منائیان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
Gholaghabijan (بحث | مشارکت‌ها)
نگارش ارومیه
برچسب: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر
خط ۱۰۲:
دولت '''منا''' از قرن هشتم پیش از میلاد بارها با [[آشور]] و [[اورارتو]] به مبارزه برخاست و در واقع مغلوب هیچ‌یک از دولت‌های مزبور نشد. با این وجود دولت منا به مراتب کمتر از دیگر دول بزرگ آن زمان یعنی [[آشور]]، [[اورارتو]]، [[ایلام]] و [[فریجیه]] (فریگیا، فریگیه) شهرت و معروفیت داشت.
 
منا در پایان قرن هشتم پیش از میلاد از مبارزهٔ آشور و اورارتو استفاده نمود و بر قدرت خود افزود و سراسر ناحیهٔ دریاچهٔ اورمیهارومیه را به زیر اطاعت خود درآورد. شاید به استثنای کرانهٔ غربی و بخش شمالی دریاچهٔ اورمیهارومیه که در دست اورارتو باقی‌ماند. محتملا منا از طرف شمال با پادشاهی [[سکائستان|سکائیان]] هم‌مرز شد.
 
مدارک زیادی دربارهٔ سازمان اجتماعی و دولتی ماننا وجود ندارد. ساکنان ماننا مانند دیگر نواحی، بیشتر به دامداری اشتغال می‌ورزیدند<ref>به پرورش گوسفند و دام‌های بزرگ شاخ‌دار و اسب و خر و تا حدی [[شتران دو کوهان]] می‌پرداختند. خراجی که پادشاهان آشور از ماننا می‌گرفتند بدین قرار بود.</ref> مع‌هذا در هیچ‌یک از بخش‌های سرزمین ماد آینده زراعت، در ردیف دامداری، چنان اهمیتی را که در ماننا واجد بوده، نداشته‌است. مثلاً در هنگام لشکرکشی [[سارگون دوم]] به [[اورارتو]] در سال - ۷۱۴ پ.م. - اهالی ماننا آرد و شراب لشکریان [[آشور]] را تأمین کردند.
خط ۱۱۲:
از آغاز قرن نهم پیش از میلاد پس از یک وقفهٔ سیصد ساله بار دیگر دربارهٔ سرزمین ماد اطلاعاتی بدست می‌آید. از میان دولت‌هایی که نخست در سرزمین آیندهٔ ماد در آن عهد تشکیل شدند و تحت مطالعه قرار خواهند گرفت، در آغاز، نقش رهبری را دولت‌های کوچک ناحیهٔ [[زاموآ]] که مسکن لولوبیان و کوتیان بود بازی می‌کردند. بعدها دولت ماننا (مننا) در آن میان مقام اوّل را احراز کرد.
 
مرکز دولت مزبور در جلگهٔ [[دریاچه اورمیهارومیه]] در آذربایجان کنونی ایران بوده‌است. دولت ماننا از قرن هشتم - ۷۹۹ - پیش از میلاد بارها با آشور و [[اورارتو]] به مبارزه برخاست و در واقع مغلوب هیچک از دو دولت مزبور نگشت. مع‌هذا دولت ماننا به مراتب کمتر از دیگر دول بزرگ آن زمان یعنی [[اورارتو]]، [[ایلام]] و [[فریجیه]] شهرت داشت. این گمنامی بیشتر بدان سبب است که هنوز کتیبه‌ها یا سنگ نبشته‌هایی از شاهان ماننا مکشوف نگشته و در دست نیست و در هیچ‌یک از شهرهای ماننا حفریاتی به عمل نیامده است؛ و ناگزیر تمام اطلاعات مربوط به این دولت را از سال‌نامه‌های آشوری و اورارتویی کسب می‌شود و منابع مزبور اوضاع دولت ماننا را در دوران فتوحات آشور یا اورارتو<ref>که غالباً سخت اغراق‌آمیز است</ref> یعنی عصر ناکامی‌ها و شکست‌های ماننا شرح می‌دهند.<ref>مثلاً اگر پادشاهان اورارتو کتیبه‌هایی در شرح پیروزی‌ها و ساختمان‌های خویش بر صخره‌ها نقر نمی‌کردند و باقی نمی‌گذاشتند دربارهٔ اورارتو و نیرو و اهمیت طول مرزهای آن به تقریب هیچ اطلاعی در دست نبود. یک مثل دیگر پادشاهی [[هیتیان]] است در [[آسیای صغیر]] که یکی از بزرگترین دولت‌های بزرگ شرق بوده. قبل از کشف بایگانی دولتی آن پادشاهی این عقیده - بر اساس اطلاعات موجود در منابع مصری - شایع بود که پادشاهی هیتیان کشور کوچکی در سوریه بوده است.</ref>
 
