ردیف (موسیقی): تفاوت میان نسخه‌ها

ردیف میرزاعبدالله شامل ۲۵۰ گوشه است که در هفت [[دستگاه (موسیقی)|دستگاه]] و پنج [[آواز (موسیقی ایرانی)|آواز]] تنظیم شده‌اند. این نظم و ترتیب در ردیف‌های بعدی نیز کمابیش یکسان است و تفاوت ردیف‌ها در تعداد گوشه‌ها و نامگذاری آن‌هاست. ردیف‌های سازی (مانند ردیف میرزاعبدالله که برای [[تار]] و [[سه تار]] تدوین شده‌است) گستردگی بیشتری از ردیف‌های آوازی دارند زیرا گوشه‌های مخصوص ساز (نظیر [[چهار مضراب]]‌ها، [[رنگ (سبک موسیقی)|رِنگ]]‌ها و گوشه‌هایی همچون بسته‌نگار، مجلس‌افروز و غیره) را نیز شامل می‌شوند. گسترده‌ترین ردیف آوازی به جای مانده، ردیفی از [[محمود کریمی (موسیقی‌دان)|محمود کریمی]] است که ۱۴۵ گوشه در آن وجود دارد. به عنوان مثالی دیگر، ردیف آقاحسینقلی از ردیف میرزاعبدالله کوتاه‌تر و پرکارتر است، احتمالاً به‌این دلیل که میرزاعبدالله بیشتر به تعلیم می‌پرداخته و آقاحسینقلی بیشتر به نوازندگی.<ref>{{پک|طلایی|۱۳۷۲|ک=نگرشی نو|ص=۱۳}}</ref> با این حال، برخی گوشه‌ها هم فقط در ردیف‌های آوازی دیده می‌شوند؛‌ برای مثال گوشهٔ درآمد خارا فقط در ردیف آوازی دستگاه شور دیده می‌شود، چرا که این گوشه در فواصل پایین‌تر از [[نت پایه]] دستگاه شور قرار دارد که در سازهایی نظیر تار و سه‌تار عملاً غیر قابلغیرقابل دستیابی هستند اما در آواز چنین محدودیتی برایشان وجود ندارد.<ref>{{پک|یعقوبیان|۱۳۹۳|ک=بررسی ساختار دستگاه شور|ص=۳۹}}</ref>

آن دسته از موسیقی‌دان‌های دورهٔ قاجار که در اواسط قرن بیستم هنوز زنده بودند، «مکتب» های‌های مختلفی از ردیف را آموزش می‌دادند که بر اساس ردیف افرادی همچون میرزاعبدالله، آقاحسینقلی و درویش‌خان بود. این مکتب‌ها وجود فیزیکی نداشتند، اما شاگردان هر مکتب، معمولاً از دیگری جدا بودند و لذا سبک ردیف به صورت سلسله مراتبی بین شاگردان هر مکتب تسری می‌یافت. نشانهٔ دیگری از جدایی نسبی این مکتب‌ها از یکدیگر این بود که شاگردان مکتب درویش‌خان پس از رسیدن به درجهٔ نهایی نشان «تبرزین طلایی» دریافت می‌کردند و این در سایر مکاتب وجود نداشت.<ref dir=ltr>{{پک|Lucas|2014|ک=Global Muslims|ص=153|زبان=en}}</ref>