صادق خلخالی: تفاوت میان نسخه‌ها

| image = Sadegh Khalkhali Portrait.jpg

| caption = تصویری از صادق خلخالی، وبگاه [[سازمان اسناد ایران]]

| predecessor = ''سمت ایجاد نشده بود''

| successor = [[محمد مهدی ربانی املشی]] (رئیس شعبهٔ اول دادگاه عالی انقلاب اسلامی (دادگاه عالی قم)

| birth_place = [[گیوی]]، [[شهرستان خلخال]]، [[استان اردبیل]]، [[آذربایجان ایران]]

| death_date = ۵ آذر ۱۳۸۲ (۷۷ سال) [[سرطان]]

| nationality = {{پرچم شاهنشاهی ایران}} ایرانی

| otherparty = [[جامعه روحانیت مبارز]]

'''محمد صادق صادقی گیوی''' معروف به '''صادق خلخالی'''<ref>خاطرات خلخالی. نشر سایه. (ISBN 964-5918-25-1) چاپ پنجم صفحه ۵۰۵ تصویر شناسنامه</ref> (۵ مرداد ۱۳۰۵، [[خلخال (اردبیل)|خلخال]] – ۵ آذر ۱۳۸۲، قم) [[روحانی (صفت)|روحانی]] [[شیعه]] و [[حاکم شرع]] [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی|دادگاه‌های انقلاب]] پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷]] بود. خلخالی حکم اعدام جوانان کردستان تهران و شیراز و خیلی از شهرهای ایران و مقامات کشوری و لشکری حکومت پهلوی را بدون محاکمه و دادگاهی در کمتر از بیست و چهار ساعت صادر می‌کرد خلخالی سه دوره نماینده مردم [[قم]] در [[مجلس شورای اسلامی]] و نماینده مردم استان [[تهران]] در دور دهم [[مجلس خبرگان رهبری]] بود.<ref name="khobregan">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.majleskhobregan.ir/fa/BookView.html?ItemID=16&BookArticleID=96 |عنوان = خلخالی - صادق|ناشر = دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری|تاریخ بازدید = ۱۷ دسامبر ۲۰۱۴|تاریخ =}}</ref> پس از درگذشت [[سید روح‌الله خمینی]]، از صحنه سیاسی کنار گذاشته شد و در انتخابات‌ها هم رد صلاحیت شد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۶ آذر ۱۳۹۵|وبگاه=ایسنا|نشانی=http://isna.ir/news/95090603818/روزی-که-صادق-خلخالی-رقصید-و-امام-خندید|عنوان=روزی که صادق خلخالی رقصید و امام خندید!}}</ref> وی سپس به تدریس در [[حوزه علمیه قم]] مشغول شد.

 

 

== پیش از انقلاب ==

صادق خلخالی در خانواده ای [[مردم آذری|آذربایجانی]] در [[گیوی]] از توابع [[شهرستان خلخال]] استان اردبیل متولد شد. وی در هفده سالگی وارد قم شد و همدرس و هم مباحثه [[سید مصطفی خمینی|مصطفی خمینی]] بود. وی درس خارج را نزد اساتیدی چون: حاج میرزا محمد مجاهدی تبریزی، حجّت، [[سید حسین طباطبایی بروجردی|بروجردی]]، [[سید محمدحسین طباطبایی|علّامه طباطبائی]]، [[سید محمد محقق داماد|داماد]] و حاج میرزا عبدالجواد اصفهانی فرا گرفت و نیز سیزده سال شاگرد [[سید روح‌الله خمینی|خمینی]] بود.

 

== حاکم شرع و اعدام‌های اول انقلاب ==

[[پرونده:Firing Squad in Iran.jpg|«جوخه آتش در ایران» برنده [[جایزه پولیتزر]]. این عکس صحنه تیرباران ده نفر از مخالفین کُرد که توسط خلخالی محاکمه شده بودند را نشان می‌دهد.|thumb]]

 

 

در این دوره صدها نفر به حکم خلخالی اعدام شدند که بسیاری از آنان وابستگان به حکومت پهلوی بودند. خلخالی در شب پیروزی انقلاب قصد داشت ۲۴ نفر را اعدام کند که در نهایت پس از موافقت خمینی چهار نفر اعدام شدند: [[مهدی رحیمی]]، [[نعمت‌الله نصیری]]، [[منوچهر خسروداد]] و [[رضا ناجی (سرلشکر)|رضا ناجی]]. <!-- [[ابراهیم یزدی]] توصیه کرد که باید دادگاهی علنی تشکیل شود و به آنها اجازه داده شود تا با خانواده‌های خود دیدار داشته باشند و اگر خواستند بتوانند وصیت‌نامه‌های خود را بنویسند.{{مدرک}} --> خمینی به [[مهدی عراقی]] دستور داد که برود و نظارت کند تا آن چهار نفر با خانواده‌هایشان تماس بگیرند و اگر مطالبی دارند بنویسند. اما خلخالی به سرعت از [[مدرسه علوی]] به [[بنیاد فرهنگی رفاه|مدرسه رفاه]] رفت و حاج مهدی عراقی زمانی رسید که اعدام آن چهار نفر صورت گرفته بود. ابراهیم یزدی در خاطراتش می‌نویسد: «وقتی من رسیدم، خلخالی و تیم‌اش مشغول مذاکره برای نوشتن ادعانامه علیه اعدام شدگان بودند. من بسیار عصبانی شدم و بر سر آنها فریاد زدم که شما چه دینی دارید؟ اول می‌کشید بعد می‌خواهید کیفرخواست بنویسید.»<ref>[http://www.khandaniha.eu/items.php?id=274 خواندنی‌ها]</ref>

 

الان هم من رای به اعدام ندارم بلکه تیرباران کردم!!!

