ادوار: تفاوت میان نسخه‌ها

بعدها [[فرصت شیرازی]] یک فاصلهٔ دیگر هم معرفی کرد به نام '''طنینی مُستَزاد''' (بیش‌طنینی) که معادل [[دوم بیش‌بزرگ]] است و آن را با «ه‍» نمایش می‌دهند.<ref>{{پک|کردمافی|۱۳۸۸|ک=بررسی پاره‌ای از امکانات|ص=۲۵}}</ref> به فواصل طنینی، مجنب، و بقیه ''ابعاد صِغار'' (فواصل کوچک) گفته می‌شد و گاه نیز به آن‌ها ''فواصل لحنیه'' (فاصله‌های [[ملودیک]]) نام می‌دادند.<ref>{{پک|کردمافی|۱۳۸۸|ک=بررسی پاره‌ای از امکانات|ص=۲۵}}</ref>

 

 

روشی که برای کوک کردن این فاصله‌ها به کار می‌رفت، منطبق بر [[کوک فیثاغورثی]] بود. مثلاً موقعیت فاصلهٔ پنجم درست، با نسبت ۳:۲ تعریف می‌شد (یعنی اگر نت دو با نواختن سیم ساز با دست باز به دست می‌آمد، چنانچه با انگشت گذاشتن روی ساز طول سیم به دو سوم کاهش می‌یافت، نت جدید در فاصلهٔ پنجم درست از نت اول می‌بود، یعنی نت سل). فاصلهٔ چهارم درست نیز به طریق مشابهی با نسبت ۴:۳ به دست می‌آمد، و فاصلهٔ طنینی هم با نسبت ۹:۸ تعریف می‌شد.<ref name=p6to10/> بسامد نت‌ها نیز با استفاده از همین تناسبات قابل محاسبه است، مثلاً اگر بسامد نت دو ۲۶۱ هرتز باشد، بسامد نت سل (با فاصلهٔ پنجم درست و نسبت ۳:۲) با محاسبهٔ {{چر}}۲۶۱ {{چر}}× ۳ {{چر}}÷ ۲ حدود ۲۹۳٫۶ هرتز خواهد بود.<ref>{{پک|کمال پورتراب|۱۳۹۱|ک=مبانی نظری و ساختاری موسیقی ایرانی|ص=۱۱}}</ref>

 

{{جعبه گفتاورد

| عنوان = معیارهای «ناملایم» بودن اجناس یا ادوار<ref>{{پک|کردمافی|۱۳۸۸|ک=بررسی پاره‌ای از امکانات|ص=۲۶ و ۲۸}}</ref>

فاصله‌های ذی‌الکل، ذی‌الخمس و ذی‌الاربع را فواصل «ملایم» می‌نامیدند زیرا در صورت هم‌زمان نواخته شدن، صدایشان برای گوش هماهنگ (یا [[هارمونیک]]) بود.<ref name=p10>{{پک|کمال پورتراب|۱۳۹۱|ک=مبانی نظری و ساختاری موسیقی ایرانی|ص=۱۰}}</ref> بقیهٔ فاصله‌ها به صورت هم‌زمان ملایم دانسته نمی‌شدند، اما اجرای آن‌ها به صورت پیاپی (لحنی، یا [[ملودیک]]) گاهی ملایم دانسته می‌شد. مثلاً اجرای دو فاصلهٔ طنینی پیاپی، ملایم دانسته می‌شد، اما اجرای دو فاصلهٔ بقیه به صورت پیاپی، ناملایم دانسته می‌شد.<ref>{{پک|کمال پورتراب|۱۳۹۱|ک=مبانی نظری و ساختاری موسیقی ایرانی|ص=۱۳}}</ref> همچنین اجرای فاصلهٔ مجنب بعد از فاصلهٔ بقیه، اجرای سه فاصلهٔ طنینی به صورت پیاپی، اجرای چهار فاصلهٔ مجنب به طور پیاپی، و توالی هر سه بعد لحنی (طنینی، مجنب و بقیه) در یک دانگ (ذی‌الاربع)، ناملایم دانسته می‌شدند. با این حال صفی‌الدین ارموی در فواصلِ پنجم درست (ذی‌الخمس) عدول از برخی از این شرط‌ها را مجاز می‌داند (به خصوص، توالی دو بقیه، یا سه طنینی، یا چهار مجنب)<ref>{{پک|کردمافی|۱۳۸۸|ک=بررسی پاره‌ای از امکانات|ص=۲۶}}</ref> و به طور خاص، توالی سه طنینی اگر از دو دانگ مختلف حاصل شده باشد (مثلاً دو طنینی انتهای یک ذی‌الاربع و سومی در ابتدای ذی‌الخمس متصل به آن باشد) لزوماً ناملایم دانسته نشده‌است.<ref>{{پک|کردمافی|۱۳۸۸|ک=بررسی پاره‌ای از امکانات|ص=۲۹}}</ref>

 

در موسیقی معاصر غربی، کوک سازها با روش [[اعتدال مساوی]] انجام می‌شود. در این روش هر اکتاو که برابر ۱۲۰۰ [[سنت (موسیقی)|سنت]] است، به ۱۲ [[نیم‌پرده]] متساوی که هر کدام ۱۰۰ سنت هستند تقسیم می‌گردد، لذا هر پرده برابر ۲۰۰ سنت خواهد بود. از آنجا که کوک مورد نظر در نظریه ادوار، [[کوک فیثاغورثی]] بوده‌است، فاصلهٔ طنینی (یک پرده) به جای ۲۰۰ سنت، حدود ۲۰۳٫۹۱ سنت یا به‌طور تقریبی ۲۰۴ سنت به دست می‌آید:

{{چپ‌چین}}