حاجی میرزا آقاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

دیدگاهی درباره حاجی وجود دارد که او را کاملاکاملاً منفی ارزیابی می‌کند: او «در فن حکومت ناشایسته و در عین حال بامبول زن و جاه طلب بود».<ref>امیرکبیر و ایران: ص ۱۹۳</ref> گفته‌اند که در مسائل مدنی، داخلی، روابط بین‌الملل و به ویژه ارتباط با بیگانگان برخورد بسیار ساده‌لوحانه‌ای داشت به طوری که در کمال تعجب هر نامه‌ای را که به زیردستان خود می‌نوشت، یک نسخه را به سفارت‌های روس و انگلستان هم می‌فرستاد. در این باب، میرزا محمدتقی خان (امیرکبیر بعدی) که وزیرش بود بارها به او تذکر می‌داد اما او گوشش بدهکار نبود. «مسئله این است که حاجی اصلاً حوصلهٔ کار دیپلوماسی نداشت»<ref>امیرکبیر و ایران: ص ۱۳۰</ref> و در مقابل بیگانگان دچار مقداری حس خودکم‌بینی بود.

دیدگاهی دیگر که درباره وی وجود دارد او را از منظری دیگر می‌بیند: «در این دوره شگفت‌انگیز و از یاد رفته که پادشاهی ۱۴ ساله محمدشاه (۱۸۳۴-۱۸۴۸/ ۱۲۵۰-۱۲۶۴ ق.) را در بر می‌گیرد، ایرانیان از آزادی کامل اعتقاد برخوردار بودند. چنانکه صدها فرقه صوفی سربرآوردند و شاه و وزیرش حاجی میرزا آقاسی خود جلوه‌ای از حکومت درویشان بودند. حتی نماینده انگلیس «کولوئل استوارت» با اینکه در این دوره رابطه این دولت با ایران بریده بود و به دشمنی کشیده بود در خاطرات خود آزادی‌های فردی و اجتماعی حکام بر این دوره را اعجاب‌انگیز خواند». <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران|نام خانوادگی=ناطق|نام=هما|ناشر=انتشارات خاوران|سال=1375|شابک=|مکان=پاریس|صفحات=153-154}}</ref> کلنل استوارت در خاطرات خود می‌گوید: «آزادی بیان در ایران بی‌مانند است و توده مردم هر چه می‌خواهند می‌گویند». <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=journal of redidence in northern persia|نام خانوادگی=Stuart|نام=Lieut|ناشر=|سال=1854|شابک=|مکان=London|صفحات=235}}</ref> سارتیژ سفیر فرانسه که گزارش می‌کند: «در ایران کشتن و شکنجه ... عملاعملاً لغو شده است». <ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ایران در راهیابی فرهنگی|نام خانوادگی=ناطق|نام=هما|ناشر=انتشارات خاوران|سال=1368|شابک=|مکان=پاریس|صفحات=21-36}}</ref>

میرزا آقاسی ۲۴ روز پس از مرگ [[محمدشاه|محمد شاه قاجار]] به حرم عبدالعظیم رفته نامه ای به این مضمون به مسیو [[ف. کلمباری]] (F. Colombari) از اعضای فارسی دان سفارت فرانسه می‌نویسد. به نوشته [[فریدون آدمیت]]، این نامه در کتابخانه ملی‌ملی پاریس موجود است. تاریخ نامه، اول ذیقعده ۱۲۵۴ قمری ‌برابربرابر با جمعه ۲۹ سپتامبر ۱۸۴۸ است:

<blockquote>عالیجاه فرزند عزیز، نور چشم مکرم، مسیو کلمباری، مراسله شما را ملاحظه کردم. الحمدالله تعالی سلامت هستید، خوشحال شدم. اما بسیار تعجب کردم که شما جوان هوشیار عاقل دانا هستید و در دوستی‌دوستی هم مثل اهالی ایران سست نیستید، جماعت حضرات سفرا و اتباعشان از شما حرف پوشیده ندارند - چرا تحقیق نکردید و مرا مستحضر نساختید که منظور دولت‌ها در باب من چیست و چه خواهند گفت.

اولااولاً من رعیت دولت فخیمه روسیه هستم و ثانیاثانیاً در دولت علیّه ایران، نوکر و صاحب مواجب و وظیفه نبودم. اخلاصی به سلطان مبرور مغفور طاب ثره داشتم و ایشان با زور التفات و مرحمت مرا نگاه داشتند. معروف جمیع دولت‌ها بودم و صاحب نشان و حمایل آبی دولت فخیمهٔ روسیه...جناب جلالت مآب وزیر مختار دولت فخیمه روسیه نوشته داد که: جناب حاجی در حمایت دولت فخیمه روسیه است. احدی گوش نداد و هر چه توانستند کردند...<ref>فریدون آدمیت، مقالات تاریخی، انتشارات دماوند، تهران: ۱۳۶۲، چاپ دوم، برگهای ۷۸ تا ۸۰</ref>

البته دیدگاهی نیز کاملاکاملاً مخالف آن وجود دارد. علت بیشتر تهمت‌هایی را که به میرزا آقاسی می‌زنند سعی او در کم کردن قدرت روحانیت و کوتاه کردن دست آنان از قدرت می‌دانند. و این بر خلاف سایر صدراعظم‌های قاجار است. چنانکه میرزا نواب بدایع نگار در رساله خود از میرزا آقاسی ستایش می کند.

دیگر دلیلی که موجب شد بدگویی در مورد وی رواج کامل یابد رونق کار باب در زمان وی است. و از او به دلیل اینکه از همان ابتدا غائله باب را ساکت نکرده مخصوصادر نزد روحانیان انتقاد شده است. برعکس امیرکبیر که خود با علما ارتباط فراگیری داشت، دستخطی به برادرش میرزا حسن خان فرستاد تا از روحانیان فتوای قتل باب را بگیرد مورد تمجید گروه روحانیون بعد از خود قرار گرفت.

همچنین گروهی دیگر از پژوهندگان استقلال ایران در زمان وی را ستوده‌اند همجنانکه: دکتر موسی نجفی- موسی حقانی در روزنامه کیهان می‌نویسند: با توجه به ضعف حكومتحکومت مركزيمرکزی بعد از تركمنچاي،ترکمنچای، حفظ نسبينسبی استقلال ايرانایران در زمان محمد شاه وحاجيوحاجی آقاسيآقاسی را بايدباید مثبت ارزيابيارزیابی كردکرد.

وی در ادامه می‌نویسد:‌