تقریبی از کل جوایز اعطا شده برای هر کشور نیز قید گردیده.]]

فرضیه‌های فراوانی برای اینکه چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت ارائه شده‌اند. در وصیت‌نامه نوبل از ارائه جوایز به آن دسته از «اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند و احتمالااحتمالاً جنبه عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده‌است. در نتیجه، ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد. چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= The Nobel Prize Internet Archive|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |مقاله= [http://almaz.com/nobel/why_no_math.html Why is there no Nobel Prize in Mathematics?] |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on July 30.</ref>

::صلح [۱۹۶۲]:عمل‌گرایی [[پیمان منع جزئی آزمایش هسته‌ای]] [[پرونده:Mariecurie.jpg|بندانگشتی|175px|[[ماری کوری]] نخستین کسی که دو بار برنده جایزه نوبل شد]][[جان باردین]]

== منابع ==