دیاکو: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام = دَهیوکَهدیاکو

| زیرنویس تصویر = ماد در دوران دَهیوکَهدیاکو (۶۷۵ پیش از میلاد)

| لقب = دَهیوکَهدیاکو شاه ماد

'''دَهیوکـَهدیاکو''' یا '''دیااُکو''' بنیان‌گذار و نخستین شاه حکومت [[ماد]] بود که به اشتباه در برخی کتاب‌ها، به‌صورت دیاکو و دیااُکو نوشته شده است. نام وی در منابع گوناگون، به صورت‌های دیگری نیزمختلفی ذکر شده‌است؛ از جمله [[هرودوت]] که نام وی را به صورت «دِیوکِس» نوشته‌است. نام دَهیوکَهدیاکو برگرفته از واژهٔ [[زبان‌های ایرانی|ایرانی]] ''-Dahyu-ka'' به‌معنی سرزمین است.

تاریخِ دقیق دورهٔ حکمرانی دَهیوکَهدیاکو دقیقاً مشخص نیست و احتمالاً بیش‌تر نیمهٔ اول سدهٔ هفتم پیش از میلاد را دربرمی‌گرفته‌است. بنا بر گفته هرودوت، دَهیوکَهدیاکو ۵۳ سال پادشاهی کرد.

براساس نوشته‌های هرودوت، دَهیوکَهدیاکو نخستین پادشاه ماد بوده که از [[آشور]]یان استقلال کسب کرده‌است. وی طرح و نقشهٔ ایجاد یک حکومت واحد ماد را در ذهن داشت و در یک دورهٔ بی‌قانونی در ماد، تلاش کرد تا عدالت را در دهکدهٔ خود اجرا کند و اعتبار و حسن شهرتی را به عنوان یک قاضی بی‌طرف به‌دستبدست آورد. به این ترتیب حوزهٔ فعالیت او گسترش یافت و مردم روستاهای دیگر نیز به وی مراجعه می‌کردند تا اینکه سرانجام او اعلام کرد این جایگاه برای وی دردسرساز شده‌است و حاضر به ادامهٔ کار نیست. در پی این کناره‌گیری، دزدی و اغتشاش فزونی یافت و مادها گرد هم آمدند و این بار وی را به‌عنوان پادشاه برگزیدند.

نخستین کار دَهیوکَهدیاکو پس از به پادشاهی رسیدن، گماشتن نگهبانانی برای خود و نیز ساخت پایتخت بود. شهری که دَهیوکَهدیاکو برای این منظور برگزید در زبان فارسی باستان [[هگمتانه]] و به زبان یونانی ''اکباتان'' خوانده می‌شد که [[همدان]] امروزی دانسته می‌شود. هگمتانه به معنی «محل اجتماع» یا «شهری برای همه» است و اشاره‌ای است به گردهم آمدن طوایف مادی که سابقاً متفرق بودند. او در اواخر قرن هشتم پیش از میلاد، دستور داد تا یک [[دژ]] مستحکم بر روی تپه‌ای در این شهر ایجاد شود تا همهٔ امور نظامی، دولتی و خزانه‌داری در آن انجام گیرد.

[[سارگون دوم]] شاه آشور در سال ۷۱۵ پیش از میلاد، متوجه شد که دَهیوکَهدیاکو با [[روسای اول]]، شاه [[اورارتو]] متحد شده‌است. او دَهیوکَهدیاکو را زیر نظر گرفت و در طی جنگ خود با [[منائیان]]، بار دیگر وارد ماد شد تا چنان‌که مدعی بود، به «هرج‌ومرج» آن‌جا پایان دهد. او در نهایت دَهیوکَهدیاکو را اسیر کرد و به‌همراه خانواده‌اش به [[حمات]] (در [[سوریه]] امروزی) تبعید کرد.

برخی از [[ایران‌شناسی|ایران‌شناسان]]، دَهیوکَهدیاکو را با ویژگی‌هایی که هرودوت برای او برمی‌شمارد با [[هوشنگ]] شاهنامه یکی می‌گیرند و لقب پَرَداتَ یا پیشدادی را با نخستین قانون‌گذار یکی می‌دانند. سنت دینی، هوشنگ را نخستین کسی می‌داند که پادشاهی را در ایران برقرار کرد. پس از دَهیوکَه،دیاکو، پسرش [[فرورتیش]] جانشین او شد و مدت ۲۲ سال حکومت کرد.