 

از دیگر محکومین این دادگاه‌ها [[امیرعباس هویدا]] نخست‌وزیر حکومت پهلوی بود. در روز هجده فروردین سال ۵۸، خلخالی با سیزده مأمور فدائی خود وارد زندان قصر تهران شد و تلفن‌های آن را قطع کرد تا از اعمال نفوذها جلوگیری کند و به دنبال محاکمه‌ای کوتاه وی را اعدام کرد.<ref name="bbc">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran/story/2003/11/031127_a_khalkhali.shtml |عنوان = خلخالی؛ از انقلابی گری تا انزوا|ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ بازدید = |تاریخ = ۲۷ نوامبر ۲۰۰۳}}</ref>

 

بنا به گزارش [[عفو بین‌الملل|سازمان عفو بین‌الملل]] ۴۳۸ نفر تا اسفند ۱۳۵۸ (طی یکسال) در ایران اعدام شدند.<ref>[http://www.iranrights.org/farsi/memorial-case--3306.php یادبود حقوق بشر]</ref> تجاوز جنسی به زندانیان زن و مرد طی بازجویی به منظور گرفتن اعتراف از طرف خلخالی مجاز عنوان شده بود همچنین برای زنان محکوم پیش از اعدام صیغه (ازدواج موقت) اجباری با پاسدارها به منظور تجاوز بدون گناه در نظر گرفته بود و در این مورد گاهی حتی حامله بودن زن زندانی نیز مانع نمی‌شد.<ref>{{یادکرد کتاب | نشانی=https://books.google.nl/books?id=gKqITAEqPnsC&pg=PA365&lpg=PA365&dq=khalkhali+rape&source=bl&ots=YRehWlIR2_&sig=rKQfu1OKJ92hEmRv8VXz74LTVpw&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=khalkhali%20rape&f=false | عنوان=Cry for my revolution, Iran | ناشر=Ibex Publishers, Inc ([[گوگل بوکس|Google Books]]) | نویسنده=منوچهر پروین | سال=2004 | بازبینی=10 اکتبر 2015}}</ref>

 

وی در خاطراتش در مورد نحوه انتخابش به عنوان حاکم شرع می‌نویسد: «خدا شاهد است که ما برای تصدی این مقام کوچکترین تلاشی نکردیم و حتی تا زمانی که به من ابلاغ شد از آن اطلاعی نداشتم. آقا [[سید روح‌الله خمینی]] با شناختی که از روحیه انقلابی من داشتند عصر روز ۲۴ بهمن ۵۷ مرا به دفترشان احضار کردند و فرمودند: این حکم را به نام شما نوشته‌ام. حقیر پس از دیدن حکم به حضورشان عرض کردم: آقا این حکم سنگین است. فرمودند: برای شما سنگین نیست. گفتم مخالفین و وابستگان به طاغوتیان علیه من تبلیغ می‌کنند. آقا فرمود: من پشتیبان شما هستم و بالاخره این حکم را به کسی بدهم که به او اطمینان داشته باشم.»

 

 

اما [[ابراهیم یزدی]] از اعضای شورای انقلاب معتقد است که خمینی گرچه اعدام چند نفر از سران ارتش را تأیید کرد، اما نه شکل اعدام و نه برخی دیگر از رفتارهای خلخالی را قبول نداشت. در عین حال روشن نمی‌کند که در اینصورت چرا هیچگاه خلخالی را [[عزل (سیاست)|عزل]] یا توبیخ نکرد.<ref>[http://www.aftabnews.ir/vdchmz-n23nq.html یزدی:امام(ره)هم مخالف اقدامات خلخالی بود]

[[پرونده:Khalkhali2.jpg|بندانگشتی|صادق خلخالی در لباس نظامی<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.iranhrdc.org/english/publications/reports/3508-haunted-memories-the-islamic-republics-executions-of-kurds-in-1979.html?p=12 |عنوان=Haunted Memories: The Islamic Republic’s Executions of Kurds in 1979 | ناشر =Iran Human Rights Documentation Center |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>]]

