سنگ‌نوشته اورخون: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Darksider12345 (بحث | مشارکت‌ها)
محل کتیبه
Maziarmoz00 (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳:
[[پرونده: Tonyukuk Inscription.png|500px|farme|بندانگشتی|چپ|کتیبه تانیاکوک]]
 
'''کتیبه اورخون''' قدیمی‌ترین نمونه‌های موجود از زبان [[ترکی باستان]] است.برای زبان ترکی ابتدا خط قومی خاصی (ترکی باستان، اورخون) به کار میرفت، اما در دوره های بعد ترکان با فرهنگهای گوناگون اقوام همسایه آشنا شدند و با آن‌ها مناسباتی برقرار کردند و از زبان ها و خط هایشان استفاده کردند. [۱]
'''کتیبه اورخون''' قدیمی‌ترین نمونه‌های موجود از زبان [[ترکی باستان]] است.<ref>{{Cite book | last =Sinor| first =Denis| authorlink = Denis Sinor| title ="Old Turkic". History of Civilizations of Central Asia. 4| publisher =UNESCO Publishing| date =2002| location =Paris| isbn = 978-0700708697|pages= 331–333}}</ref><ref>{{Cite book | last =Tekin| first =Talat| authorlink = Talat Tekin| title =A Grammar of Orkhon Turkic (Uralic and Altaic)| publisher =Routledge| date =1997| isbn = 978-0700708697}}</ref><ref>{{Cite book | last =Tekin| first =Talat| authorlink = Talat Tekin| title = Les Inscriptions des L'Orkhon| publisher = Simurg| date = 1995| location = Istanbul| isbn = 9789757172062}}</ref> این کتیبه‌ها با آنچه امروزه [[الفبای اورخون]] نامیده می‌شود در دو بنای تاریخی واقع در [[دشت اورخون]] در [[مغولستان]] امروزی میان سال‌های ۷۳۲ تا ۷۳۵ میلادی به احترام دو شاهزاده [[گوک‌ترکان|گوک‌ترک]] یعنی [[کول تیگین]] و برادرش [[بیلگه خاقان]] یک سیاستمدار و یک فرمانده نظامی نگاشته شده‌اند.<ref name=Brit>{{Cite encyclopedia | title =Orhon inscriptions | encyclopedia = Encyclopædia Britannica | volume = | pages = | publisher = | accessdate = November 10, 2010 |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/432269/Orhon-inscriptions}}</ref> سه یادبود کوچکتر نیز در اطراف این سنگ نبشته‌ها نیز کشف شده‌است.از میان [[سنگ نوشته]]‌های دشت اورخون مهم‌ترین ان کتیبه کول تگین است.<ref>{{یادکرد|نویسنده =بهنام محمدپناه |کتاب = ترکان درگذر تاریخ| ناشر =سبزان |صفحه = 17|تاریخ = مه2011}}</ref>
ترکان از قرن دوم، در ادوار و مکانهای مختلف تحت تأثیر ادیان و فرهنگ‌هایی که پذیرفته‌اند یا در جوار آن‌ها قرار گرفته اند، زبان خود را با خط های متفاوتی کتابت کرده اندد. [۲]
[۳]
'''کتیبههر اورخون'''یک قدیمی‌تریناز نمونه‌هایاین موجودخطوط دوره رواج متمایزی داشته است؛ برخی عمر کوتاه داشته اند، بعضی به حیات خود ادامه داده ولی به صورت محلی باقی‌مانده اند، بعضی نیز از زبانمحیط [[ترکیخود باستان]]فراتر استرفته و از لحاظ مدنی و فرهنگی گسترش یافته اند. [۴]<ref>{{Cite book | last =Sinor| first =Denis| authorlink = Denis Sinor| title ="Old Turkic". History of Civilizations of Central Asia. 4| publisher =UNESCO Publishing| date =2002| location =Paris| isbn = 978-0700708697|pages= 331–333}}</ref><ref>{{Cite book | last =Tekin| first =Talat| authorlink = Talat Tekin| title =A Grammar of Orkhon Turkic (Uralic and Altaic)| publisher =Routledge| date =1997| isbn = 978-0700708697}}</ref><ref>{{Cite book | last =Tekin| first =Talat| authorlink = Talat Tekin| title = Les Inscriptions des L'Orkhon| publisher = Simurg| date = 1995| location = Istanbul| isbn = 9789757172062}}</ref> این کتیبه‌ها با آنچه امروزه [[الفبای اورخون]] نامیده می‌شود در دو بنای تاریخی واقع در [[دشت اورخون]] در [[مغولستان]] امروزی میان سال‌های ۷۳۲ تا ۷۳۵ میلادی به احترام دو شاهزاده [[گوک‌ترکان|گوک‌ترک]] یعنی [[کول تیگین]] و برادرش [[بیلگه خاقان]] یک سیاستمدار و یک فرمانده نظامی نگاشته شده‌اند.<ref name=Brit>{{Cite encyclopedia | title =Orhon inscriptions | encyclopedia = Encyclopædia Britannica | volume = | pages = | publisher = | accessdate = November 10, 2010 |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/432269/Orhon-inscriptions}}</ref> سه یادبود کوچکتر نیز در اطراف این سنگ نبشته‌ها نیز کشف شده‌است.از میان [[سنگ نوشته]]‌های دشت اورخون مهم‌ترین ان کتیبه کول تگین است.<ref>{{یادکرد|نویسنده =بهنام محمدپناه |کتاب = ترکان درگذر تاریخ| ناشر =سبزان |صفحه = 17|تاریخ = مه2011}}</ref>
[[File:Location of Orkhon valley.JPG|thumb|مکان دره اورخون در کشور مغولستان.]]
این کتیبه‌ها توسط نیکولای یادرینتسف در سال ۱۸۸۹ میلادی کشف شد و توسط [[واژه شناس]] دانمارکی ویلهلم توماسن در سال ۱۸۹۳ رمز گشایی شد.<ref name=Brit/>این سنگ نبشته‌ها بسیار به بناهای تاریخی که از دوران گوک‌ترکان در طی دوره [[دودمان تانگ]] در [[چین]] بجای مانده است شباهت دارد.