'''عُمَر خَیّام نیشابوری''' (نام کامل: غیاثالدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیّام نیشابوریsozhaنیشابوری) (زادهٔ ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ در [[نیشابور]]<!-- ۴۳۹ قمری --> – درگذشتهٔ ۱۲ آذر ۵۱۰ در [[نیشابور]])<!-- ۵۱۷ یا ۵۲۶ قمری --><ref>تاریخ فوت در دانشنامهٔ بریتانیکا، ذیل مدخل خیام مضبوط است.</ref> که '''خیامی''' و '''خیام نیشابوری''' و '''خیامی النّیسابوری'''<ref name=ToolAutoGenRef2 /> هم نامیده شدهاست، [[همهچیزدان]]،<ref>{{cite book|last1=Reference|first1=Marshall Cavendish|title=Illustrated Dictionary of the Muslim World|date=2011|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-7929-1|page=126|url=https://books.google.com/books?id=8Zp_5IydPGgC&pg=PA126&dq=Persian+polymath&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi1sOSZtM3UAhVGLVAKHdjECKUQ6AEITzAI#v=onepage&q=Persian%20polymath&f=false|language=en|quote=Persian poet, philosopher, astronomer, and mathematician Omar Khayyam was a Persian polymath, accomplished in fields as diverse as philosophy, astronomy, and math. Best known in modern Iran for his scientific achievements, ...}}</ref><ref>{{cite book|last1=Vatandoust|first1=Soraya|title=Authentic Iran: Modern Presentation of Ancient Recipes|date=2015|publisher=Xlibris Corporation|isbn=978-1-4990-4061-6|page=117|url=https://books.google.com/books?id=eut7BwAAQBAJ&pg=PA117&dq=Persian+polymath&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj5x5Kvuc3UAhUOLVAKHU0JAAM4FBDoAQhHMAY#v=onepage&q=Persian%20polymath&f=false|language=en|quote=He was a Persian polymath, philosopher, mathematician, astronomer and poet.}}</ref> [[فیلسوف]]، [[ریاضیدان]]، [[اخترشناسی|ستارهشناس]] و [[رباعی|رباعیسرای]] [[ایران]]ی در دورهٔ [[سلجوقیان|سلجوقی]] است. گرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه [[تاریخ ادبیات فارسی|ادبی]] اوست و لقبش «حجّةالحق» بودهاست،<ref name=autogenerated3>دنیای نویسندگان و شعرا، خیام، حکیم عمر، ص۴۱</ref> ولی آوازهٔ وی بیشتر با انگیزه نگارش [[رباعی]]آتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آنکه ''[[رباعیات خیام]]'' را به بیشترِ [[فهرست زبانهای جهان|زبانهای زنده]] برگردان نمودهاند، [[ادوارد فیتزجرالد]]<ref>Edward Fitzgerald</ref> رباعیات او را به [[زبان انگلیسی]] برگردانده است که مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب زمین شدهاست.
یکی از برجستهترین کارهای وی را میتوان سر و سامان دادن و سرپرستی محاسبات [[گاهشماری]] ایران در زمان وزارت [[نظامالملک|خواجه نظامالملک]]، که در دورهٔ پادشاهی [[ملکشاه سلجوقی]] (۴۲۶–۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست؛ محاسبات منسوب به خیام در این زمینه، هنوز معتبر است و دقتی به مراتب بالاتر از گاهشماری [[گاهشماری میلادی|میلادی]] دارد. وی در [[ریاضیات]]، [[نجوم]]، [[علوم ادبی]]، [[علوم دینی|دینی]] و [[تاریخ]]ی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجهسوم و مطالعاتش دربارهٔ [[اصل پنجم اقلیدس]] نام او را به عنوان ریاضیدانی برجسته در تاریخ علم ثبت کردهاست.<ref>روزنفلد و یوشکویچ ۱۴۶</ref> نوپیدا کردن نظریهای دربارهٔ نسبتهای همارز با نظریهٔ اقلیدس نیز از مهمترین کارهای اوست.<ref>Victor J. Katz (1998), History of Mathematics: An Introduction, p. 270, Addison-Wesley, {{ISBN|0-321-01618-1|en}}: