مدرسه علوی زمانی تأسیس شد که در جامعه ایران و بطوربهطور مشخص در شهر تهران، دوگانگی مشهودی میان جوامع دینی و علمی وجود داشت. اغلب مردم متدین، روحانیون و حوزههای علمیه، تنها به تحصیل معارف دینی میپرداختند و با دانش روز، بیگانه بودند. در دانشگاهها نیز فضای دینداری سرکوب میشد و اغلب اساتید دانشگاه، لازمه روح علمی را گریز از دین میپنداشتند. از سوی دیگر حوزههای علمیه، دروس دینی را به همان سبک سنتی آموزش میدادند و کلیه مفاهیم را در علوم دینی خلاصه میکردند و بهرهای از دانش جدید نداشتند و اگر کسی از حوزههای علمیه نیز وارد دانشگاه میشد، این اتهام بر او وارد میآمد که حوزه را ترک کرده و به تجدد گراییدهاست. چهرههایی همچون [[سید محمد بهشتی]] و [[مرتضی مطهری]] (که در آن زمان، به دانشگاه راه یافتند) مدتها مورد بیمهری حوزههای علمیه قرار داشتند.<ref name="یادنامه استاد">{{یادکرد وب|نشانی = http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1055120 |عنوان = یادنامه استاد علامه کرباسچیان: مجموعه مقالات به مناسبت بزرگداشت پنجاهمین سال تأسیس مدرسهٔ علوی|ناشر = نشر آفاق |تاریخ بازدید = ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۷ |تاریخ = ۱۳۸۶}}</ref>