سکاها: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سَکاها''' (به فارسی باستان: '''سَکَ''' 𐎿𐎣 (Saka)<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=دانشگاه فرانکفورت آلمان|کد زبان=en|تاریخ=|وبگاه=http://titus.uni-frankfurt.de|نشانی=http://titus.uni-frankfurt.de/texte/etcs/iran/airan/apers/apers.htm|عنوان=Old Persian Corpus, Part No. 8, Text: DB1.}}</ref>) (با نام‌های متفاوت آلان‌ها، سکیت‌ها، ماساژت‌ها) دسته‌ای از مردمان کوچ‌نشین ترک تبار[[ایرانی‌تبار]] بودند<ref>Askold Ivantchik, “SCYTHIANS,” Encyclopædia Iranica, online edition, 2018, available at http://www.iranicaonline.org/articles/scythians (accessed on 25 April 2018).</ref><ref>Rüdiger Schmitt, “SCYTHIAN LANGUAGE,” Encyclopædia Iranica, online edition, 2018, available at http://www.iranicaonline.org/articles/scythian-language (accessed on 10 April 2018).</ref><ref>[[دانشنامه بریتانیکا]]، ذیل [http://www.britannica.com/topic/Scythian Scythian]، نسخه آنلاین</ref><ref>{{پک|Brunner|2006|ک=ENCYCLOPÆDIA IRANICA|ف=Iran v. Peoples of Iran. (2) Pre-Islamic}}</ref><ref name="rezaee">{{پک|رضایی باغ‌بیدی|۱۳۸۸|ک=تاریخ زبان‌های ایرانی|ص=35-37}}</ref><ref>{{پک|Sulimirski|1985|ف=THE SCYTHS|ک=Cambridge History of Iran|ص=}}</ref><ref name="shahbazi5354">{{پک|شاپور شهبازی|1389|ک=جهانداری داریوش بزرگ|ص=53-54}}</ref><ref name="ReferenceA">{{پک|زرشناس|1384|ک=میراث ادبی روایی در ایران باستان|ص=15}}</ref><ref>{{پک|Szemerényi|1980|ک=Four Old Iranian Ethnic Names|ص=}}</ref> که قدمتشان به پیش از [[هخامنشیان]] برمی‌گردد. آن‌ها در درازای تاریخی از درون [[آسیای میانه]] یعنی از [[ترکستان چین]] تا [[دریای آرال]] و خود ایران و از این نواحی با فاصله‌هایی تا [[دن (رود)|رود دُن]] و از این رود تا رود عظیم [[دانوب]] پراکنده بودند. در بخش‌های مختلف این صفحات وسیع و دشت‌های پهناور نام آن‌ها تغییر می‌کرد.<ref>لغت‌نامه دهخدا، زیر واژه سکا</ref>

[[پرونده:Scythian Warriors.jpg|بندانگشتی|349px|جایگزین=طرحی از سربازان سکایی که از روی یک پیاله کشیده شده‌است.]]

سکاها طایفه‌های ترک تبارایرانی بودند که در دو سوی [[دریای خزر]]، دشت‌های جنوب [[روسیه]] و [[ماوراءالنهر]] می‌زیستند و از زبان آن‌ها در دوره باستان هیچ اثر مکتوبی در دست نیست.<ref name="ReferenceA" /> گزارش‌های هرودوت از افسانه‌ها و داستان‌های اسکیتی و به وجود ادبیات بسیار غنی و به ویژه، حماسی زبان سکایی باستانی گواهی می‌دهد.<ref name="rezaee" /> به روایت هرودوت، پس از پیروزی سومین شاه ماد (هووخشتره) بر سکاهای غاصب (اسکیتی‌ها) و بازستانی امپراتوری ماد، با آن‌ها با مهربانی رفتار کرد و «پسرانی را بدیشان سپرد تا به زبان خود و هنر تیراندازی را بدان‌ها بیاموزد».<ref name="rezaee" />

'''زبان سکایی میانه'''، یا '''زبان ختنی''' از [[زبان‌های ایرانی میانه|زبان‌های ترک میانه]] است<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/518606/Saka-language بریتانیکا-زبان سکایی]</ref> آثاری که به [[زبان سکایی]] در اواخر [[قرن نوزدهم]] و اوایل [[قرن بیستم]] در [[تمشق|تُمشُق]]،<ref group="Latin">Tumshuq</ref> نزدیک مارال‌باشی<ref group="Latin">Maralbashi</ref> واقع در شمال‌شرقی [[کاشغر]] و در [[ختن]]، در جنوب‌شرقی همان شهر به‌دست آمده‌است. همهٔ این آثار متعلق به بودایی‌هاست و حتی آثار غیردینی سکایی نیز رنگ و صبغهٔ بودایی دارد. آثار غیردینی بخشی شامل نامه‌های خصوصی و بخشی شامل مکاتبات دیوانیِ ختن است. آثار سکایی را به دو دستهٔ سکاییِ ختنی (یا ختنیِ مطلق) و سکایی تمشُق تقسیم می‌کنند. آثار تمشقی از نظر زبانی کهنه تر هستند.<ref>{{پک|تفضلی|۱۳۷۸|ک=تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام|ص=۳۶۵}}</ref>

کتیبه‌های [[آشور|آشوری]] مربوط به [[۷۰۰ (پیش از میلاد)|۷۰۰]]-[[۷۵۰ (پیش از میلاد)|۷۵۰]] پیش از میلاد از سکاها یاد کرده‌اند. آن‌ها در آن زمان در [[استپ]]‌های آسیای میانه زندگی می‌کردند و از تأثیر تمدن‌های [[بین‌النهرین]] [[تمدن بابل|بابل]] و [[آشور]] بدور بودند. آن‌ها تا حد زیادی تحت تأثیر تمدن برادران یک‌جانشین خود [[ماد]]ها و [[پارس]]‌ها قرار داشتند که در نواحی جنوب آن‌ها در [[فلات ایران]] زندگی می‌کردند. سکاها مانند قوم خویشاوند خود [[سرمتی|سرمتیان]] از جنبش‌های [[مزدیسنا|مزدایی]] و [[زردشتی|زردشتی‌گری]] که سرانجام توانست اعتقادات مادها و پارس‌ها را دگرگون کند، بدور بودند.<ref name="Rene" /> [[هرودوت]] در کتاب چهارم در مورد این مردمان می‌نویسد: