سقیفه بنی‌ساعده: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ویرایش متن برچسب‌ها: افزودن القاب ویرایشگر دیداری |
تکمیل متن برچسب‌ها: افزودن القاب پیوندبیرونی به ویکی‌پدیای فارسی ویرایشگر دیداری |
||
خط ۳:
'''سقیفهٔ بنی ساعده''' جایگاه و ایوانی سرپوشیده و دارای سقف در [[مدینه]] که مربوط به قبیله بنی ساعده بوده است و مردمان در مشاورانشان در آن گرد می‌آمده‌اند.
نام سقیفهٔ بنی‌ساعده {{به عربی|سقيفة بني ساعدة}} در میان [[مسلمانان]] معروف و مشهور است، به این دلیل که بلافاصله پس از درگذشت حضرت [[محمد بن عبدالله|حضرت محمد(ص)]] صل الله علیه و آله پیامبر [[اسلام]]، عده‌ای از اصحاب وی که به [[انصار]] و [[مهاجران]] شهرت داشتند، بر خلاف نظر ایشان که در [[غدیر خم]] [[علی بن ابیطالب|علی بن ابیطالب علیه السلام]] را به عنوان جانشین پس از خود انتخاب کرده بود ، در آن محل برای تعیین [[خلیفه]] بعد از پیامبر به دعوت [[سعد بن عباده]] رئیس قبیلهٔ [[خزرج]] جمع شدند و [[ابوبکر]] را به عنوان خلیفه انتخاب کردند.<ref>تاریخ کامل ابن اثیر، ترجمه سید حسین روحانی، ج ۳، ص ۱۱۹۹</ref><ref>تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج ۴، ص ۱۳۴۲</ref>
== منبع‌شناسی ==
خط ۹:
== شرح واقعه ==
بعد از درگذشت [[محمد|حضرت محمد(ص)]] در تاریخ دوشنبه ۲۸ صفر سال یازدهم هجری تعدادی از انصار در سقیفهٔ بنی‌ساعده جمع شده بودند. [[زبیر بن عوام]]، [[طلحه]]، [[علی بن ابیطالب]] و یاران او در خانه حضرت [[فاطمه|فاطمه زهرا(س) دختر محمد(ص)]] جمع بودند. سه تن از [[مهاجرین]] شامل ابوبکر و عمر و ابوعبیدۀ جراح که از این اجتماع مطلع گشتند، خود را به آن‌جا رسانیدند. در اجتماع سقیفه، غیر از این سه تن، گروهی از اوسیان و نیز گروهی از خزرجیان همراه با رئیسشان [[سعد بن عباده]] (از صحابه بزرگ پیامبر و رئیس عشیره بنی ساعده و خزرجیان) در حالی که مریض بود، حضور داشتند.<ref name=Madel />
بحث بالا گرفت و ابتدا هر گروه فضیلتی از خویش بیان می‌کرد و خود را از گروه دیگر به امر خلافت محق‌تر می‌دانست. یکی از انصار از فضایل انصار گفت و ابوبکر در سخنرانی خود با قبول فضایل مهاجرین عنوان نمود که اعراب پس از درگذشت پیغمبر تنها از فردی از قبیله خود پیامبر اطاعت خواهند نمود و انصار نمی‌توانند جامعه‌ای که حضرت محمد(ص) به وجود آورده‌اند را حفظ نمایند. بعد از آنکه این‌کار نتیجه نداد، ابوبکر از هر دو گروه خواست تا از اختلاف دوری کنند و به [[عمر بن خطاب]] و [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده ابن الجراح]] اشاره کرد و از جمع خواست تا با یکی از آن دو بیعت کنند. در این لحظه عمر گفت که با وجود شخصی چون تو بر ما سزاوار نیست که خلیفهٔ مسلمین شویم.<ref name=Madel />
