ناصر (خلیفه): تفاوت میان نسخه‌ها

'''ابوالعباس‌احمد''' ملقب به '''الناصرلدین‌الله''' سی و چهارمین [[خلیفه]] عباسی آخرین خلیفه مقتدر عباسی است که در سال ۵۵۳ ه‍.ق دیده به جهان گشود؛ وی تلاش‌های بسیار زیادی برای احیای قدرت از دست رفته خلافت انجام داد و تا حدود زیادی به نتیجه رسید. او برای رسیدن به اهداف سرزمینی‌اش سیاست تفرقه‌افکنی بین رقبایش را دنبال می‌کرد و با توسل به آن به موفقیت‌هایی نیز دست یافت که البته در دراز مدت به ضرر جهان اسلام شد و عرصه را برای هجوم دشمنان اسلام آماده ساخت. وی از جوانمردان زمانه خود بود و تلاش زیادی نیز برای رواج آیین [[فتوت]] در قلمرو خویش نمود. او از معدود خلفای اندیشمند عباسی بود که علاقه وافری به علم و حدیث داشت و تا آخرین لحظهٔ عمرش در تکاپو برای احیای قدرت خلافت بود و در این حال در رمضان سال ۶۲۲ ه‍.ق از دنیا رخت بربست.<ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۸۵|ک=تشیع خلیفه الناصر الدین الله|ص=}}</ref>

خلیفه الناصر لدین الله در سال ۵۵۳ ه‍.ق دیده به جهان گشود و در سال ۵۷۵ ه‍.ق بر تخت خلافت نشست. او که از مادری ترک‌نژاد و کنیز به نام زمرد زاده شده بود، یکی از دوره‌های مهم در [[دوره چهارم خلافت]] را برعهده گرفت و آن را به بهترین شکل ممکن به انجام رسانید و توانست با استفاده از موقعیت‌شناسی خویش قدرت از دست رفته خلافت را تا حدود زیادی احیا کند. او برای خود آیین فتوت را برگزید و در سال ۵۷۸ هجری قمری به دست [[مالک بن عبدالجبار]]، به کسوت فتیان درآمد و سراویل (شلوار) اهل فتوت را پوشید او همچنین برای امرا و سلاطین مسلمان تحت امر خود نیز شلوار و آب نمک فتوت را می‌فرستاد خلیفه ناصر سعی و تلاش زیادی برای گسترش آیین جوانمردی در قلمرو خویش نمود. خلیفه ناصر در طول خلافت خود همواره در کشمکش با سلاطین منطقه‌ای برای خارج نمودن خلافت از نفوذ آن‌ها بود. ناصر لدین‌الله در اکثر منابع تاریخی شیعه خوانده شده‌است چرا که نزدیکی قابل توجهی به شیعیان داشت و ارج و قرب درخوری برای [[تشیع]] قائل بود. خلیفه ناصر مطالعات کاملی در زمینه فقهی داشت. از علمای عصر خود چیزی کم نداشت و همچنین در زمینه حدیث نیز حرف برای گفتن داشت او کتاب [[روح العارفین]] را در این زمینه تدوین کرد که مورد توجه علمای مذاهب چهارگانه یعنی [[شافعی]]، [[حنفی]]، [[مالکی]] و [[حنبلی]] قرار گرفت که ناصر اجازه روایت کتابش برای هر چهار طایفه را با خط خود صادر کرد.<ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۸۵|ک=تشیع خلیفه الناصر الدین الله|ص=}}</ref>

* ناصر در دوره خلافت خویش اقدامات زیادی در جهت جلب نظر شیعیان که در آن زمان دارای قدرتی درخور بودند، انجام داد و آن‌ها را به خود نزدیک ساخت. او به محلات شیعه نشین سر و سامانی دوباره داد و اقداماتی نیز در جهت ترمیم قبور ائمه شیعه انجام داد و بسیاری از شیعیان را وارد دستگاه خلافت کرد و حتی وزارتش را نیز به تنی چند از آنان سپرد.<ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۸۵|ک=تشیع خلیفه الناصر الدین الله|ص=}}</ref>

یکی از علل دوام خلافت ناصر در این دوره پر آشوب و با وجود رقیبان قدری همچون سلطان علاءالدین [[تکش خوارزمشاه]]، [[سلطان طغرل سوم سلجوقی]]، [[سلطان محمد خوارزمشاه]] و [[قزل ارسلان سلجوقی]] القای نفاق بین پادشاهان مسلمان و انداختن ایشان به جان یکدیگر است. به عنوان مثال ناصر به اتابک قزل ارسلان کمک کرد تا طغرل سوم سلجوقی را مغلوب کند و این آغاز دخالت آشکار ناصر در مسائل ایران بود بعدها نیز ناصر نقش مهمی در تحریک [[غورها]] علیه [[خوارزمشاهیان]] داشت و او که از دیرباز با تکش خوارزمشاه نزاع داشت با تحریک غورها علیه جانشینان تکش زمینه‌ساز سقوط [[خوارزمشاهیان]] شد و به نوعی شرایط را برای استیلای [[مغولان]] در آینده بر جهان اسلام مهیا ساخت. خلیفه ناصر وقتی که اختلاف میان او و محمد خوارزمشاه شدت گرفته بود از مغول تقاضای کمک کرد تا خوارزمشاه با آنان مشغول شود و خلافت در امان بماند از این رو به [[چنگیزخان]] نامه نوشت و او را تشویق کرد به سرزمین‌های اسلامی بیاید و به او وعده همکاری برای سرکوب خوارزمشاهیان داد. هرچند که این نامه خلیفه ناصر سبب حمله مغولان به خوارزمشاهیان نشد اما نشان دهنده گوشه‌ای از تحرکات خلیفه برای از میدان به در کردن رقبایش بدون برخورد و درگیری مستقیم است.<ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۸۵|ک=تشیع خلیفه الناصر الدین الله|ص=}}</ref>