نام دَهیوکَهدیاکو در منابع مختلف به صورت‌های گوناگونی ذکر شده‌است. [[هرودوت]] تاریخ‌نگار [[یونان]]ی نام وی را به صورت '''دییوکیس''' ({{lang|grc|Δηιόκης}} Dēiokēs) ضبط کرده‌است. در متون [[زبان آشوری|آشوری]] از وی به نام ''Da-a-a-uk-ku'' یاد شده و در [[زبان ایلامیعیلامی|ایلامیعیلامی]] به‌صورتبه صورت ''Da-a-(hi-)(ú-)uk-ka'' و ''Da-a-ya-u(k)-ka'' آمده‌است.<ref name="ReferenceA">{{پک|Schmitt|۱۹۹۴|ک=DEIOCES|زبان=en}}</ref>

نام دَهیوکَه،دیاکو همانبرگرفته از واژهٔ [[زبان‌های ایرانی|ایرانی]] ''-Dahyu-ka'' {{کوچک|(دَهیوکَهدَهیوکَ)}} است و اسم مصغر واژهٔ ''-dahyu'' {{کوچک}}(دَهیو){{پایان کوچک}} به‌معنی سرزمین است. نام قدیمی ایرانی دَهیوکَهدیاکو حتی در دوران بعدی نیز غیرمعمول نبود. در دورهٔ [[هخامنشیان]]، صورت [[زبان فارسی باستان|فارسی باستان]] دَهیوکَه،دیاکو، در چندین حکاکی ایلامیعیلامی لوح‌های گلی [[تخت جمشید]] آمده‌است. این اشارات ظاهراً به اشخاص متفاوتی در ناحیه‌های حکومتی مجزایی برمی‌گشته‌است و از میان آنان می‌توان به رعیتی اشاره کرد که مأمور تسهیم‌بندی جیرهٔ غذایی اسب‌ها بوده‌است.<ref name="ReferenceA">{{پک|Schmitt|۱۹۹۴|ک=DEIOCES|زبان=en}}</ref> [[فریدریش فون اشپیگل]] عقیده دارد که ''دهایوکو'' به معنی «ساکن و سرکردهٔ ده» و در واقع ریخت کهن همان واژهٔ «دِهگاندهگان» (دهقان) است. همچنین [[فردیناند یوستی]] به پیروی از نظر اشپیگل، معتقد است که نام دَهیوکَه،دیاکو، لقب اوست و شکل کوتاه‌شده‌ای از ''dahyaupati'' {{کوچک}}(دَهیااُپَتی){{پایان کوچک}} در فارسی باستان و ''danhupaiti'' {{کوچک}}(دَنهوپَیتی){{پایان کوچک}} در [[زبان اوستایی|اوستایی]] است که پایانهٔ ka {{کوچک}}(کَ){{پایان کوچک}} گرفته‌است.<ref name="ReferenceB">{{پک|خالقی مطلق|۱۳۷۵|ک=هوشنگ و دیاکو|ص=۴۷۴}}</ref>