مع‌هذا حتی منابع موجود نیز تا اندازه‌ای احیای تاریخ ماننا را اجازه می‌دهند.<ref>که سازمان دولتی جالب توجهی داشته و در تاریخ شرق در هزارهٔ اول پیش از میلاد نقش بالنسبه مهمی نیز بازی کرده</ref> کشور ماننا بعدها از لحاظ فرهنگ و تمدن و اقتصاد هستهٔ پادشاهی [[ماد]] را در قرن ششم پ.م. تشکیل داد؛ ولی در آغاز هزارهٔ اوّل پیش از میلاد ماننا، که در آن زمان یکی از کوچکترین تشکیلات دولتی [[لولوبی]] و [[کوتی]] بوده، جدا از اتحادیهٔ قبایلی وجود داشت.<ref>که هم در قرن نهم پ.م. در نواحی جنوبی‌تر و جنوب‌غربی پدید آمده بود و ''[[اتحادیه قبایل ماد]]'' نامیده می‌شد</ref>
خط ۱۱۸:
=== ماننا و ایالات آن ===
[[پرونده:Map of izertu.jpg|بندانگشتی|چپ|230px|منطقهٔ مَنّائیان]]
در طی دههٔ دوم قرن هشتم - ۷۲۰ - پ.م. لشکرکشی‌های آشور به سوی مشرق موقتاً قطع شد. در حدود سال ۷۲۰ وضع سیاسی کشور ماننا به قرار زیر بود: اقصای شمال، آنسوی دریاچهٔ اورمیهارومیه تحت تصرف اورارتو قرار داشت؛ و به تقریب باقی سرزمین [[آذربایجان]] کنونی ایران بطور مستقیم یا غیرمستقیم تحت حکومت [[ایرانزو]] پادشاه ماننا بود؛ ولی در مرزهای آن پادشاهی متصرّفات فرمانفرمایان نیمه مستقلی قرار داشتند که برای موجودیت ماننا خطرناک بودند<ref>همهٔ آن‌ها بطور رسمی حاکم نشین یا جانشین (شاکنوی) ماننا شمرده می‌شدند ولی عملاً تا حدی مستقل بودند. گرچه در واقع تابع ماننا بوده‌اند.</ref> این‌ها به ایالات زیر تقسیم می‌شدند:<ref>بزبان آشوری ناژه - NaGê</ref>
* [[زیکرتو]]: در ناحیهٔ [[میانه]] کنونی
* [[آندیا]]: در بخش سفلای درّهٔ [[قزل اوزن]]، [[سفیدرود]] و سرزمین [[دیاکو]] به احتمال قوی در بخش علیای همین درّه
* [[سوریگاش]]: ناحیهٔ [[سقز]] کنونی.
* [[مسی]]: بخش علیای [[زرینه رود]].
* [[اوئیش دیش]]: ناحیهٔ [[مراغه]] در کرانهٔ شرقی [[دریاچه اورمیهارومیه]].
* [[آرسیانشی]]:
* [[ایزیرتا]] یا ایزیرتو: منطقهٔ [[بوکان]]