عنصر شیمیایی: تفاوت میان نسخه‌ها

یک ماده خالص که تنها از اتم‌های یک عنصر تشکیل شده باشد، «ماده ساده» نامیده می‌شود. چنین ماده‌ای را نمی‌توان به ماده دیگری تجزیه کرد. از این دیدگاه، ماده ساده در برابر ماده مرکب قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، [[اکسیژن]] یک عنصر است. اما ماده‌ای را که ما در طبیعت به عنوان گاز [[اکسیژن]] شناخته‌ایم، در حقیقت یک ماده ساده دو اتمی از این عنصر است که «دی اکسیژن» یا «اکسیژن مولکولی» (O₂) نامیده می‌شود. اوزون شکل دیگری از عنصر اکسیژن است که در طبیعت با فرمول (O₃) یافت می‌شود. رابطه بین دی اکسیژن و اوزون رابطه‌ای است که به آن [[دگرشکلی]] (آلوتروپی) می‌گویند. به زبان دیگر، دی اکسیژن و اوزون، دگرشکل‌های عنصر اکسیژن هستند. [[الماس]] و [[گرافیت]] نیز دو آلوتروپ برای عنصر کربن هستند. عناصر دیگر مانند [[گوگرد]] و [[فسفر]] هم دارای آلوتروپ‌های شناخته‌شدهٔ پرکاربردی هستند. از بین عناصر شناخته شده تعداد کمی به صورت ساده یا خالص در طبیعت یافت می‌شوند که از بین آن‌ها می‌توان به مس، طلا، نقره، کربن و گوگرد اشاره کرد. به جز چند عنصر بقیه عناصر از جمله [[گاز نجیب|گازهای نجیب]] (گازهای بی اثر) و [[فلزات نجیب]] معمولامعمولاً به صورت ترکیب یافته بر روی زمین کشف می‌شوند و نه به صورت خالص.

معمولامعمولاً چنین تمایزاتی را در حدول تناوبی به تفاوت رنگ‌ها نشان می دهند. به جز تقسیم بندی بر اساس توانایی هدایت جریان الکتریکی، [[آکتینیدها|اکتینیدها]]، [[فلزهای قلیایی]]، [[فلزهای قلیایی خاکی]]، [[هالوژن|هالوژن ها]]، [[لانتانیدها|لانتانید ها]]، [[فلز واسطه|فلزهای واسطه]]، [[فلزات پس‌واسطه|فلزهای پسا واسطه]] و [[گاز نجیب|گازهای نجیب]] نیز در جدول تناوبی حضور دارند.

=== ساختار بلوری ===

از بین ۹۴ عنصری که به صورت طبیعی بر روی زمین قرار دارند، ۸۳ عنصر پایدار بوده یا خاصیت پرتوزایی ضعیفی داشته و در دسته عناصر نخستین جای دارند. ۱۱ عنصر باقی مانده نیمه عمری آنقدر کوتاه دارند که نمی توانسته‌اند در ابتدای پیدایش [[منظومه شمسی|سامانه خورشیدی]] وجود داشته باشند و بنابراین جزو فلزات واسطه هستند. از بین این ۱۱ عنصر ۵ عنصر پولونیوم، رادون، رادیوم، اکتینیوم و پروتاکتینیوم نسبتانسبتاً کمیاب و محصول مشترک رادیوم و توریوم هستند. ۶ عنصر دیگر یعنی تکنتیوم، پرومتیوم، استاتین، فرانسیوم، نپتونیوم و پلوتونیوم که به ندرت یافت می‌شوند محصول واپاشی‌های کم یاب و یا فرآیندفرایند واکنش هسته ای اورانیوم یا فلزهای سنگین دیگرند.

تمام عناصر دارای عدد اتمی ۱ تا ۴۰ پایدارند. عناصر دارای اعداد اتمی ۴۱ تا ۸۲ به جز تکنتیوم و پرومتیوم متااستیبل می‌باشند که نیم عمر آن‌ها به اندازه ای بلند است (حداقل ۱۰۰ میلیون برابر بیش از [[سن جهان|سن تخمین زده شده کیهان]] که ردیابی واپاشی هسته ای آن‌ها هنور به شکل تجربی امکان پذیر است. عناصر با عدد اتمی ۸۳ تا ۹۴ به شکلی ناپایدارند که واپاشی آن‌ها قابل ردیابی است. سه عنصر از این عناصر یعنی بیسموت (عنصر ۸۳)، توریوم (عنصر۹۰)، و اورانیوم (عنصر ۹۲) دارای یک یا بیش از یک ایزوتوپ با نیم عمری به اندازه ای بلند هستند که از فرآیندفرایند هسته زایی ستاره ای که به نوبه خود عناصر سنگین را پیش از پدید آمدن سامانه خورشیدی تولید نموده است، باقی مانده‌اند. ۲۴ عنصر باقی مانده (از پلوتونیوم به بعد) عناصر سنگین دارای نیم عمر پایینی هستند که به صورت طبیعی یافت نمی‌شوند.

از میان نود و چهار عنصری که در طبیعت یافت می‌شوند، شش عنصر یعنی عناصر تکنسیم، پرومتیم، [[استاتین]]، [[پلوتونیم]]، [[فرانسیم]] و [[نپتونیم]] تنها به صورت رادیوایزوتوپ طبیعی در مقادیر بسیار ناچیز یافت می‌شوند.<ref name="R. Burbidge 1956">(en) G. R. Burbidge et al. , "Californium-254 and Supernovae" , Physical Review, vol. 103, 1956, p. 1145 PDF texte intégral [archive], lien DOI</ref> تمام این شش عنصر به علاوه عنصری بنام [[کالیفرنیم]] در [[فضای بیرونی|فضا]] نیز ردیابی شده‌اند.<ref name="R. Burbidge 1956" /> ۲۲ عنصر دیگر که نه بر روی زمین و نه در فضا یافت نمی‌شوند، به‌طور مصنوعی از عناصر سبک‌تر و به روش [[همجوشی هسته‌ای]] ساخته می‌شوند.

{{ وسط‌چین}}