دوران حکومت دَهیوکَهدیاکو محل اختلاف آرا است. هرودوت می‌گوید که دَهیوکَهدیاکو مدت ۵۳ سال حکومت کرده و بر این اساس دربارهٔ دوران حکومت وی گمانه‌زنی‌هایی شده‌است اما به نظر می‌رسد که گزارش هرودوت بر مبنای روایتی شفاهی باشد. پژوهشگران از روی گزارش هرودوت به این نتیجه رسیده‌اند که دَهیوکَهدیاکو بنیانگذار خاندان سلطنتی ماد و همچنین نخستین پادشاه ماد بوده که از آشوریان استقلال کسب کرده‌است. اما باید بر این نکته تأکید شود که گزارش هرودوت آمیزه‌ای از افسانه‌های یونانی و شرقی است و از نظر تاریخی قابل اطمینان نیست. همچنین فرض بر این است که پادشاه مادی که گزارش‌های هرودوت حول و حوش او می‌چرخد، همان دیاکو پسر فرورتیش باشد، در نتیجه ممکن نیست که تاریخ دقیق دورهٔ حکمرانی او را مشخص کرد اما می‌توان گفت که احتمالاً اکثر نیمهٔ اول سدهٔ هفتم پیش از میلاد را در برمی‌گرفته‌است.<ref name="ReferenceA">{{پک|Schmitt|۱۹۹۴|ک=DEIOCES|زبان=en}}</ref> [[ایگور دیاکونوف]] می‌گوید: «وضع دوران حکومت دَهیوکَهدیاکو در نوشته‌های هرودوت با تصویری که منابع آشوری از آن زمان (۶۷۵–۷۴۵ پیش از میلاد) رسم می‌کنند چندان مغایرت دارد که برخی از مورخان گواهی هرودوت را رد کرده‌اند.»<ref>{{پک|دیاکونوف|۱۳۸۶|ک=تاریخ ماد|ص=۱۶۹}}</ref>

[[دانشنامه ایرانیکا]] بنیانگذاری ماد را سال ۷۰۸ پیش از میلاد به مرکزیت [[هگمتانه]] و توسط دَهیوکَهدیاکو ذکر می‌کند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 c. 708 Deioces founds Median Kingdom with its capital in Ecbatana.] ''iranicaonline.org''</ref>

در منابع آشوری در سال ۶۷۴ پیش از میلاد از اقدامات شخصی به نام کشتریته یاد می‌شود که برخی از محققان وی را همان [[فرورتیش]] دانسته‌اند. بر این اساس می‌توان سال ۶۷۴ پیش از میلاد را به عنوان پایان پادشاهی دَهیوکَهدیاکو در نظر گرفت و با احتساب حکومت پنجاه‌وسه سالهٔ وی، آغاز دوران پادشاهی دَهیوکَهدیاکو باید در حدود سال ۷۲۸ پیش از میلاد بوده باشد.<ref name="ReferenceC">{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۸|ک=تاریخ مردم ایران|ص=۸۹}}</ref> در زیر فهرستی از دوران حکومت دَهیوکَهدیاکو بر پایهٔ نظر مورخین آمده‌است:<ref>{{پک|Dandamayev|Medvedskaya|۲۰۰۶|ک=MEDIA|زبان=en}}</ref>

در نتیجه بهتر است به دنبال تأییدیه‌های منابع میخی باشیم و در واقع، جورج اسمیت پیش‌تر در سال [[۱۸۶۹ (میلادی)|۱۸۶۹]] متوجه شد که در متون نئوآشوری در دورهٔ سلطنت [[سارگون دوم]] (۷۲۱ تا ۷۰۵ پیش از میلاد) چندین بار از شخصی به نام دَهیوکَهدیاکو یاد شده‌است. در گاهشماری سال هشتم سلطنت این پادشاه (یعنی سال ۷۱۵ پیش از میلاد) و در به‌اصطلاح کتیبهٔ نمایش خُرس‌آباد،خرساباد، از دَهیوکَهدیاکو به عنوان فرماندار (شکنو) یکی از استان‌های منا نام برده شده که بر منطقه‌ای هم‌مرز با پادشاهی‌های آشور و منا تا حدودی به‌طوربطور مستقل حکومت می‌کرده‌است. موقعیت دقیق قلمرو او مشخص نیست، ولی احتمالاً در درهٔ زرین‌رود واقع بوده‌است. دَهیوکَه،دیاکو، که پسرش اسیر [[اورارتو]]یی‌ها شده بود، از پادشاه اورارتو، [[روسای اول]]، در برابر حاکم منا، [[اوللوسونو]]، حمایت کرد اما سرانجام ناکام ماند زیرا که سارگون در این امر دخالت نمود و در نهایت دَهیوکَهدیاکو را اسیر کرد و به‌همراه خانواده‌اش به [[حمات]] (امروزه در [[سوریه]]) تبعید کرد. دَهیوکَهدیاکو احتمالاً سال پیش در شورشی بر ضد پادشاه منا، ایرانزو، دست داشته‌است زیرا از یکی از فرماندارانی که نامشان در گاهشماری آشوری همان سال فهرست شده، نام برده نشده و او احتمالاً همان دَهیوکَهدیاکو بوده‌است؛ هرچند صحت این امر را نمی‌توان با اطمینان تصدیق کرد.<ref name="ReferenceA">{{پک|Schmitt|۱۹۹۴|ک=DEIOCES|زبان=en}}</ref>

