گیتی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
نجات ۰ منبع و علامت‌زدن ۱ به‌عنوان مرده.) #IABot (v2.0 |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۶۰:
}}</ref>
}}
'''گیتی''' یا '''جهان''' {{انگلیسی|Universe}} عبارت است از کل [[زمان]] و [[فضا]] و محتویات آن<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.yourdictionary.com/universe|عنوان=Universe dictionary definition {{!}} universe defined|ناشر=www.yourdictionary.com|بازبینی=2016-12-04}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.merriam-webster.com/dictionary/universe|عنوان=Definition of UNIVERSE|ناشر=www.merriam-webster.com|بازبینی=2016-12-04}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.dictionary.com/browse/universe?s=t|عنوان=the definition of universe|ناشر=Dictionary.com|بازبینی=2016-12-04}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=(Introductory Astronomy & Astrophysics (4th ed|نام خانوادگی=Zeilik|نام=Michael|نام خانوادگی۲=Gregory|نام۲=Stephen A.|ناشر=Saunders College Publishing|سال=1998|شابک=0030062284|مکان=|صفحات=}}</ref> که شامل [[سیاره|سیارات]]، [[قمر|اقمار]]، [[ریزسیاره|ریزسیارات]]، [[ستاره|ستارگان]]، [[کهکشان]]ها و محتویات فضای میان کهکشانی و در واقع کل [[ماده (فیزیک)|ماده]] و [[انرژی]] و هرآنچه به آن مربوط است، می‌شود. اندازه‌گیری دقیق گیتی به علت پیوسته رو به گسترش بودنِ آن از تمامی جهت‌ها ممکن نیست، اما نظریه‌های متعددی دربارهٔ شکل‌گیری و تغییر و تکامل آن مطرح شده‌است.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=The Hidden Reality|نام خانوادگی=Green|نام=Brian|ناشر=Vintage Books|سال=2011|شابک=978-0-307-27812-8|مکان=|صفحات=}}</ref>
نخستین مدل‌های علمی گیتی توسط فلاسفه یونان و هند باستان پدید آمدند که [[نظریه زمین مرکزی|زمین-مرکز]] بودند و زمین را مرکز جهان می‌دانستند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=From China to Paris: 2000 Years Transmission of Mathematical Ideas|نام خانوادگی=Dold-Samplonius|نام=Yvonne|ناشر=Franz Steiner Verlag|سال=2002|شابک=978-3515082235|مکان=|صفحات=}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=https://books.google.com.my/books/about/Medieval_Science_Technology_and_Medicine.html?id=SaJlbWK_-FcC&redir_esc=y|عنوان=Medieval Science Technology and Medicine: An Encyclopedia|نام خانوادگی=F. Glick|نام=Thomas|نام خانوادگی۲=John Livesey|نام۲=Steven|نام خانوادگی۳=Wallis|نام۳=Faith|ناشر=Routledge|سال=2005|شابک=978-0415969307|مکان=|صفحات=}}</ref> در گذر سده‌های پس از آن، مشاهدات نجومی دقیقتر به [[نیکلاس کوپرنیک]] (۱۴۷۳–۱۵۴۳) کمک کرد تا [[نظریه خورشید مرکزی|مدل خورشید-مرکزی]] را برپایه مرکزیت خورشید در [[منظومه شمسی]] ارائه دهد. با بهره‌گیری از کارهای کوپرنیک و همچنین [[تیکو براهه]] (۱۵۴۶–۱۶۰۱) و [[قوانین کپلر|قوانین گردش سیارات کپلر]](۱۵۷۱–۱۶۳۰)، [[آیزاک نیوتن|سر ایزاک نیوتن]] (۱۶۴۳–۱۷۲۷) [[قانون جهانی گرانش نیوتن|قانون جهانی گرانش]] را معرفی نمود. در مشاهدات بعدی نیز مشخص شد که منظومه شمسی در کهکشانی به نام [[کهکشان راه شیری|راه شیری]] قرار دارد که تنها یکی از کهکشان‌های پرشمار موجود در جهان است. چنین تصور می‌شود که کهکشان‌ها به شکل یکنواخت پراکنده شده‌اند و در همه جهات یکسان هستند در نتیجه جهان گوشه یا مرکز ندارد. مشاهدات اوایل قرن بیستم نشان داد که جهان آغازی داشته‌است و با نرخی فزاینده<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2011/|عنوان=The Nobel Prize in Physics 2011|ناشر=www.nobelprize.org|بازبینی=2016-12-04}}</ref> در حال انبساط<ref>{{یادکرد کتاب|نشانی=https://books.google.com.my/books?id=pWaJPgAACAAJ&dq=a+brief+history+of+time&hl=en&sa=X&redir_esc=y|عنوان=A Brief History of Time|نام خانوادگی=Hawking|نام=Stephen|ناشر=Bantam|سال=1998|شابک=978-0553380163|مکان=|صفحات=}}</ref> است. بیشتر جرم موجود در جهان در قالب نوعی ناشناخته از ماده است که [[ماده تاریک]] نامیده می‌شود. جهان از ۴٫۹٪ [[ماده (فیزیک)|ماده معمولی]]، ۲۶٫۶٪ ماده تاریک و ۶۸٫۵٪ [[انرژی تاریک]] تشکیل شده‌است.<ref name="NYT-20141201-DO">{{cite news|last=Overbye|first=Dennis|authorlink=Dennis Overbye|عنوان=New Images Refine View of Infant Universe|ترجمه عنوان=تصاویر جدید دیدگاه‌ها درمورد جهان نخستین را پالایش می‌کنند|پیوند=http://www.nytimes.com/2014/12/02/world/new-images-refine-view-of-infant-universe.html|تاریخ=۱ دسامبر ۲۰۱۴|اثر=[[نیویورک تایمز|The New York Times]]|بازیابی=۱۱ ژانویهٔ ۲۰۱۵}}</ref>
| |||