التوحید: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کتاب التوحید''' نوشته [[شیخ صدوق]]، ابو جعفر، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی ،از چهره‏های برجسته فقها و روات شیعه در قرن چهارم هجری است. این کتاب به «توحید صدوق» یا «توحید ابن بابویه» نیز مشهور است.

 

[[شیخ صدوق]] در پایان مقدمه، موضوع این کتاب را چنین باز گو کرده‌است:

**فتقربت إلی اللّه تعالی ذکره بتصنیف هذا الکتاب فی «التوحید» و نفی التشبیه و الجبر مستعیناً و متوکلاً علیه و هو حسبی و نعم الوکیل.<ref>کتاب التوحید -الشیخ الصدوق -وفات:۳۸۱ -تصحیح وتعلیق : السید هاشم الحسینی الطهرانی -منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة فی قم المقدسة - صفحه ۱۸.</ref>

کتاب‏های [[شیخ صدوق]] در شهرت در حد کتب اربعه می‏باشند و در اجازات روایی ما از مشایخ بزرگ شیعه موجودند.بسیاری از علما و فقهای شیعه از آنها روایت نقل کرده‏اند و به لطف خداوند نسخه‏های قدیمی و تصحیح شده‏ای از آنها در اختیار ما می‏باشد.» <ref>همان - صفحه۷.</ref>

 

در بارة جایگاه تاریخی و اهمیت این کتاب باید توجه داشت که مؤلف آن یکی از سه فقیه و محدّث بزرگ شیعة امامیه بوده‌است که منابع چهارگانة حدیثی (غالباً حدیثی ـ فقهی ) را تدوین کرده‌اند. عنوان «کتاب التوحید» نیز در سده‌های نخست اسلام بیانگر مشخصه‌های اعتقادی و خداشناختی مکاتب و مذاهب بوده‌است ؛ بر این اساس ، شماری از صاحب نظران مذاهب اسلامی ، برای معرفی آموزه‌های آن مذهب ، دارای «کتاب التوحید» بوده‌اند، از آن جمله‌اند: برخی از بزرگان خوارج <ref>( رجوع کنید به دانشنامۀ جهان اسلام-ابن ندیم ، ص ۲۳۳ـ۲۳۴)</ref>؛ تعدادی از معتزله (<ref>همان ، ص ۲۰۲ـ ۲۰۳، ۲۰۶ـ ۲۰۸، ۲۱۴ـ۲۱۵)</ref>؛ هشام بن حکم ، از شاگردان برجستة امام صادق (<ref>همان ، ص ۲۲۳ـ۲۲۴؛ نجاشی ، ص ۴۳۳)</ref>؛ حسن بن موسی نوبختی ، متکلم امامی قرن چهارم (<ref>همان-ابن ندیم ، ص ۲۲۵؛ نجاشی ، ص ۶۳)</ref>؛ و حسن بن صالح بن حی ، از زیدیان <ref>(همان-ابن ندیم ، ص ۲۲۷)</ref>.

 

 

 

کتاب التوحید شامل ۵۸۳ حدیث است که در ۶۷ باب توسط مؤلف تنظیم شده‏اند. <ref>همان- صفحه۸.</ref>

[[شیخ صدوق]] در کتاب التوحید احادیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و دوازده امام معصوم علیهم السلام آورده‌است.

به سبب جایگاه مهم کلامی و اعتقادی این کتاب شرحهای متعددی بر آن نگاشته شده‌است مانند:

*۱ - شرح حکیم عارف، قاضی محمد سعید قمی شاگرد فیض کاشانی، و آن شرح بسیار خوبی است که مطالب عرفانی و کلامی در آن به وجه خوبی بیان شده‌است که در سال ۱۰۹۹ از تحریر آن فارغ شده‌است.

*۳ - شرح امیر محمد علی نائب الصداره، که آن را در شهر مقدس [[قم]] نوشته‌است.

*۴ - شرح فارسی مولی محمد باقر سبزواری، درگذشته به سال ۱۰۹۰ هجری. <ref>همان- صفحه۷.</ref>

 

*۱ - نسخه‏ای به خط اسماعیل بن شیخ ابراهیم که تاریخ نگارش آن ۱۰۷۳ هجری است.

*۲ - نسخه‏ای در کتابخانه حضرت امام امیر المؤمنین علی علیه‏السلام در نجف اشرف به خط موسی حسین مدرس، که تاریخ نگارش آن ۱۰۸۳ هجری می‏باشد.

<references/>‎

 

* کتاب التوحید -الشیخ الصدوق -وفات:۳۸۱ -تصحیح وتعلیق : السید هاشم الحسینی الطهرانی -منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة فی قم المقدسة