محدودهٔ سرزمین ماد در روزگار باستان از سمت شمال به [[ارس|رود ارس]] و [[البرز|رشته‌کوه البرز]]، از مشرق به [[دشت کویر]] و از مغرب و جنوب به [[زاگرس|رشته‌کوه زاگرس]] محدود می‌شد.<ref>{{پک|دیاکونوف|۱۳۸۶|ک=تاریخ ماد|ص=۷۹}}</ref> آنچه از متون آشوری برمی‌آید، آن است که مادها از سدهٔ نهم تا هفتم پیش از میلاد نتوانسته بودند چنان پیشرفتی بیابند که سبب هم‌گرایی و اتحاد و سازمان‌یافتگی قبایل و طوایف پراکندهٔ ماد بر محور یک رهبر و فرمان‌روای برتر و واحد که بتوان وی را پادشاه کل سرزمین‌های مادنشین نامید شده باشند.<ref>{{پک|بریان|۱۳۷۸|ک=تاریخ امپراتوری هخامنشیان|ص=۹۴}}</ref> پادشاهان آشور در ضمن لشکرکشی‌های پرشمار خود به قلمرویقلمرو سکونت مادها، همواره با شمار فراوانی از «شاهان محلی» روبه‌رو بوده‌اند و نه یک پادشاه واحد حاکم بر کل سرزمین‌های مادنشین.<ref>{{پک|کامرون|۱۳۶۵|ک=ایران در سپیده‌دم تاریخ|ص=۱۲۴}}</ref> پس از مرگ سارگن دوم در ۷۰۵ پیش از میلاد توجهٔ آشوریان به نقطهٔ دیگری دور از نجد ایران معطوف شد. این فرصت با بیم همیشگی از حملهٔ آشوریان موجب تشکیل اتحادیه‌ای از شاهزادگان و شهریاران ماد شد. رهبران این جنبش پیروان دَهیوکَهدیاکو بودند.<ref>{{پک|فرای|۱۳۸۶|ک=میراث باستانی ایران|ص=۱۱۵}}</ref>

بر پایهٔ نوشته‌های هرودوت، دَهیوکَهدیاکو فرزند فرورتیش، کسی بود که طرح و نقشهٔ ایجاد یک حکومت واحد ماد را در ذهن داشت؛ مادها در دهکده‌های خودمختار جداگانه یا در شهرهای کوچک زندگی می‌کردند.<ref name="پک||۲۰۱۲|ک=Deioces|زبان=en">{{پک||۲۰۱۲|ک=Deioces|زبان=en}}</ref> دَهیوکَهدیاکو در یک دورهٔ بی‌قانونی در ماد، تلاش کرد تا عدالت را در دهکدهٔ خود اجرا کند و اعتبار و حسن شهرتی را به عنوان یک قاضی بی‌طرف به‌دستبدست آورد به این ترتیب حوزهٔ فعالیت او گسترش یافت و مردم روستاهای دیگر نیز به وی مراجعه می‌کردند تا اینکه سرانجام او اعلام کرد درخواست‌های مردم زیاد است و این جایگاه برای وی دردسرساز و دشوار است و حاضر به ادامهٔ کار نیست. در پی این کناره‌گیری، دزدی و اغتشاش فزونی یافت و مادها گرد هم آمدند و وی را برای حل و فصل اختلافات به‌عنوان پادشاه برگزیدند.<ref name="ReferenceA">{{پک|Schmitt|۱۹۹۴|ک=DEIOCES|زبان=en}}</ref> منابع آشوری نیز برای نخستین بار، در سال ۶۷۳ پیش از میلاد از پادشاهی مستقل ماد یاد می‌کنند.<ref>{{پک|دیاکونوف|۱۳۸۶|ک=تاریخ ماد|ص=۲۵۳}}</ref>

