ایمانوئل کانت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ایمانوئل کانت''' {{آلمانی|Immanuel Kant}} (زاده [[۲۲ آوریل]] [[۱۷۲۴ (میلادی)|۱۷۲۴]] - درگذشتهٔ [[۱۲ فوریه]] [[۱۸۰۴ (میلادی)|۱۸۰۴]]) چهره محوری در [[فلسفه جدید]] است. وی [[تجربه گرایی]] و [[عقل‌گرایی]] ابتدایی مدرن را در هم آمیخت، و تا به امروز تأثیر مهم وی در [[مابعدالطبیعه]]، [[معرفت‌شناسی]]، [[اخلاق]]، [[فلسفه سیاسی]]، [[زیبایی شناسیزیبایی‌شناسی]] و دیگر حوزه‌ها ادامه دارد. ایده بنیادین «[[فلسفه نقدی]]» کانت به ویژه در نقدهای سه‌گانه وی «[[نقد عقل محض]]»، «[[نقد عقل عملی]]»، و «[[نقد قوه حکم]]»، «[[خودآیینی]] انسان» است. وی استدلال می‌کند که [[فاهمه]] انسان، منشأ قوانین عمومی طبیعت است که تشکیل دهنده همه تجربه ماست؛ و عقل انسان است که قانون اخلاقی را به ما می‌دهد که این قانون، مبنای ما برای باور به [[خدا]]، [[آزادی]]، و [[جاودانگی]] است؛ بنابراین شناخت علمی، اخلاق و باور دینی متقابلاً سازگار و مورد اطمینانند زیرا همه آن‌ها متکی به بنیان یکسان «خودآیینی» انسانند، که به علاوه، انسان براساس جهان نگری غایت‌شناسانه [[حکم تأملی]]، غایت نهایی طبیعت است.<ref>http://plato.stanford.edu/entries/kant</ref> او هم‌چنین یکی از فیلسوفان کلیدی [[روشنگری]] است و فلسفهٔ وی از اندیشه‌های مسلط بر نیمهٔ نخست [[سدهٔ نوزدهم]] است.<ref>تاریخ فلسفه، ویل دورانت، ترجمهٔ عباس زریاب خویی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ بیست و یکم، ۱۳۸۷، صفحهٔ ۲۲۹</ref>

وی در [[دانشگاه کونیگسبرگ]] به تحصیل فلسفه و ریاضیات پرداخت و پس از دانشگاه چند سالی تدریس خصوصی می‌کرد. در سی و یک سالگی، در دانشگاه، مدرّس بدون حقوق رسمی<ref>Privatdozent</ref> شد؛ یعنی حقوق وی، به شهریه‌ای وابسته بود که شاگردان می‌پرداختند و گاهی مجبور می‌شد بخشی از کتاب‌هایش را برای جبران کسری عواید بفروشد.<ref name=ToolAutoGenRef1>فلسفهٔ کانت، اشتفان کورنر، ترجمهٔ عزت‌الله فولادوند، [[انتشارات خوارزمی]]، چاپ سوم، ۱۳۸۹، صفحهٔ 382.</ref> پانزده سال در این شغل حقیر باقی ماند و در این مدت دو بار تقاضای استادی کرد و هر دو دفعه رد شد. سر انجام در سال ۱۷۷۰ به مقام استادی منطق و فلسفهٔ مابعدالطبیعه در دانشگاه کونیگسبرگ نائل شد.<ref name=ToolAutoGenRef3 />

وی همچنین در سال ۱۷۵۵ درگیر تأملات نقادانه فلسفی دربارهٔ بنیادهای شناخت و اصول اولیه [[مابعدالطبیعه]] ولفی در رساله ای لاتینی شد: شرحی جدید دربارهٔ اصول اولیه شناخت مابعدالطبیعی. اولین بیان دربارهٔ برخی از اندیشه‌های خاص کانت پیرامون موضوعهایی مثل [[علیت]] و [[تعامل ذهن-بدن]] و استدلالهای مابعدالطبیعه سنتی برای [[وجود خدا]]، رد این رساله یافت می‌شود.<ref name="ReferenceA" />

در سال ۱۷۸۱، چاپ نخست [[نقد عقل محض]] منتشر شد و استقبال اولیه از این کتاب سخت برای کانت ناامیدکننده بود. [[موسی مندلسون|مندلسون]] اعلام کرد که قادر به تعقیب استدلال‌های کانت نیست و «ناتوانی عصبی» او را از هرگونه «کار سنگین» بازمی‌دارد؛ ولی تنها چند سال بعد اهمیت نقد عقل محض آشکار و تصدیق شد.<ref name=ToolAutoGenRef1 />

وی از [[هیوم]]، [[روسو]] و [[لایبنیتز]] تأثیرپذیری زیادی داشت و بر فلاسفه بعد از خود مانند [[هگل]]، و کل جریان [[ایدئالیسم آلمانی]] نیز تأثیر زیادی بر جای گذاشت. از او نقل شده که «هیوم مرا از خواب [[دگماتیسم]] بیدار کرد.» معروف است که وقتی کانت کتاب [[امیل]] [[روسو]] را به دست گرفت، حتی گردش روزانهٔ خود را هم کنار گذاشت چراکه می‌خواست کتاب را یک‌مرتبه تمام کند.<ref name="ToolAutoGenRef3" />

قاعدهٔ اخلاقی اصلی کانت این است که شخص باید همواره چنان عمل کند که گویی شیوهٔ عمل او قانون فراگیر طبیعت خواهد شد و همواره و همه‌وقت قانون کلی خواهد بود.<ref name=ToolAutoGenRef2 /> قاعدهٔ اساسی دیگر در فلسفهٔ کانت بیان می‌کند که انسان غایت فی نفسه است و باید با هر انسانی، خواه خود و خواه دیگران به عنوان غایت رفتار کرد نه وسیلهٔ رسیدن به هدف.<ref>سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، نشر هرمس، چاپ دوم، ۱۳۸۸، صفحهٔ ۵۰۴</ref>

اگر کار مهم فلسفی کانت میانجیگری میان تقابل «[[عقل‌گرایی]]» و «[[تجربه‌گرایی]]» یا فراروی از آن دانسته شود، تنها قلمروی از فلسفه که در آن وی وظیفه خودش را دقیقاً در این حدود می‌فهمد [[زیبایی شناسیزیبایی‌شناسی]] است. وی راه حلهای عقل گرایان و تجربه گرایان دربارهٔ احکام ذوق را ناپذیرفتنی می‌داند و می‌گوید راه حل قانع‌کننده برای مسئله ذوق باید هنجاری بودن اصیل چنین احکامی یا ضرورت و اعتبار کلی آن‌ها برای همه سوژه‌ها را با [[سوبژکتیویته]] ذاتی‌شان ترکیب کند. یعنی این احکام بدانچه خشنود یا ناخشنود می‌کنند مربوط می‌شوند نه به هرگونه ویژگی عینی که موجب لذت یا الم می‌شود.<ref>وود، آلن، کانت، ترجمه عقیل فولادی، تهران: نگاه معاصر، 1396، صص 257-258.</ref>