آقامحمدخان قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها

در سال ۱۱۷۴ هجری شمسی آغامحمدخان که از افراد [[ایل قاجار]] بود با برکناری حکومت جانشینان [[کریم خان زند]] به قدرت رسید. وی ابتدا در [[ساری]] تاجگذاری کرد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کتاب مازندران و استرآباد نوشته:یاسنت لویی رابینو،سرکنسولرابینو، سرکنسول دولت بریتانیا در ایران|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref> و بعدها در نهایت، بنا به دلایل استراتژیکی [[تهران]] را پایتخت خود قرار داد و برای دومین بار تاجگذاری نمود. بعد از وی برادرزاده‌اش [[فتحعلی شاه]] به سلطنت رسید. در فرهنگ عامیانه ایران، از آغامحمدخان به عنوان یکی از خشن‌ترین شاهان ایران یاد می‌شود. ↵سرجان ملکم افسر اسکاتلندی کمپانی هند شرقی، در نوشتارهای خود (که سال‌ها بعد به رشته تحریر درآمده) هرچند چگونگی قتل را عیناً مطابق با نویسندگان ایرانی می‌نویسد ولی به اختلال روانی آقامحمدخان قاجار نیز اشاره می‌کند و می نویسدمی‌نویسد: «آقا محمدخان به دلیل بیماری اختلال جنسی خود تاب دیدن عشق و عطوفت بین زنان با شوهرانشان و حتی در گاهی از موارد تاب دیدن روابط دوستانه بین خدمتکاران مذکر خود را هم نداشت، سه پیشخدمت دربار او به سبب سال‌های متمادی حاصل از کار کردن در کنار همدیگر دچار صمیمیتی وصف ناپذیر شده بودند و دیدن این صحنه‌های صمیمیت بین آن‌ها سال‌ها شاه قاجار را آزار میداد،می‌داد، لذا در یک شب فرمان قتل هر سه را صادر می‌کند اما آن‌ها پیشدستی کرده قبل از اجرای حکم او را کاردآجین می‌کنند و با جواهرات سلطنتی فرار می‌کنند. این بیماری در اواخر عمر آنچنان شاه مقتدر قاجار را به جنون کشانده بود که قبل از کشتن [[لطفعلی‌خان زند]] پادشاه جوان و خوش سیمای زندیه که به لقب خواجه داده بود دستور داد سه نفر از کارگران اسطبل در جلوی چشمان او به او تجاوز کنند و بعد او را به قتل رساند، و به تلافی کار او در یک روز سربازان او چشمان ۲۰۰۰۰ مرد کرمانی را از حدقه درآورده و از آن تپه‌‌ایتپه‌ای درست کردند. بعضی را گمان این بود که، نوکرهای مزبور به ترغیب صادق‌خان شقاقی مرتکب این امر شدند، و وقایعی که بعد رویداد نیز تقویت این معنی می‌کند، به جهت اینکه، بعد از قتل پادشاه، مرتکبین جواهرات و تاج پادشاهی را برداشته نزد وی بردند و، او اشیاء مزبوره را متصرف شده ایشان را پناه داد؛ و بعد ازان ایل و طایفه خود را جمع‌آوری کرده به طمع سلطنت سر برداشت»

سپس به [[استرآباد]] رفت و با کمک سران اشاقه‌باش، براندازی [[دودمان زندیه|زندیه]] و رسیدن به قدرت را طراحی نمود و ولایات [[گرگان]] و [[مازندران]] و [[گیلان]] را تحت حکمرانی خویش قرار داد. وی در این زمان برای مطیع کردن برادران خود به جنگ با آنان پرداخت و حتی یکبار با شورش برادرش حسین قلی خان تا پای مرگ پیش رفت؛ ولی سرانجام در [[بندپی-روستای ادملا]] توسط حاجی خان حلال خور و عباسقلی بیگ لاریجانی و چند برادرش نجات یافت. [[یاسنت لویی رابینو|لویی رابینو]] در کتاب کتاب مازندران و استرآباد نوشته استنوشته‌است: اقاآقا محمد خان در [[ساری]] تاجگذاری کرد و پایتخت خود را آنجا نهاد و به دستور وی [[جشن نوروز]] را با تشریفات زیاد برگزار نمودند، محمد فتح اللّه بن محمد در کتاب احسن التواریخ (تاریخ محمدی) نیز به این موضوع اشاره کرده‌است.

