تظاهرات ۱۷ شهریور: تفاوت میان نسخه‌ها

اندکی بعد و در روز ۱۳ شهریور، راهپیمایی بزرگ [[عید فطر]] در تپه‌های [[قیطریه]] تهران، تبدیل به تظاهرات بر ضد حکومت شاهنشاهی شد.<ref name="خبرگزاری کتاب ایران" /> راهپیمایی ۱۳ شهریور از قیطریه، [[ونک]]، خیابان پهلوی‌ ([[خیابان ولی‌عصر]] امروزی)، خیابان ژاله‌ و [[جنوب تهران]] آغاز شد و ساعت شش و سی دقیقه بعدازظهر در میدان شهیاد تهران ([[میدان آزادی]] امروزی) به پایان رسید. گزارش ساواک تعداد شرکت‌کنندگان را شصت هزار نفر از "قشر مذهبی" و سرمقاله [[اطلاعات (روزنامه)|روزنامه اطلاعات]] در روز چهاردهم شهریور، شرکت‌کنندگان را سه میلیون نفر در سراسر کشور عنوان کرد. موفقیت روحانیان در برگزاری این راهپیمایی، آنان را به فکر ادامه آن در روزهای پس از آن انداخت.<ref name=":2">{{یادکرد وب|نویسنده=مهدی مهدوی آزاد-روزنامه نگار|کد زبان=fa|تاریخ=۱۷ شهریور ۱۳۹۷|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721|عنوان=۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد'}}</ref> به دنبال این تظاهرات، ناآرامی‌های دیگری نیز تا روز شانزدهم شهریور رخ دادند.<ref name="خبرگزاری کتاب ایران">[http://bookna.com/vdcdko0x.yt0kj6a22y.html خبرگزاری کتاب ایران]</ref>

دعوتاز کنندهٔنخستین اصلیساعات راهپیماییصبح روز هفده شهریور یک روحانی‌ای به نام [[یحیی نوریجمعه]]، بود. این فرد از مبارزین بر ضد نظام شاهنشاهی بود کهمردم به صورتدعوت انفرادیگروه عملهای می‌نمودسیاسی و ساکن اطراف میدان ژاله بود.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.irdc.ir/article.asp?id=1267 |title=مرکز اسناد انقلاب اسلامی |accessdate=۱۰ ژانویه ۲۰۰۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070919185226/http://www.irdc.ir/article.asp?id=1267 |archivedate=۱۹ سپتامبر ۲۰۰۷ |dead-url=yes }}</ref> از نخستین ساعات صبح روز [[جمعه]]، مردممختلف برای شرکت در راهپیمایی راهی میدان ژاله شدند. غافل از آنکه از ساعت ۶ صبح، حکومت نظامی توسط فرماندار تهران ارتشبد غلامعلی اویسی اعلام و در حال اجرا و اجتماع بیش از سه نفر ممنوع بود. اعلام دیرهنگام حکومت نظامی (ساعت ۶ صبح همان روز) از دلایل شلوغی این تظاهرات بود.<ref name="آگاه‌سازی به قلم مسعود بهنود" />

حدود ساعت ۸:۱۵ فرماندهان نظامی ابتدا چندبار با بلندگو از مردم خواستند که پراکنده شوند<ref name="خبرگزاری کتاب ایران" /> و وقتی با بی‌تفاوتی مردم روبه‌رو شدند یکی از فرماندهان می‌گوید: "ما را مجبور به تیراندازی نکنید". حدود ساعت ۸:۳۰ یک روحانیشخصی وارد محوطه میدان ژاله می‌شود و با یکی از افسران گفتگو می‌کند. در مقابل از مردم می‌خواهد به زمین بنشینند. بین ساعت ۹:۱۵ تا ۱۰ صبح، گلوله‌باران توسّط نظامیان آغاز می‌شود که برای چند دقیقه بیشتر به طول نینجامید.<ref name=":2" /> به‌گونه‌ای که خبرنگارانی که ساعتی بعد از حادثه به محل رسیدند تنها با [[ماشین آب‌پاش|ماشین‌های آب‌پاش]] روبه‌رو شدند که مشغول شست‌وشوی خیابان‌ها بودند.<ref name="آگاه‌سازی به قلم مسعود بهنود" /> پس از شلیک ارتش، درگیری‌های خیابانی گسترده‌ای در گرفت و در طول روز به دیگر نقاط پایتخت کشیده شد. چندین ماشین دولتی از جمله وانت‌های پست، اداره پست، اداره راهنمایی و رانندگی، [[فروشگاه کورش]]، چند بانک، چندین مغازه (به ویژه مشروب فروشی‌ها) و صدها اتوموبیل شخصی به آتش کشیده شدند.<ref name=":2" />

مراجع ثلاثه ([[سید محمدرضا گلپایگانی]]، [[سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]] و [[سید محمدکاظم شریعتمداری]]) و [[سید روح‌الله خمینی]] بیانیه‌های تندی صادر کردند. با جریحه‌دار شدن احساسات عمومی از خشونت اعمال شده، مردم و بازاریان در شهرهای دیگر دست به اعتراض و [[اعتصاب]] زدند.<ref name=":2" />