دَهیوکَهدیاکو احتمالاً به تقلید از آشوریان مراسمی برای بار ترتیب داد؛ هرودوت می‌نویسد که دَهیوکَهدیاکو در کاخ خود می‌ماند و تماسش از طریق فرستادن و دریافت پیام به بیرون بود و هیچ‌کس نمی‌توانست با پادشاه تماس مستقیمی داشته باشد و دادخواست‌ها و پیام‌ها تنها از طریق پیامگزاران صورت می‌گرفت که این محدودیت برای ایجاد نوعی حس ترس و احترام در میان مردم بود.<ref>{{پک|هوار|۱۳۶۳|ک=ایران و تمدن ایرانی|ص=۳۰}}</ref> همچنین، خندیدن و آب دهان انداختن در حضور پادشاه ممنوع بود.<ref name="ReferenceB" /> از دیگر اقدامات وی، ایجاد گروهی به‌نام «چشم‌ها و گوش‌های شاه» بود که این افراد چشم‌ها و گوش‌های شاه بودند و وظیفهٔ جاسوسی برای شخص شاه را داشتند؛ چنین سازمان و گروهی تا دورهٔ هخامنشیان وجود داشت.<ref name="ReferenceA">{{پک|Schmitt|۱۹۹۴|ک=DEIOCES|زبان=en}}</ref><ref name="پک||۲۰۱۲|ک=Deioces|زبان=en" />

دیاکونوف معتقد است دَهیوکَهدیاکو نمی‌توانست پادشاه سراسر ماد باشد و حتی حاکم یک منطقهٔ بزرگ نیز نبود و تنها یکی از فرمان‌روایان کوچک و متعدد مادی بود ولی درخشش تاریخ اخلاف بر سیمای او پرتو افکنده و سبب شهرت او در تاریخ شد. دَهیوکَهدیاکو در آغاز کار به عملی سنجیده دست زده و دولت ضعیف و کوچک و تازهٔ خود را تحت حمایت ماننا که در آن زمان قدرت زیادی داشت قرار داد ولی بعد کوشید کاملاً مستقل گردد و بدین منظور با اورارتو عقد اتحاد بست. منبع آشوری نیز در وقایع سال ۷۱۵ پیش از میلاد، دَهیوکَهدیاکو را «حاکمی از جانب ماننا» می‌خواند.<ref>{{پک|دیاکونوف|۱۳۸۶|ک=تاریخ ماد|ص=۱۷۰}}</ref>