سرانجام با لشکرکشی آقا محمدخان به شیراز، با خیانت ابراهیم خان کلانتر,کلانتر، لطفعلی خان شکست خورد و به کرمان گریخت. آقا محمد خان در سال ۱۲۰۶ هجری قمری در عمارت کلاه فرنگی شیراز به تخت نشست. طی دو سال بعد میان این دو رهبر نبردهای پراکنده یی رخ داد تا لطفعلی خان سرانجام در ۱۲۰۸ بر کرمان مسلط شد. این خبر آقامحمدخان را برانگیخت که کار وی را یکسره کند؛ لذا در بهار همان سال وی با لشکری مجهز به کرمان حمله برد و پس از شش ماه از محاصره شهر در حالیکه اردوی قاجار به شدت خسته شده بود و خان قاجار قصد مراجعه به تهران و دست بردار شدن از حکومت زندیه را داشت، با خیانت عده‌ای از داخل شهر کرمان و بازکردن یکی از دروازه‌های شهر و با شکست لطفعلی خان کرمان را تسخیر کرد و به کشتار و قتل‌عام مردم آن دیار پرداخت. بسیاری از مردم را کور کرد و عده زیادی را به طرز فجیعی به قتل رساند. گفته‌اند او دستور داد تپه‌ای از چشمان مردم بسازند.

آقا محمد خان بعد از تاجگذاری به [[خراسان]] لشکر کشید. خان قاجار دستور داد جسد نادرشاه را از خاک بیرون آورده و آن را به تهران فرستاد، جایی که بعدابعداً در کنار جسد کریم خان زند قرار گرفت. سپس شاهرخ نوهٔ [[نادرشاه افشار]] را که کور و پیر بود مجبور نمود تا هرگونه ثروتی را تا متعلق به نادر شاه بوده‌است را به او بدهد. شاهرخ سوگند خورد که او ثروتی از نادرشاه را در دسترس ندارد. آقا محمد خان بی رحم و انتقام جو، که اشتیاق فراوانی به گنج داشت، حرف او را باور نکرد. به دستور شاه شاهرخ را که از صحبت کردن خودداری کرد به شدت در زیر شکنجه بردند تا مجبور به اعتراف به مکان‌های پنهان آخرین ثروتی که پدربزرگش به او منتقل کرده بود بشود. تعدادی از خدمتکاران شاهرخ، به خاطر مصائبی که پادشاه پیشین خود دچار آن شده بود، یک ملای متنفذ را از شهر به منظور حمایت از شاهرخ آوردند تا از آقا محمد خان درخواست تجدید نظر در مورد شاهرخ کند و آقا محمد خان شاهرخ را به همراه خانواده اش به [[مازندران]] فرستاده. اما شاهرخ در [[دامغان]] به علت صدماتی که طی شکنجه دیده بود درگذشت. آقا محمد خان سپس لشکرکشی به [[بخارا]] را قصد نمود که خبردار شد از جانب [[روس]]ها دیگر خطری نیست. برای همین حاکمان طرفدار روس آن دیار را سرکوب کرد و [[مرو]] را آزاد و [[ازبکان]] را وادار به عقب‌نشینی نمود. او [[بخارا]] را تحت‌الحمایه دولت ایران قرار داد و چون مردم آن دیار با وی مخالفتی نداشتند به آنان آزاری نرساند و پس از آن به دستور وی، گروهی را به منظور تعقیب [[نادر قلی شاهرخ افشار]] به [[هرات]] فرستاد. آن‌ها تا [[کابل]] پیش رفتند ولی نادر قلی در کوه‌های [[هیمالیا]] در [[افغانستان]] مرتب مکان خود را تغییر می‌داد. سرانجام از تعقیب وی دست برداشتند و [[بلخ]] را از حاکم کابل به بهای ۵۰۰ هزار سکه طلا خریداری نمودند؛ این کار آقا محمد خان چندین هدف را دنبال می‌کرد که مهم‌ترین و دراز مدت‌ترین آن‌ها جلب حمایت حاکم [[کابل]] برای حمله به [[هندوستان]] بود و [[افغانستان]] را نیز تحت حمایت دولت ایران قرار داد.

