'''جابجایی مکان‌های مقدس اوستا'''نظریهاینظریهای است که به تغییر جهت‌های جغرافیایی واقعی از شمال ایران به شمالشمال‌غربی غربی[[ایران]] اشاره دارد. می توانمی‌توان گفت که این مبحث را [[یوزف مارکوارت]] با مکان‌یابی ایران ویج در [[خوارزم]] مطرح کرد. با گسترش دین زرتشت به طرف غرب ایران، [[دین زرتشتی]] به [[ری]] کشیده شد و در آنجا ریشه‌های استوار دواند، پس از آن استقرار [[هخامنشیان]] استقرار نیروی سیاسی ایران را از شرق به غرب ایران تغییر داد. وضع مرکزی مغان در غرب و خواست‌های سیاسی آنان، به کشیده شدن تاریخ کهن زرتشتی به ماد و شمال غربی ایران یعنی [[آذربایجان]] یا [[آتروپاتکان]] باستان یعنی جایی که سرزمین اصلی مغان در پیرامون [[دریاچه ارومیه]] بود، انجامید. از این راه گمراهی‌های بسیاری در تاریخ ایران به وجود آمد. [[مغان]] جاهای مقدس تاریخی زرتشتی را از [[مرو]] و [[جیحون]] به سوی [[ماد]] انتقال دادند. طبق این جابجایی مکان‌ها زرتشت در [[شیز]] در کنار [[دریاچه ارومیه]] به دنیا آمد و پدر او هم اهل آنجا بود و [[ری]] نیز که باید سهمی می‌داشت، زادگاه مادر زرتشت شد.