سپس در این هنگام [[حباب ابن منذر]] از انصار و از مجاهدین [[بدر]] پیشنهاد داد که دو امیر یکی از انصار و دیگری از مهاجرین انتخاب شوند.<ref name=Madel /> بعد از آنکه سر و صدا و هیجان گروه خوابید عمر از ابوبکر خواست که دستش را جلو بیاورد و با او بیعت نمود. به‌دنبال او سایر مهاجرین و انصار نیز با ابوبکر بیعت نمودند.<ref name=Madel />
سقیفه هنگامی کاملاً به نفع ابوبکر شد که [[بنی اسلم|بنی اسلمیان]] که شاخه‌ای از خزرجیان بودند در تعدادی زیاد به مدینه آمدند و با ابوبکر بیعت کردند. بنی اسلمیان عشیره‌ای بودند که عشق و وفاداری‌شان به حضرت محمد(ص) شهرهٔ عام بود و به همین خاطر توسط
ابن‌عباس روایت می‌کند که عمر در هنگام شرح واقعه سقیفه، در مورد شتابزده و بدون برنامه بودن بیعت با ابوبکر می‌گوید که «کاری شتابزده (فلته) بود که خدا مردم را از شر آن نگه‌داشت.»<ref name=Madel /><ref name=Hadi />
خط ۲۱:
[[ویلفرد مادلونگ]] عنوان می‌کند که هرچند که اکثر تاریخ‌نگاران قبول دارند که سقیفه توسط انصار شروع شد، اما اینکه شورا در ابتدا جهت تعیین خلیفه مسلمانان راه‌اندازی شده بود را زیر سؤال می‌برند. به نوشته مادلونگ، ایده [[خلافت]] ایده‌ای نبود که تا آن هنگام در بین مسلمانان مطرح شده باشد. شواهدی مانند گفتگوهای مطرح شده در جلسه نشان می‌دهد که هدف اولیه انصار از تشکیل سقیفه تصمیم‌گیری در مورد نحوهٔ ادارهٔ شهر مدینه پس از درگذشت پیغمبر بوده؛ زیرا اوس و خزرجیان گمان داشتند که پس از درگذشت پیغمبر، مهاجرین به مکه بازخواهند گشت و باید برای آینده اداره مدینه توسط ساکنان اولیه آن تصمیم‌گیری شود.<ref name=Madel />
هرچند که اهل سنت و بیشتر تاریخ‌نگاران غربی عنوان می‌دارند که علی به سبب جوانی در زمان درگذشت پیغمبر، و نداشتن تجربه سیاسی شانسی برای خلافت نداشت. مادلونگ بیان می‌دارد که اگر قرار بود جانشینی با توجه به قرابت و نزدیکی فامیلی با حضرت محمد(ص) تعیین شود، حضرت علی(ع) با توجه به اینکه داماد و پدر نوه‌های حضرت محمد(ص) بود، شانس زیادی داشت. همچنین با توجه به آنکه خزرجیان خود را هم‌خون با [[بنی هاشم]] می‌دانستند (مادر هاشم پدر [[عبدالمطلب]] خزرجی بوده‌است)، شانس انتخاب یکی از بنی هاشم به عنوان عشیره پیامبر و به طور خاص علی وجود داشته‌است.<ref name=Madel />از همه مهمتر اینکه علی در حج الوداع که آخرین حج پیامبر اسلام بوده است، درهنگام بازگشت از سفر و در منطقه غدیر خم در برابر حدود هفتاد هزار نفر از مسلمانان از سوی حضرت محمد(ص) به عنوان جانشین پس از خود انتخاب شده بود. این امر به صورت متواتر در بیانات بزرگان اسلام آورده شده است.
[[هادی عالم زاده]]، استاد تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه تهران، دلایل انتخاب ابوبکر را چنین برمی‌شمارد:
* اعتبار و شخصیت ابوبکر در میان مردم و رقابت‌های طایفه‌ای موجود میان عشیره‌های قریش به‌ویژه میان بنی هاشم، [[بنی‌امیه]] و [[مخزومیان|بنی مخزوم]]، و تعلق ابوبکر به تیرهٔ کم‌اهمیت‌تر [[بنی تیم]] که در جنگ قدرت بین این گروه‌ها معمولاً شرکت نداشت و امکان سازش بین تیره‌های رقیب قریش بر سر او را آسان می‌نمود.