اکثر منابع خلیفه ناصر را شیعه دانسته‌اند که این امر یک دلیل اصلی دارد و آن هم ارادت و حرمت خاصی است که این خلیفه برای ائمه معصومین و شیعیان قائل بود. چنان‌که دستور داد در و شبکه‌ای از چوب ساختند و در سرداب [[سامرا]] و بر قبه هر امام مدفون در آنجا نصب کردند. او به محله‌های شیعه‌نشین نیز توجه خاص داشت و در محله [[کرخ]] که گفته می‌شد محل دفن دو تن از فرزندان [[امام علی(ع)]] است آرامگاهی برای همسرش [[سلجوق خاتون]] بنا کرد، او برای خود نیز آرامگاهی کنار مرقد [[موسی بن جعفر (ع)]] بنا کرد، همچنین در دستگاه خلافتش شیعیان دارای درجات عالی بودند. در دوره خلیفه ناصر بر خلاف تمام ادوار دیگر خلافت رفتارهای متضاد با شیعیان دیده نمی‌شود و اوج شیعه‌گری در عصر عباسی همین زمان است و خلیفه ناصر جلوی تمام فشارها بر شیعیان را گرفته بود. اما همچنان نمی‌توان در مورد شیعه بودن خلیفه ناصر نظر قطعی داد چرا که نقدهایی نیز بر این موضوع وارد است، از جمله: در مورد ارادتش به ائمه گفته‌اند که بسیاری از سنی مذهبان نیز همچین علقه‌ای داشتند و نیز برخی این علاقه را به نزدیکی ناصر به [[صوفیان]] نسبت داده‌اند. همچنین در مورد احترامش به قبور ائمه، بیشتر خلفای عباسی چنین علاقه‌ای را دارند. از طرفی هم در مورد حضور شیعیان در دستگاه خلافت ناصر گفته می‌شود که هم قبل از او و هم بعد از او همیشه در دستگاه خلافت بوده‌اند، پس نمی‌توان به آن اتکا کرد.<ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۸۵|ک=تشیع خلیفه الناصر الدین الله|ص=}}</ref>

* [[مؤیدالدین محمد بن محمد بن عبدالکریم بن برزقی]]: مؤیدالدین قمی که اصالتاً ایرانی، اهل [[قم]] و شیعه بود. او نقش پر رنگی در اقتدار عصر خلافت ناصر بازی کرد و شاید بتوان گفت مهم‌ترین وزیر خلیفه ناصر بوده‌است. در دوره مؤیدالدین است که حمله [[سلطان محمد خوارزمشاه]] دفع می‌شود.<ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۸۵|ک=تشیع خلیفه الناصر الدین الله|ص=}}</ref>

در حالی که خلیفه ناصر تا لحظات آخر عمرش از تکاپو برای احیای قدرت خلافت از هیچ تلاشی فروگذاری نکرده‌بود در اواخر عمر خویش گرفتار امراض عدیده‌ای شد، از آن جمله سه سال به دلیل بیماری قادر به حرکت کردن نبود و چشمانش آب آورد که سبب نابینایی یکی از چشمانش شد. بعد از آن نیز گرفتار سنگ مثانه شد که مجبور به عمل جراحی گردید. در آخر هم [[اسهال|ذوسنطاریا]] بر مزاج او مستولی شد و پس از بیست روز در شب آخر رمضان ۶۲۲ ه‍.ق او را از پا درآورد و بدین سان حیات آخرین خلفه مقتدر عباسی به پایان رسید.<ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۸۵|ک=تشیع خلیفه الناصر الدین الله|ص=}}</ref><ref>{{پک|یعقوبی|۱۳۱۰|ک=زندگی عجیب یکی از خلفای عباسی (الناصر الدین الله)|ص=}}</ref>

* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=جعفریان |نام= رسول|کتاب=تاریخ تشیع در ایزانایران از آغاز تا قرن دهم هجری | ناشر= |سال=۱۳۸۷ |مکان=تهران |شابک=}}

* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =عباس | نام = اقبال | عنوان =زندگی عجیب یکی ازخلفایاز خلفای عباسی (الناصر الدین الله)| ژورنال =شرق | مکان = | ناشر = ناشر}}

* {{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =یعقوبی| نام = ممدمحمد طاهر| عنوان = تشیع خلیفه الناصر الدین الله| ژورنال =تاریخ اسلام در آینه پژوهش | مکان = | ناشر = ناشر}}