پس از به پادشاهی رسیدن، اولین اقدام دَهیوکَهدیاکو گماشتن نگهبانانی برای خود و نیز ساخت پایتخت بود. شهری که دَهیوکَهدیاکو برای این منظور برگزید در زبان فارسی باستان [[هگمتانه]] و به زبان یونانی «اکباتان»<ref group="پ">Ἐκβάτανα یا Ἀγβάτανα</ref> خوانده می‌شد که [[همدان]] امروزی دانسته می‌شود.<ref>{{پک|فرای|۱۳۸۶|ک=میراث باستانی ایران|ص=۱۱۵}}</ref> هگمتانه به معنی «محل اجتماع» یا «شهری برای همه»<ref>{{پک|هینتس|۱۳۸۷|ک=داریوش و ایرانیان|ص=۴۳۲}}</ref> است و اشاره‌ای است به گرد هم آمدن طوایف مادی که سابقاً متفرق بودند. او در اواخر قرن هشتم پیش از میلاد، دستور داد تا یک [[دژ]] مستحکم بر روی تپه‌ای در این شهر ایجاد شود تا همهٔ امور نظامی، دولتی و خزانه‌داری در آن انجام گیرد. هرودوت توضیح می‌دهد که این مجتمع پادشاهی، توسط هفت دیوار متحدالمرکز که هر دیوار داخلی از دیوار بیرونی بلندتر بود و بر آن اشراف داشت، ساخته شد. این هفت دیوار، هرکدام به رنگ خاصی تزیین شده بود، دیوار اول (بیرونی) [[سفید]]، دومین دیوار به رنگ سیاه، سومی به‌رنگ سرخ تند، چهارمین آبی، پنجمی سرخ باز، ششمین دیوار به‌رنگ مسی و هفتمین و درونی‌ترین دیوار نیز طلایی‌رنگ بود. این نوع رنگ‌آمیزی در [[بابل (دولت‌شهر)|بابل]]، نشانهٔ سیارات هفتگانه بودند ولی در هگمتانه، تقلیدی از بابل بود.<ref>{{پک|پیرنیا|۱۳۶۹|ک=ایران باستان|ص=۱۷۷}}</ref> قصر پادشاه به همراه گنجینه‌هایش هم در درون آخرین دیوار جای داشت.<ref>{{پک|Brown|۱۹۹۷|ک=ECBATANA|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|هوار|۱۳۶۳|ک=ایران و تمدن ایرانی|ص=۲۹}}</ref> اگر چه این روایت هرودوت با آنچه که در منابع آشوری آمده — که حاکی از وجود سرکردگان مختلف در سرزمین ماد تا سال‌ها بعد از دَهیوکَهدیاکو است — مطابقت ندارد<ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۸|ک=تاریخ مردم ایران|ص=۸۷}}</ref> و تأسیس دستگاهی سلطنتی مستقل و ساخت چنین مجتمع پادشاهی بزرگ، چیزی نبوده‌است که آشوریان به راحتی در برابر آن سکوت کنند لذا این سخنان هرودوت اغراق‌آمیز می‌نماید یا بیانگر تصویری ساخته و پرداخته از دوره‌های بعد از حکومت دَهیوکَهدیاکو است.<ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۶۸|ک=تاریخ مردم ایران|ص=۸۸}}</ref> در هر حال [[پلیبیوس]] مورخ معروف یونانی در کتاب خود و در شرح همدان از این کاخ یاد کرده‌است که از عمر دراز این کاخ حکایت می‌کند.<ref>{{پک|هوار|۱۳۶۳|ک=ایران و تمدن ایرانی|ص=۳۰}}</ref> به عقیدهٔ برخی از مورخین و باستان‌شناسان، تپه‌ای که هم‌اکنون در شهر قرار دارد و به نام [[تپه هگمتانه|تپهٔ هگمتانه]] معروف است، محل واقعی شهر باستانی هگمتانه بوده‌است.<ref>{{پک|مهاجری‌نژاد|۱۳۸۴|ک=تاریخ ماد|ص=۳۸}}</ref>

[[سارگون دوم]] شاه آشور در سال ۷۱۵ پیش از میلاد، متوجه شد که دَهیوکَهدیاکو با [[روسای اول]]، شاه اورارتو متحد شده‌است. او دَهیوکَهدیاکو را زیر نظر گرفت و در طی جنگ خود با [[منائیان]] — که از خویشاوندان نژاد مادی بودند و در آذربایجان و جنوب [[دریاچه ارومیه|دریاچهٔ ارومیه]] سکونت می‌کردند — بار دیگر وارد ماد شد تا چنان‌که مدعی بود، به «هرج‌ومرج» آن‌جا پایان دهد. وی در آن‌جا توانست دَهیوکَهدیاکو را اسیر کند ولی برخلاف عادت همیشگی آشوریان جانش را به او بخشید و در نوشته‌اینبشته‌ای تشریفاتی در کاخ خود در خُرس‌آباد اعلام می‌کند: «دَهیوکَهدیاکو را به‌همراه قبیله‌اش به حمات تبعید کردم.»<ref>{{پک|هینتس|۱۳۸۷|ک=داریوش و ایرانیان|ص=۵۵}}</ref><ref>{{پک|هوار|۱۳۶۳|ک=ایران و تمدن ایرانی|ص=۲۷}}</ref><ref>{{پک|Davis|۲۰۱۲|ک=DEIOCES|زبان=en}}</ref> وی چندسالی در اسارت سارگون دوم بود و مادها به‌عنوان فرمان‌برداران و باج‌گذاران آشور، دچار فقر و از هم‌پاشیدگی شدند و آشوریان، دَهیوکَهدیاکو را به‌عنوان کسی که همیشه مطیع آشور باقی بماند و خراج خود را به‌طور مرتب به دربار آشور بپردازد و از جهات دیگر حتی از نظر تأمین نیروی نظامی برای آشوریان به‌هنگام درگیر شدن آشور در جنگ متعهد شود، وی را آزاد کردند و سپس او به‌عنوان رهبر قطعی و احتمالاً پادشاه مادها برگزیده شد.<ref>{{پک|خدادادیان|۱۳۸۶|ک=تاریخ ایران باستان|ص=۱۸۸}}</ref>