''فرد ریچاردز'': در این صفحات خونین تاریخ، بیهوده‌بیهوده است اگر در جستجوی نشانه‌هایی از پیشرفت و ترقی یا ذکری از هنر دوران صلح و صفا باشیم. در سراسر ایران گاوآهن فدای شمشیر شده بود.

هنگامی‌که آغامحمدخان قاجار در مشرق زمین، نام خود را با حروف خونین در صفحه تاریخ می‌نگاشت، منظومه‌ای از اسامی پرشکوه و جلال کسانیکه به کارهای هنری مسالمت‌آمیز سرگرم بودند، در آسمان مغرب زمین می‌درخشید. در آن زمان افرادی می‌زیستند که زندگی خود را وقف پیشرفت و ترقی کرده‌اند بودند:[[بتهوون]]، [[شوبرت]]، [[گوته]]، [[چارلز لمب]]، [[کارلایل]]، [[جرج واشنگتنواشینگتن]]، [[فارادی]]، [[تورنر]]، ...… و از این قبیل مردم بودند.

در همان ایامی که علما، در کشورهای مترقی...مترقی… سرگرم تعقیب رشته‌های هنری مسالمت‌آمیز بودند و بسوی ترقی و تعالی، گام برمی‌داشتند، در ایران جمجمه‌ها بر روی هم انباشته می‌شد و برحسب دستور آغامحمدخان از چشمان مردم کرمان تپه‌های کوچک تشکیل می‌شد...می‌شد…<ref>سفرنامه فرد ریچاردز، ترجمه مهین دخت صبا</ref>

سرجان ملکم افسر اسکاتلندی کمپانی هند شرقی، در نوشتارهای خود (که سال‌ها بعد به رشته تحریر درآمده) هرچند چگونگی قتل را عیناً مطابق با نویسندگان ایرانی می‌نویسد ولی به اختلال روانی آقامحمدخان قاجار نیز اشاره می‌کند و می‌نویسد: «آقا محمد خان به دلیل بیماری اختلال جنسی خود تاب دیدن عشق و عطوفت بین زنان با شوهرانشان و حتی در گاهی از موارد تاب دیدن روابط دوستانه بین خدمتکاران مذکر خود را هم نداشت، سه پیشخدمت دربار او به سبب سالهای متمادی حاصل از کار کردن در کنار همدیگر دچار صمیمیتی وصف ناپذیر شده بودند و دیدن این صحنه‌های صمیمیت بین آنها سالها شاه قاجار را آزار میداد،می‌داد، لذا در یک شب فرمان قتل هرسه را صادر میکندمی‌کند اما آنها پیشدستی کرده قبل از اجرای حکم او را کاردآجین میکنندمی‌کنند و با جواهرات سلطنتی فرار میکنندمی‌کنند. این بیماری در اواخر عمر آنچنان شاه مقتدر قاجار را به جنون کشانده بود که قبل از کشتن لطفعلی خان زند پادشاه جوان و خوش سیمای زندیه که به لقب خواجه داده بود دستور داد سه نفر از کارگران اسطبل در جلوی چشمان او به او تجاوز کنند و بعد او را به قتل رساند، و به تلافی کار او در یک روز سربازان او چشمان ۲۰۰۰۰ مرد کرمانی را از حدقه درآورده و از آن تپه‌‌ایتپه‌ای درست کردند. بعضی را گمان این بود که، نوکرهای مزبور به ترغیب صادق‌خان شقاقی مرتکب این امر شدند، و وقایعی که بعد رویداد نیز تقویت این معنی می‌کند، به جهت اینکه، بعد از قتل پادشاه، مرتکبین جواهرات و تاج پادشاهی را برداشته نزد وی بردند و، او اشیاء مزبوره را متصرف شده ایشان را پناه داد؛ و بعد ازان ایل و طایفه خود را جمع‌آوری کرده به طمع سلطنت سر برداشت»<ref name="WDL1">{{cite web|title=Map of Persia and Adjacent Countries, for Sir John Malcolm's History of Persia|url=http://www.wdl.org/en/item/2679/|publisher=World Digital Library|accessdate=19 January 2013}}</ref>

* تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ا. آ. گرانتوسکی - م. آ. داندامایو، مترجم، کیخسرو کشاورزی، ناشر: مروارید ۱۳۸۵