'''استوکیومتری''' {{یونانی|Stoichein metron}} یا '''عنصرسنجی''' یا '''قیاسسنجی''' به معنی اندازه گیری عنصر، شاخهای از علم شیمی است که با روابط كمّیکمّی میان عناصر در تشکیل مواد مرکب در واکنشهای شیمیایی سروکار دارد. استوکیومتری یک ماده مرکب بر فرمول شیمیایی آن ماده مرکب استوار است.
استوکیومتری روابط کمی میان واکنش دهنده هاست.
== فرمول شیمیایی مواد ==
اگر ماده مرکب از مولکولها ساخته شده باشد، فرمول مولکولی ،مولکولی، عده دقیق هر نوع اتم موجود در یک مولکول را بدست میدهد. اگر ماده مرکب از یونها ساخته شده باشد، فرمول با استفاده از سادهترین نسبت عدد صحیح یونهای موجود در یک بلور ماده مرکب نوشته میشود. بعضی از عناصر و مواد نیز وجود دارند که نه مولکولیاند و نه یونی هستند؛ مثلا در الماس ،الماس، تعداد زیادی اتمهای کربن در یک الگوی بلوری سهبعدی ،سهبعدی، با شبکهای از پیوندهای مشابه با پیوندهایی که در مولکولها یافت میشوند، به هم متصل شدهاند و همچنین فلزات ،فلزات، ساختارهایی دارند که در آنها تعداد زیادی اتم با پیوندهایی به نام پیوندهای فلزی به هم متصل شدهاند.
== اصول استوکیومتری ==
اصول استوکیومتری درباره واکنشهای شیمیایی از معادلات شیمیایی واکنشها استخراج میشوند. معادلات شیمیایی نماینگر واکنشهای شیمیایی هستند با نمادها و فرمولهای عناصر و مواد مرکبی که در این واکنشها در گیرند. تفسیر استوکیومتری یک معادله شیمیایی بر مبنای مول استوار است.
خط ۸:
== مول ==
یک مول از یک عنصر شامل عدد آووگادرو اتم از آن عنصر است و جرمی با وزن اتمی آن عنصر بر حسب گرم دارد و مقدار عدد آووگادرو عبارت از:6.02 *23^10
یک مول از یک ماده مرکب شامل عدد آووگادرو و واحد فرمولی از آن ماده مرکب است و جرمی برابر با وزن فرمولی (یا اگر ماده مرکب مولکولی است، برابر با وزن مولکولی) آن ماده مرکب بر حسب گرم دارد. با تفسیر فرمولهای مرکب بر حسب مول ،مول، ترکیب درصد مواد مرکب را میتوان بدست آورد و دیگر مسائل استوکیومتری را حل کرد.
== ترکیب درصد مواد مرکب ==
ترکیب درصد یک ماده مرکب از روی فرمول آن ماده مرکب بهآسانی محاسبه میشود. زیروندهای فرمول ،فرمول، عده مولهای هر عنصر در یک مول ماده مرکب را بدست میدهد. از این اطلاعات و از وزنهای اتمی عناصر ،عناصر، میتوانیم عده گرمهای هر عنصر موجود در یک مول ماده مرکب را بدست آوریم. درصد یک عنصر معین ،معین، 100 برابر جرم آن عنصر تقسیم بر جرم مول ماده مرکب است. ترکیب درصد یک ماده مرکب در بسیاری مواقع بوسیله تجزیه شیمیایی معین میشود. سپس این دادهها میتواند برای یافتن فرمول تجربی یک ماده مرکب بکار آید.
== فرمول تجربی و فرمول مولکولی ==
اگر ترکیب درصد یک ماده مرکب با آزمایش معین شود، یعنی تجزیه شیمیایی ،شیمیایی، نسبتهای جرمی عناصری که یک ماده را میسازند، بدست دهد، فرمول تجربی یک ماده مرکب بدست میآید. فرمول تجربی ،تجربی، نسبتهای اتمی یک ماده مرکب ،مرکب، یعنی تعداد نسبی اتمهای گوناگونی که آن ماده مرکب را میسازند، مشخص میکند.
فرمول مولکولی ،مولکولی، ترکیب اتمی واقعی مولکول را بدست میدهد و میتوان آنرا با استفاده از فرمول تجربی بدست آورد، در صورتی که وزن مولکولی ماده مرکب معلوم باشد. برای مثال ،مثال، فرمول مولکولی هیدروژن پراکسیدپراکسید، ، H2O2 ،H2O2، نشان میدهد که دو اتم هیدروژن و دو اتم اکسیژن در یک مولکول هیدروژن پراکسید وجود دارد. اما فرمول تجربی آن ،آن، سادهترین نسبت عدد صحیح یعنی HO میباشد و برای بعضی از مواد مرکب مولکولی ،مولکولی، فرمولهای مولکولی و تجربی یکساناند نمونههایی از این مواد عبارتند از: H2O -H2SO4 - CO2 - NH3.
زیروندهای این فرمولها را نمیتوان به هیچ نسبت سادهتری کاهش داد، اما برای بسیاری از مواد مرکب مولکولی فرمولهای مولکولی و تجربی متفاوتاند.