|ethnicity=[[مردمان آذربایجانی|آذربایجانی]]
جمعیت:
۳۵۲۳ تا ۴۰میلیونمیلیون نفر (2019) <ref>https://web.archive.org/web/20180824205619/https://www.ethnologue.com/language/aze</ref><ref name="ethnologue.com">https://www.ethnologue.com/language/aze</ref><ref name="ReferenceB">https://www.ethnologue.com/language/azj</ref><ref name="ReferenceC">https://www.ethnologue.com/language/azb</ref><ref name="ReferenceD">https://www.ethnologue.com/language/qxq</ref><ref name="ReferenceE">https://www.ethnologue.com/language/slq</ref>
|familycolor=Altaic
|fam1=[[زبانهای ترکیتبار|ترکی]]
'''زبان ترکی آذربایجانی''' زبانی از خانواده [[زبانهای ترکی]] است که با دو گویش در [[جمهوری آذربایجان]] و مناطق [[ایرانیان آذربایجانی|آذربایجانی نشین]] ایران تکلم
می شود. عمده تفاوت بین دو گویش در تلفظ برخی واژگان، وامواژگان روسی ، فارسی، عربی و انگلیسی و تفاوتهایی مختصر در چند مورد دستوری است.<ref name="J. Minahan 1998">J. Minahan, Miniature empires: a historical dictionary of the newly independent states, Routledge, New York 1998.</ref> این زبان در جمهوری آذربایجان [[زبان رسمی]] و در داغستان یکی از زبانهای رسمی مصوب فدراسیون روسیه است. زبان ترکی آذربایجانی بخشی از شاخه [[زبانهای اغوز]] زبانهای ترکی است و به [[ترکی استانبولی]] و [[ترکمنی]] بسیار نزدیک است. ترکی آذربایجانی به عنوان [[زبان گفتاری]] همچنین در نواحی شرقی [[ترکیه]] و جنوب [[گرجستان]]<ref>[http://www.statistics.ge/main.php?pform=145&plang=1 سایت رسمی آمار دولت گرجستان]</ref> و [[داغستان]]<ref>Wixman, Ronald. ''The Peoples of the USSR: An Ethnographic Handbook''. (Armonk, New York: M. E. Sharpe, Inc, 1984) p. 11</ref> رایج است. زبان ترکی آذربایجانی از زبانهای [[فارسی]] و [[عربی]] در واژگان، سامانه آوایی و دستوری اثر پذیرفته است. در ایران، شهرهای [[ تهران]]،[[کرج]]،[[قم]]، [[تبریز]]، [[ارومیه]] و [[اردبیل]] به ترتیب بزرگترین شهرهایی اند که ترکی آذربایجانی در آنها تکلم میشود.<ref>[http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=57&menu=004Project UCLA Language Materials]</ref><ref>L. Johanson, "AZERBAIJAN ix. Iranian Elements in Azeri Turkish" in Encyclopædia Iranica</ref>
این زبان در زبانها و موقعیتهای مختلف به نامهای مختلفی نامیده میشود، ازجمله: '''''ترکی'''،<ref name="rferl azeri">[http://www.rferl.org/content/Irans_Ethnic_Azeris_And_The_Language_Question/2103609.html Iran's ethnic Azeris and the language question]</ref>'''تورکی'''،<ref name="rferl azeri"/>'''تورکو'''<ref>شعر از شهریار:تورکو دئدیم اوخوسونلار اؤزلری</ref>، '''آذربایجانی'''، '''ترکی آذربایجانی''' و '''آذری'''.''
== شمار گویشوران ==
در مورد شمار سخنگویان به زبان ترکی آذربایجانی، اتفاق نظر وجود ندارد و برآوردها ناهمسانند. بنیاد این تفاوت، ارائه نشدن آمار رسمی از سوی ایران و ترکیه و عراق است. تمامی ارقام ارائهشده بر پایه برآوردها است. اتنولوگ یکی از معتبرترین مراجع آمارهای زبانی، جمعیت گویشوران تمام لهجهها و گروههای این زبان (شامل دو زیرگروه اصلی آذری شمالی و آذری جنوبی و گویش سلجوقی) در سال ۲۰۱۸ میلادی را در مجموع اندکی بیش از ۳۵۲۳ میلیون نفر برآورد کردهاست. تمامی آذریهای جمهوری آذربایجان، ایرانیان آذری، ترکمنهای عراق و سوریه، آذریهای روسیه و ترکیه و آمریکا و سایر اقلیتهای آذری زبان در تمام دنیا در این برآورد منظور شدهاند. سایت اتنولوگ، [[زبان سلجوقی|گویش سلجوقی]] این زبان را در حال حاضر منقرض اعلام کردهاست.<ref name="ethnologue.com">https://www.ethnologue.com/language/aze</ref><ref name="ReferenceB">https://www.ethnologue.com/language/azj</ref><ref name="ReferenceC">https://www.ethnologue.com/language/azb</ref><ref name="ReferenceD">https://www.ethnologue.com/language/qxq</ref><ref name="ReferenceE">https://www.ethnologue.com/language/slq</ref><ref>{{یادکرد وب|کد زبان=en|وبگاه=Ethnologue|نشانی=https://www.ethnologue.com/subgroups/southern|عنوان=Southern|بازبینی=2019-01-26}}</ref>
