اسطوره‌شناسی ایرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سه هزار سال چهارم''': سه هزار سال سوم در میانه‌های دوران [[لهراسپ]] به پایان می‌رسد و سه هزار سال چهارم شروع می‌شود. مهمترینمهم‌ترین ویژگی این دوره ظهور [[زردشت]] است. این دوره دورهٔ وحی دینی می‌باشد. اورمزد اسرار دین را بر زردشت آشکار می‌کند و او پیامبری دین [[مزدیسنی]] و رسالت خود را اعلام می‌دارد. آیین مزدیسنایی آیینی است که در راس خدایان ان‌ها اهورامزدا قرار دارد و به عبارت دیگر دین زردشتی است. پس از مرگ زردشت به ترتیب [[اوشیدر]]، [[اوشیدر ماه]] و [[سوشیانت]] رهبری بهدینان را بر عهده می‌گیرند. دورهٔ سوشیانت دورهٔ تکامل موجودات اورمزدی است و همه دیوان از نسل دو پایان و چهارپایان نابود می‌شوند. سوشیانت وظیفه برانگیختن مردگان را دارد. هر کدام از این مردگان در طی زمان و پس از گذراندن داوری از [[پل چینود]] می‌گذرند که پلی حد فاصل این جهان و آن جهان است.

کیانیان دومین سلسله اساطیری ایران هستند که در شاهنامه فردوسی برابر دوره‌های حماسی قرار می‌گیرد. با [[کی قباد]] آغاز می‌شود و به [[دارا|دارای دارایان]] ختم می‌شود. در این دوره دین زرتشتی عرضه می‌شود و تغییراتی بنیادین را در تاریخ اساطیری ایران می‌بینیم. مهمترینمهم‌ترین رخدادهای این دوره به جنگ‌های ایران و [[توران]] مربوط می‌شود. داستان [[آرش کمانگیر]] به روایت‌های این دوره اختصاص دارد. در شاهنامه با [[حماسه]] همراه است و در آن [[رستم]] که در متون زرتشتی شخصیتی کم فروغ است اوج می‌گیرد. این شاهان را احتمالاً شاهان محلی شرق ایران دانسته‌اند. [[ابوریحان بیرونی]] در آثار الباقیه هخامنشیان را برابر کیانیان قرار داده. با آن‌ها یکی فرضشان کرده‌است. با این حال مشخص است آخرین شاه کیانی که در متون اساطیری مغلوب اسکندر می‌شود دارای دارایان همان داریوش سوم هخامنشی است.

منابع متعددی برای مطالعه و شناخت اساطیر ایران پیش از اسلام وجود دارد. نخستین متون و نوشته‌ها، آثار هندی مکتوب مانند [[مهابهاراتا]] و پورانا و پانیشادها و نیز متون [[ریگ ودا]] هستند که برخی متون آن‌ها به دوره همزیستی ایرانیان و هندیان و یکسانی آرا و عقایدشان بازمی‌گردد. دیگر متون ایرانی اوستا به ویژه متن‌های کتاب یشت اوستا هستند که به ایزدان ایران حتی پیش از [[زرتشت]] نیز پرداخته‌اند. همچنین متون یونانی و آشوری و بعد هم ارمنی گزارش‌های فراوانی از اسطوره‌های ایرانیان در خود دارند. از سایر متن‌های مورد کاربرد در این زمینه می‌توان به نوشته‌های [[مانوی|مانویان]] و نیز کتاب‌های زرتشتی دوره ساسانی و سه قرن نخست اسلامی اشاره کرد که به زبان [[فارسی میانه]] هستند. بجز اینها متون [[گجراتی]] مربوط به [[پارسیان هند]] و نوشته‌های فارسی زرتشتیان ایران حاوی اطلاعات گسترده‌ای در این امر هستند. در دوره اسلامی به زبان‌های عربی و فارسی نیز آثار زیادی به این موضوع پرداخته‌اند. مهمترینمهم‌ترین کتاب‌های منبع برای اساطیر ایران عبارتند از: [[اوستا]]، [[گزیده‌های زادسپرم]]، [[دادستان مینوی خرد]]، [[بندهش]]، [[دینکرد]]، [[شکند گمانیک ویزار]]، [[الفهرست]] نوشته [[ابن ندیم]]، ملل و نحل اثر شهرستانی و آثار الباقیه از [[ابوریحان بیرونی]].