راحةالصدور: تفاوت میان نسخه‌ها

راوندی در این کتاب پس از مقدمه وارد تحقیق و بحث در دولت [[سلجوقیان]] شده و کار آنان را از ابتدا تا پایان کار [[سلطان سنجر|سنجر]] به تفضیل آورده استآورده‌است.

اگر چه متن این کتاب از متون فاخر شمرده شده و از آن در میان شاهکارهای نثر فارسی نام برده شده‌است اما راوندی از اشعار و امثال فارسی و عربی، احادیث، کلمات قصار و مواعظ حکما و برخی از قصاید خود در مدح کیخسرو در بسیاری جاها بدون مناسبت استفاده کرده چنان‌که این اطاله کلام در پند واندرز رشته حکایت تاریخی را قطع می‌کنند. به نظر می‌رسد دلیل این تکلف در نثر کتاب، ویژگی‌های نثرنویسی دوران مؤلف بوده باشد چنان‌که در دوره سلجوقیان و پس از آن، نثر نویسان با تأثیرپذیری از آراستگی [[سبک عراقی]] که بر اثر تفوق جویی دانش آموختگان مدارس در مقابل سادگی سبک خراسانی بوجودبه وجود آمده بود دست به صنعت پردازی ادیبانه می‌زدند، راوندی نیز به همین منوال در نثر راحة الصدور با وجود اینکه که موضوعی تاریخی دارد، [[متکلفانه]] و [[مصنوع]] سخن گفته استگفته‌است.<ref>{{پک|عبدالحسین زرین کوب|۱۳۷۵|ک=از گذشته ادبی ایران|ص=۱۲۶}}</ref> همین تطاول و اضافات بی مناسبت سبب آن شده تا با وجود اینکه راوندی مؤکداً خواسته تا کتاب خلاصه نشود، این کتاب دو بار به صورت شایسته‌ای با حذف اضافات به اختصار درآمده. بار اول در رساله‌ای با نام [[رساله در تاریخ سلجوقیه]] که اختصارکننده و تاریخ اختصار آن معلوم نیست در پایان کتاب [[تاریخ جهانگشای جوینی]] به تصحیح [[محمد قزوینی]] به چاپ رسیده و بار دوم به صورت کتاب [[العراضة فی الحکایة السلجوقیه]] که [[محمد بن محمد بن عبدالله بن النظام الحسینی یزدی]] (متوفی ۷۴۳ه) وزیر سلطان ابوسعید بهادر خان، آخرین پادشاه مغول ایران (۷۱۷–۷۳۶ه‍. ق) در حدود سال ۷۱۱ آن را تلخیص نموده.<ref>{{پک|عطاء ملک جوینی|۱۹۱۱م|ک=تاریخ جهانگشای جوینی|ص=۱}}</ref>

خود راوندی نیز در راحة الصدور به سلجوقنامه اشاره کرده ولی صریحاً به اختصار آن اعتراف ننموده<ref>{{پک|نجم الدین راوندی|ک=راحه الصدور|ص=۶۴}}</ref> که این نشان می‌دهد که او از وجود این کتاب آگاه بود و سلجوقنامه در زمان تألیف راحة الصدور به صورت کتابی مستقل در دسترس راوندی بوده که این موضوع این تردید را پدیدمی‌آورد که او احتمالاً قصد جعل کتابی جدید و انتحال را نداشته بلکه با [[اقتباس]] از سلجوقنامه خواسته کتابی را با طبع ادبی خود که کامل‌کننده سلجوقنامه در تاریخ سلجوقیان باشد، تهیه کند. از طرف دیگر با قبول اینکه راحة الصدور کتابی مجعول و به عبارت صحیح تر منتحل از کتاب سلجوقنامه است می‌توان به دلیل ضعف برخی از بخش‌های متن کتاب در مقابل قدرت بخش‌های دیگر پی برد چرا که در راحه الصدور بخش‌های گرفته شده از سلجوقنامه دارای فخامتی ادبی است و بخش‌های اضافه شده توسط راوندی به دلیل ضعیف بودن با آن‌ها هم‌خوانی ندارد<ref name="ReferenceA"/> از سوی دیگر بی مناسبت بودن امثال نیز بر عدم تبحر راوندی صحه می‌گذارد مضاف بر اینکه اشتباهاتی در ذکر سال وقایع نیز در متن راوندی دیده می‌شود. برخی پزوهشهاپزوهش‌ها نیز با مقابله متن این کتاب با آثاری چون"[[ذخیره خوارزمشاهی]]،"[[کلیله و دمنه]]"و "[[سند بادنامه]]"بر انتحال بودن این اثر سخت اسرار دارند.<ref>{{پک|مختار کمیلی|۱۳۸۷|م=مقاله ایی در راوندی،انتحال یا اقتباس|ف=فصلنامه آیینه میراث}}</ref>