[[اتنولوگ]]، جمعیت [[آذری]]<nowiki/>زبانان [[ایرانی]] را در سال ۲۰۱۶ میلادی را ۳۰٬۹۰۰٬۰۰۰۱۰٬۹۰۰٬۰۰۰ برآورد کرده، و گسترش آن را در شمال (غربی) و مرکز ایران میداند.<ref name="ReferenceC">https://www.ethnologue.com/language/azb</ref><ref>https://www.ethnologue.com/country/IR/languages</ref>
منابع پژوهشی دیگری جمعیت گویشوران زبان ترکی آذربایجانی در ایران را ۳۵۱۵ میلیون نفر ذکر میکنند.<ref>Kıral, Filiz. 2007. Cultural changes in the Turkic world. Istanbuler Texte und Studien, Bd. 7. Würzburg: Ergon-Verl.</ref><ref>Riaux, G. «[http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/ccas/2008/00000027/00000001/art00004 The Formative Years of Azerbaijani Nationalism in Post-Revolutionary Iran." CENTRAL ASIAN SURVEY]. ۲۷. ۱ (۲۰۰۸): p۴۶. با اشاره به: آمارگیری از وضعیت اجتماعی اقتصادی خانوار، تهران، مرکز آمار ایران، ۱۳۸۲.</ref> کتابچهٔ [[سازمان سیا]]، شمار سخنگویان ترکی آذربایجانی در ایران را معادل ۱۶٪ کل جمعیت این کشور تخمین زده است <ref name="CIA">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|عنوان=Iran|تاریخ بازدید=۲۰ بهمن ۱۳۸۷|تاریخ=۲۲ ژانویهٔ ۲۰۰۹|ناشر=Official Website of Central Intelligence Agency (CIA)|زبان=انگلیسی}}</ref>. برآورد دانشنامهٔ زبان کمبریج<ref>[http://www.amazon.com/gp/product/0521559677/qid=1147191217/sr=1-1/ref=sr_1_1/103-2642601-5415820?s=books&v=glance&n=283155 Amazon.com: The Cambridge Encyclopedia of Language (9780521559676): David Crystal: Books<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> برای سال ۱۹۸۶، ۱۲ میلیون در کل و ۷ میلیون در ایران (۱۵٪) بوده است (با احتساب قشقاییها). دانشنامهٔ بینالمللی زبانشناسی<ref>[http://www.amazon.com/gp/product/0195139771/qid=1147191760/sr=1-1/ref=sr_1_1/103-2642601-5415820?s=books&v=glance&n=283155 Amazon.com: International Encyclopedia of Linguistics: 4-Volume Set (Vol. 1) (9780195139778): William J. Frawley: Books<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> نیز در برآورد سال ۱۹۸۶، تعداد سخنگویان این زبان را در ایران ۷٬۷۶۰٬۰۰۰ نفر (۱۶٪ درصد) برآورد میکند که به تخمین دانشنامهٔ زبان کمبریج بسیار نزدیک است. در تخمینهای دیگری مانند سایت [[اتنولوگ]] جمعیت [[ایرانیان آذری]] ۱۵٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر اعلام کرده است.<ref> با این وجود آذربایجانیهای ایران با توجه به جمعیت بزرگ ساکن در استانهای مرکزی از قبیل تهران و البرز و قم بالغ بر ۳۵ میلیون براورد میشوند(مشخصات نشر: طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی) / به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس، وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر) ۱۳۹۱.[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IR Ethnologue report for Iran<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> همچنین، سازمان سیا در سال ۲۰۰۸ جمعیت ترکزبانان جمهوری آذربایجان را ۹۰٫۳٪ از مردم آن کشور گزارش کردهاست.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html دادهنامه سیا]</ref>
== خط زبان ترکی آذربایجانی ==
== اثرگذاری زبان ترکی بر فارسی ==
{{اصلی|وامواژههای ترکی در فارسی}}
ازسوی دیگر زبان فارسی نیز وامواژههایی را از زبان [[ترکی]] گرفتهاست و بیش از شش هزار واژه با ریشه ترکی در زبان فارسی وجود دارد.<ref>Doerfer: G. Doerfer, ''Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen''. Vols. I-IV. Wiesbaden 1963-1975</ref> در طول تاریخ،سرزمین فارسی زبانان، از جمله [[فلات ایران]]، شاهد فرمانروایی سلسلسههایی با منشأ [[ترکی]] بودهاست و این عامل بر تأثیر متقابل زبانهای فارسی و ترکی برهم مؤثر بودهاست . [[غزنویان]]، [[سلجوقیان]]، [[تیموریان]]، [[صفویان]] و [[قاجاریان]] هر یک تأثیر و ردپایی از خود بر فرهنگ و ادبیات [[فارسی]] گذاشتهاند.<ref>John R. Perry, "Persian in the Safavid Period", ''Pembroke Papers'' 1996 (4), pp. 269-283.</ref>
== ادبیات ترکی آذربایجانی ==
|