در ابتدای انقلاب مخالف سرسخت نیروهای ملی از جمله [[نهضت آزادی ایران|نهضت آزادی]] و [[مهدی بازرگان]] بود. وی در نخستین دوره از [[انتخابات مجلس شورای اسلامی (۱۳۵۹–۱۳۵۸)|انتخابات مجلس شورای اسلامی]] از حوزه انتخابیه [[قم]]، کاندید نمایندگی مجلس شد و با حدنصاب ۷۸٬۹٪ آرا به مجلس راه یافت.<ref name="مجلس">{{یادکرد وب|نشانی =http://www.parliran.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=398 |عنوان = فهرست نمایندگان دور اول|ناشر = مجلس شورای اسلامی|تاریخ بازدید = ۱۶ اکتبر ۲۰۱۴|تاریخ =}}</ref>

 

پیش از پیروزی اصلاحات در سال ۷۶، وی آشکارا به حمایت از [[سید محمد خاتمی|خاتمی]] پرداخت اما در دوران اصلاحات نیز سابقه‌اش منجر به دوری گزیدن اکثر احزاب دوم خردادی از وی شد و تنها انگشت شماری از اعضای مجمع روحانیون حمایت‌هایی از وی صورت دادند. از سویی خود او نیز به بی‌بی‌سی گفت از آنجا که قصد تبری جستن از گذشته و اعدامهایش را ندارد، از حمایت اصلاح طلبان صرف نظر می‌کند.<ref>[http://news.gooya.com/politics/archives/002468.php مجید انصاری: اگر عملکرد صادق خلخالی بدون توجه به مقتضیات زمان ومکان به جامعه منتقل شود، صداقت و امانت را رعایت نکرده‌ایم]''(گویا نیوز به نقل از ایسنا، ۹آذر۱۳۸۲)''</ref> او در انتخابات مجلس خبرگان در اعتراض به رد صلاحیت‌های گسترده از شرکت در انتخابات انصراف داد.<ref>[http://news.gooya.com/politics/archives/002730.phpm مصاحبه با خلخالی] '' (هفته نامه پروین، شماره صفر۱۳۸۱''

صادق خلخالی معتقد بود که [[کوروش بزرگ]]، جانی بالفطره و لواط دهنده‌ای بی‌مقدار بیش نبود. او می‌گفت ۱۰ سال قبل از انقلاب، رساله‌ای پنجاه و هشت صفحه دربارهٔ کوروش کبیر نوشته بود که ساواک مانع از چاپ آن شده بود. خلخالی کتاب مقدس مسیحیان ([[انجیل]]) را کتابی مهمل و دروغ‌های شرم‌آور خواند و یهودیان را «قومی جنایتکار» خواند.<ref>Milani, Abbas. The Persian Sphinx: Amir Abbas Hoveyda and the Riddle of the Iranian. I.B.Tauris، 2000.p 310</ref>

 

 

[[علی‌اکبر سعیدی سیرجانی|سعیدی سیرجانی]] ادعای [[لواط]] کار بودن کوروش توسط خلخالی را ناشی از ناتوانی وی در فهم متون تاریخی و حتی خواندن ادبیات فارسی می‌داند:

{{نقل قول بزرگ}}

{{پایان نقل قول بزرگ}}

 

== خانواده خلخالی ==

دختر وی «[[فاطمه صادقی|فاطمه صادقی خلخالی]]» استاد دانشگاه بوده و در زمینهٔ حقوق زنان فعالیت می‌کند<ref>[http://www.saat24.com/fa/doc/news/53131/دختر-آیت-الله-خلخالی-می-کند-عکس ساعت 24-دختر خلخالی چه می‌کند؟]</ref> او سابقه همکاری با [[زنان (ماهنامه)|ماهنامه زنان]] را داشته و عضو تحریریه [[فصلنامه گفتگو]] است و مطالبی در دفاع از جنبش فمینیستی در ایران و علیه حجاب اجباری در سال ۱۳۸۷ ارائه کرد.<ref>[http://radiozamaaneh.com/humanrights/2008/05/post_245.html چرا به حجاب اجباری «نه» می‌گوییم؟]</ref>

 

== نگارخانه ==

{{جعبه توالی|قبل=[[محمود مروی سماورچی]]|عنوان=رئیس [[کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی|کمیسیون امور خارجه مجلس شورای اسلامی]]|سال‌ها=۱۳۶۷ – ۱۳۶۸|بعد=[[سعید رجائی خراسانی]]}}

{{جعبه پایانی}}

{{چهره‌های سرشناس اعدام شده توسط جمهوری اسلامی}}

{{نمایندگان استان تهران در مجلس شورای اسلامی}}

{{ترتیب‌پیش‌فرض:خلخالی، صادق}}

 

[[رده:آموزگاران اهل ایران]]

[[رده:اسلام‌گرایان اهل ایران]]

[[رده:اعضای مجمع روحانیون مبارز]]

[[رده:افراد مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران]]

[[رده:اهالی اردبیل]]

[[رده:درگذشتگان ۱۳۸۲]]

[[رده:درگذشتگان ۲۰۰۳ (میلادی)]]

[[رده:روحانیان سیاستمدار رزمنده در جنگ ایران و عراق]]

[[رده:روحانیان شیعه اهل ایران]]