* اختلاف و دشمنی دیرینه و ریشه‌دار بین اوس و خزرج و رقابت درونی میان عشیره‌های هر یک از این دو قبیله، از عوامل پیروزی ابوبکر در سقیفه بود. سخنان نقل شده از [[حباب بن منذر]] به [[بشیر بن سعد]]، و نیز سخن [[اسید بن حضیر|اُسید بن حضیر]]، از بزرگان [[اوس]]، خطاب به اوسیان و هشدار به آنان در مورد احتمال امارت خزرجیان می‌تواند دلیلی بر صحت این فرضیه باشد.
* اشتغال علی، [[عباس]] و دیگر بزرگان بنی هاشم به [[غسل]] و کفن حضرت محمد(ص) پیامبر مسلمانان، و عدم حضور آنان در صحنهٔ سقیفه و بیعت.<ref name=Hadi>{{یادکرد |کتاب = دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (جلد پنجم)|نویسنده = هادی عالم زاده|مترجم = |فصل = مدخل ابوبکر|صفحه = | ناشر = | چاپ = | سال = |شابک =}}[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=1977 (پیوند به مدخل در وبگاه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)]</ref>
== دیدگاه شیعه ==
[[شیعیان]] اعتقاد دارند که ماجرای سقیفه در مخالفت با دستور حضرت محمد(ص) که قبل از وفاتش [[علی]](ع) را به عنوان خلیفه بعد از خودش [[غدیر|تعیین]] کرده بود اتفاق افتاده‌است؛ و معتقدند که در [[حجة الوداع]] آخرین حجی که پیامبر اسلام انجام داده، به هنگام بازگشتن از حج پس از جمع کردن تمام حجاج در محلی به نام [[غدیر خم]] بعد از شمردن فضایل علی بن ابیطالب او را به عنوان جانشین خود انتخاب کرده و آیه‌ای نیز در جهت تأیید این امر نازل شده بوده: {{عبارت عربی|يَا أَيُّهَا الرَّ‌سُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّ‌بِّكَ ۖ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِ‌سَالَتَهُ ۚ وَاللَّـهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ۗ إِنَّ اللَّـهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِ‌ينَ}}/سوره مائده آیه ۶۷.
''علامه امینی'' در کتاب 20 جلدی ''الغدیر'' که 11 جلد آن به زبان عربی چاپ شده است به اثبات ولایت بلافصل [[علی بن ابیطالب|علی(ع)]] بعد از [[پیامبر اسلام|پیامبر]] اسلام و حقانیت مذهب [[شیعه]] از طریق روایات اهل سنت میپردازد. نویسنده در این کتاب به ''۱۱۰'' تن از صحابه و ''۸۴'' نفر از تابعین پیامبر که حدیث غدیر را روایت کرده‌اند اشاره می‌کند. آنگاه ۳۶۰ تن از راویان حدیث غدیر <u>از قرن دوم تا چهاردهم</u> را برمی‌شمارد. در پایان هم اشعار شاعران مختلف را دربارهٔ این موضوع ذکر می‌کند<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1|عنوان=الغدیر(ویکی پدیا)}}</ref>.{{سرخط}}همچنین در مورد وقایع متعاقب سقیفه، از جمله [[رویداد خانه فاطمه]] زهرا(س)، منابع و نویسندگان [[شیعه]] مانند روحانیان و مراجعی مانند [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]]، [[سید محمدصادق روحانی|روحانی]]، [[محمود هاشمی شاهرودی|شاهرودی]] و [[حسین وحید خراسانی|حسین خراسانی]] معتقدند که فاطمه(س) در اثر صدمات و جراحات وارده که در حین رویداد اتفاق افتاد و منجر به شکستگی پهلو و [[سقط جنین]] وی گردید، کشته شده‌است.