اما صرف نظر از حواشی تاریخی پیرامون پدید آمدن و پدیدآور کتاب راحة الصدور، می‌توان ویژگی‌ها و مختصاتی رادررا در توصیف این کتاب برشمرد. اول اینکه راوندی پس از ذکرنام و القاب هر پادشاه ابتدا به توصیف [[شمائل]] و سیمای آن پادشاه از نظر ظاهری پرداخته و بعضاً [[مدت عمر]] و [[سلطنت]] او را نیز ذکر می‌کند. او قبل از پرداختن به وقایع سلطنت هر پادشاه به توصیف [[اخلاق]] و [[افعال]] و [[احصاء وزرا]] و [[حجاب او]] می‌پردازد. از لحاظ تاریخ ادبیات نیز این کتاب اطلاعات ذیقیمتی به دست می‌دهد چرا که در میان اشعار فراوانی که بخصوص از [[فردوسی]] در میان داستان‌ها ذکر شده، اشعاری از بعضی شعرای قرن ششم مانند [[علاء الدوله عربشاه]] و فرزندانش، [[عبادی]]، [[عمالی]]، [[انوری]]، [[سید حسن غزنوی]]، [[مجید بیلقانی]] و [[اثیر اخسیتکتی]] بیان می‌کند که یا دیوان آن‌ها از بین رفته یا اطلاعات زیادی از آن‌ها در دست نیست مضاف بر اینکه در ترجمه احادیث، امثال و اشعار عربی به شکلی شایسته، مطلوب، موجز و شیوا به فارسی برگردانده شده‌اند.<ref>{{پک|بدیع الزمان فروزان فر|۱۳۴۴|ک=مقدمه راحه الصدور |ص=۴-۵-۶}}</ref>

ملک الشعرا بهار نثر راحة الصدور را از بهترین کتب نثر فارسی و در شیوه نثر فنی [[کلیله و دمنه]] می‌داند که نثر آن از کلیله و دمنه [[ساده‌تر]] و مشکلات تازی در ان کمتر دیده می‌شود و [[موازنه]] و [[قرینه سازی]] مگر در موارد خاص [[به ندرت]] در آن به کار رفته. در انتخاب اشعار و آیات بسیاردقت شده و راوندی قصاید کاملی از شعرای هم عصر خود ذکر نموده. در هر فصل نیز ترجیح بندی وجود دارد و شرحی به نثر و یک قصیده در ادامه آن تا مؤلف به این وسیله کتاب را چه در نثر و چه در نظم با ذکر ممدوح خود موشح<ref>{{پک|محمد تقی بهار|۱۳۴۹|ک=سبک شناسی|ص=۴۰۶}}</ref> می‌سازد. راوندی افعال قدیمی را بیشتر از کتب معاصرینش استعمال و از فعل‌های وصفی نیز بسیار استفاده کرده و افعال را در جمله‌های متقاطعه حذف و بنیاد کتاب را به [[سلیس بودن]] و روانی استوار نموده‌است. بطوربه‌طور کلی نثر راحة الصدور را با توجه به این ویژگی‌های زبانی می‌توان نمونه کاملی از نثر [[قرن ششم]] به‌شمار آورد.<ref>{{پک|محمد تقی بهار|۱۳۴۹|ک=سبک شناسی|ص=۴۰۷}}</ref>