لازم است ذکر شود در گزارش هرودوت ذکری از تبعید شدن دَهیوکَهدیاکو به میان نیامده و لذا می‌توان این احتمال را داد که منبع گزارش‌های هرودوت حماسه‌ای مادی بوده‌باشد چرا که مادها در تلاش بوده‌اند ماجرای تبعید دَهیوکَهدیاکو را مسکوت بگذارند و آن را جایگزین داستان کناره‌گیری وی از قدرت و به وجود آمدن اغتشاش و هرج‌ومرج در دوران غیبت او بکنند.<ref name="ReferenceC" />

== دَهیوکــَـهدیاکو در تاریخ روایی ایران ==

برخی از [[ایران‌شناسی|ایران‌شناسان]]، دَهیوکَهدیاکو را با ویژگی‌هایی که هرودوت برای او برمی‌شمارد با [[هوشنگ]] شاهنامه یکی می‌گیرند و لقب «پَرَداتَ» یا «پیشدادی» را با «نخستین قانون‌گذار» یکی می‌دانند. سنت دینی، هوشنگ را نخستین کسی می‌داند که پادشاهی را در ایران برقرار کرد.<ref>{{پک|آموزگار|۱۳۷۹|ک=تاریخ واقعی و تاریخ روایی|ص=۱۳}}</ref>

میان گزارش هرودوت دربارهٔ دَهیوکَهدیاکو و گزارش [[اوستا]]، [[زبان پارسی میانه|متون پهلوی]]، عربی و فارسی دربارهٔ هوشنگ، چند وجه مشترک در هویت هوشنگ و دَهیوکَهدیاکو وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان در سه نکته خلاصه کرد:<ref name="ReferenceB" />

# دَهیوکَهدیاکو به گزارش هرودوت در زمان زندگی ده‌نشینی خود، سرکردهٔ مردم ده بود و نام یا لقب دَهیوکَهدیاکو یعنی دِهگان (دهقان)دهگان را باید از این بابت به او داده بوده باشند، و هوشنگ به گزارش متون عربی و فارسی، در زمینهٔ کشاورزی ابداعاتی آورد و از این لحاظ احتمالاً به او لقب دهگان داده بودند.

# دَهیوکَهدیاکو و هوشنگ نخستین قانون‌گذار و نخستین پادشاه بودند و از این‌جا به هوشنگ لقب پَرَداتَ<ref group="پ">اوستایی: Para-dāta</ref> یا پیشداد<ref group="پ">پهلوی-فارسی: Pēšdād</ref> یا بیشداد و فیشداد (عربی) داده بودند که محتملاً تا حدودی تقلید از نام و عنوان پادشاه آشور، [[سارگن بزرگ]] به‌معنای «شاه قانون» است.

پس از دَهیوکَه،دیاکو، پسرش [[فرورتیش]]<ref group="پ">فارسی باستان: Fravartiš، یونانی:Φραόρτης (Phraortes)</ref> جانشین او شد و مدت ۲۲ سال حکومت کرد هرچند که برخی از پژوهشگران بر این باورند که او پنجاه و سه سال حکومت کرده‌است (از ۶۷۸ تا ۶۲۵ قبل از میلاد) وی در دوران حکومتش، پارس را به‌اطاعت درآورد و به جنگ با دیگر مردم فلات ایران پرداخت. او به آشور حمله برد؛ در این حمله مادها شکست خوردند و فرورتیش نیز در میان جنگ کشته شد.<ref>{{پک|پیرنیا|۱۳۶۹|ک=ایران باستان|ص=۱۸۰}}</ref><ref>{{پک|Medvedskaya|۲۰۰۴|ک=PHRAORTES|زبان=en}}</ref>