<ref>[http://broujerdi.org/content/view/407/114 آیت‌الله بروجردی]</ref><ref>[http://www.rohani.ir/page-1586.htm آیت‌الله روحانی]</ref><ref>[http://www.baghi.ir/content/view/1240/2 آیت‌الله شاهرودی]</ref><ref>[http://www.qurantv.ir/web/quran/445?p_p_id=101_INSTANCE_Gyro&p_p_lifecycle=0&p_p_state=maximized&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-2&p_p_col_pos=1&p_p_col_count=2&_101_INSTANCE_Gyro_struts_action=%2Ftagged_content%2Fview_content&_101_INSTANCE_Gyro_redirect=%2Fweb%2Fquran%2F445&_101_INSTANCE_Gyro_assetId=95034 شبکه قرآن]</ref><ref name="وبگاه حوزه علمیه قم">[http://www.hawzah.net/fa/questionview.html?QuestionID=11692&ListQuestionSubject=True&ListKeywordAlpha=True&SearchText=قنفذ وبگاه حوزه علمیه قم]</ref><ref name="وبگاه حوزه علمیه قم" /><ref>آیةالله حسین وحید خراسانی٬فاطم-حلقه وصل رسالت و امامت٬مدرسة المام باقر العلوم٬چاپ اول ۱۳۹۱٬صفحه ۷۳ و ۷۴</ref>
هادی عالم‌زاده دیدگاه علمای شیعه در مورد سقیفه را چنین برمی‌شمارد:
# ترک لشکر [[اسامه بن زید]] و بازگشت به مدینه…
# نفی و انکار وفات پیامبر توسط عمر
# خودداری از آوردن کاغذ و دوات برای حضرت محمد(ص) به نقل از منابعی مانند مسلم، بخاری، و ابن سعد
# تلاش برای تصدی
# سخن علی به عمر: «شیر خلافت را بدوش که برای تو نیز نصیبی خواهد بود، امروز زمام آن را محکم برای ابوبکر در دست‌گیر، تا فردا در اختیار تو باشد»
#
این موارد بنابر دیدگاه شیعه نشان از برنامه‌ریزی قبلی ابوبکر برای این واقعه می‌باشد. به گفته آنان برخلاف آنچه عمر ادعا کرده است بیعت ابوبکر کاری شتابزده و بی‌اندیشه (فلته) نبوده است.<ref name="Hadi" />
برخی از محققان، ''بسیاری از وقایع تاریخی پس از رحلت رسول الله را نتیجه واقعه سقیفه می‌دانند''.
مهم‌ترین این وقایع عبارتند از:
* حمله و محاصره خانه حضرت زهرا(س) در پی وقایع اجبار امام علی(ع) به بیعت که منجر به شهادت وی گردید.
* غصب فدک: بعضی تحلیلگران تاریخ معتقدند گرفتن فدک از فاطمه زهرا(س) پس از سقیفه در جهت مبارزه اقتصادی با اهل بیت بود. این اقدام، هم پایههای حکومت خلیفه اول را محکم می‌کرد و هم خاندان رسول الله(ص) را از مبارزه و مخالفت مانع می‌شد.
* واقعه عاشورا: به اعتقاد برخی تغییر مسیر جانشینی پیامبر در روز سقیفه موجب شد انتخاب خلیفه از هیچ قانونی پیروی نکند. در نتیجه خلیفه مسلمانان روزی در بین مشاجره انصار و چند نفر از قریش، روزی با وصیت خلیفه اول، روزی با شورای شش نفری و روزی هم معاویه برای یزید بیعت گرفت. یزید نیز عامل فاجعه عاشورا گردید<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://fa.wikishia.net/view/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87_%D8%B3%D9%82%DB%8C%D9%81%D9%87_%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87#.D9.88.D8.A7.DA.A9.D9.86.D8.B4_.D8.B9.D9.84.DB.8C.28.D8.B9.29|عنوان=واقعه سقیفه سایت ویکی شیعه}}</ref>.
== دیدگاه اهل تسنن ==
| |||