شاهنشاهی هخامنشی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Mocicrazy (بحث | مشارکت‌ها)
اشتباه تایپی
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
فان تورک معروف Turboratur با اکانت جدید برگشت
خط ۱:
(هخامنش){{Infobox یعنیformer کسی که تفکر یهودیانه دارcountry||||||||native_name={{script|Xpeo|𐎧𐏁𐏂}}{{سخ}}{{native name|peo|Xšassa}}{{سخ}}«شاهنشاهی»<ref>{{cite book|last1=Daryaee|first1=edited by Touraj|author2=A. Shapour Shahbazi|title=The Oxford handbook of Iranian history|date=2012|publisher=Oxford University Press |url=http://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199732159.001.0001/oxfordhb-9780199732159 |location=Oxford|isbn=978-0-19-973215-9|page=131|accessdate=29 December 2016|quote=Although the Persians and Medes shared domination and others were placed in important positions, the Achaemenids did not – could not – provide a name for their multinational state. Nevertheless, they referred to it as Khshassa, "the Empire".|doi=10.1093/oxfordhb/9780199732159.001.0001}}</ref>|conventional_long_name=شاهنشاهی هخامنشی|common_name=پارس (ایران)|continent=[[آفرو-اوراسیایی]]|region=خاور نزدیک|era=[[تاریخ باستان|عصر باستان]]|government_type=[[پادشاهی]]|year_start=۵۵۰ پ.م.|year_end=۳۳۰ پ.م.|life_span=۵۵۰ پ.م. –۳۳۰ پ.م.|event_start=[[خیزش پارس‌ها]]|date_start=|event_end=[[جنگ‌های اسکندر مقدونی|فتح توسط اسکندر]]|date_end=|event1=[[نبرد تیمبرا|تسخیر لیدیه]]|date_event1=۵۴۷ پ.م.|event2=[[نبرد اوپیس|تسخیر بابل]]|date_event2=۵۳۹ پ.م.|event3=[[نبرد پلوزیوم|تسخیر مصر]]|date_event3=۵۲۵ پ.م.|event4=[[جنگ‌های ایران و یونان]]|date_event4=۴۹۹–۴۴۹ پ.م.|event5=[[نبرد قرنتیان]]|date_event5=۳۹۵–۳۸۷ پ.م.|event6=[[نبرد پلوزیوم (۳۴۳ پ.م.)|تسخیر دوباره مصر]]|date_event6=۳۴۳ پ.م.|p1=شاهنشاهی ماد|flag_p1=Median Empire.jpg|p2=امپراتوری بابل نو|flag_p2=Neo-Babylonian Empire.png|p3=لیدی|flag_p3=Map Anatolia ancient regions-en.svg|p4=دودمان بیست و ششم مصر|flag_p4=Ancient Egypt map-en.svg|p5=پادشاهی گندهاره|flag_p5=|p6=سغد|flag_p6=|p7=ماساگت‌ها|flag_p7=|s1=پادشاهی مقدونیه|flag_s1=Vergina Sun - Golden Larnax.png|border_s1=no|s2=دودمان بیست و هشتم مصر|flag_s2=|image_flag=Standard of Cyrus the Great (Achaemenid Empire).svg|flag=پرچم ایران|flag_type=درفش ویژه کوروش بزرگ|image_coat=|symbol=|symbol_type=|image_map=Achaemenid (Persian) Empire - Circa 480BC.png|image_map_caption=شاهنشاهی هخامنشی در بزرگترین اندازه خویش زیر فرمان{{سخ}}[[داریوش یکم]] (۵۲۲ پ.م. تا ۴۸۶ پ. م)|capital=[[بابل (دولت‌شهر)|بابل]]<ref name=EY>{{cite book|last=یارشاطر|first=احسان|authorlink=احسان یارشاطر|title=تاریخ ایران (کمبریج), Volume 3|year=1993|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج]]|isbn=978-0-521-20092-9|page=482|quote=از چهار اقامتگاهی که [[هردوت]] نام برده: — [[هگمتانه]]، [[پاسارگاد]] یا [[پارسه]]، [[شوش]] و [[بابل]] — آخرینشان [در عراق جای دارد] از دیگر پایتخت‌ها بیشتر مورد اهمیت بوده، زیرا زمستان متعادل داشته (اگر بابل پایتخت ارزشمندی بشمار نمی‌رفت؛ اداره کشور در هنگام زمستان بایستی در سمت دشت‌ها و در تابستان در کوهستان‌ها می‌بود) و در میانه کشور جای داشته‌است. در روزگار [[سلوکیان]] و [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] جایگاه پایتختی میانرودان به بالاتر از بابل؛ نزدیک به [[دجله]] انتقال یافت — همچون [[سلوکیه]] و [[تیسفون]]. این جابجایی بیانگر آن بوده که بنیادهای نو و سپس [[بغداد]] از آجرهای [[بابل]] باستان ساخته شدند. زیرا اندکی بعد بغداد نیز در فرادست رودخانه از آجرهای شهرهای [[مداین|سلوکیه-تیسفون]] از [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]] ساخته شد.}}</ref> (پایتخت اصلی), [[پاسارگاد]]، [[هگمتانه]]، [[شوش (شهر باستانی)|شوش]]، [[پارسه]]|common_languages={{plainlist|
{{Infobox former country|واژه شناسی <nowiki>: (هخامنش)=(هخا+منش)</nowiki>
(هخا) بر گرفته از (خاخا) به معنای کسی که عالم دین است یا در معبد یهودیان کار میکند.
(منش)به معنی تفکر و تامل واژه ایی عربی-فارسی
(هخامنش) یعنی کسی که تفکر یهودیانه دار|||||||native_name={{script|Xpeo|𐎧𐏁𐏂}}{{سخ}}{{native name|peo|Xšassa}}{{سخ}}«شاهنشاهی»<ref>{{cite book|last1=Daryaee|first1=edited by Touraj|author2=A. Shapour Shahbazi|title=The Oxford handbook of Iranian history|date=2012|publisher=Oxford University Press |url=http://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199732159.001.0001/oxfordhb-9780199732159 |location=Oxford|isbn=978-0-19-973215-9|page=131|accessdate=29 December 2016|quote=Although the Persians and Medes shared domination and others were placed in important positions, the Achaemenids did not – could not – provide a name for their multinational state. Nevertheless, they referred to it as Khshassa, "the Empire".|doi=10.1093/oxfordhb/9780199732159.001.0001}}</ref>|conventional_long_name=شاهنشاهی هخامنشی|common_name=پارس (ایران)|continent=[[آفرو-اوراسیایی]]|region=خاور نزدیک|era=[[تاریخ باستان|عصر باستان]]|government_type=[[پادشاهی]]|year_start=۵۵۰ پ.م.|year_end=۳۳۰ پ.م.|life_span=۵۵۰ پ.م. –۳۳۰ پ.م.|event_start=[[خیزش پارس‌ها]]|date_start=|event_end=[[جنگ‌های اسکندر مقدونی|فتح توسط اسکندر]]|date_end=|event1=[[نبرد تیمبرا|تسخیر لیدیه]]|date_event1=۵۴۷ پ.م.|event2=[[نبرد اوپیس|تسخیر بابل]]|date_event2=۵۳۹ پ.م.|event3=[[نبرد پلوزیوم|تسخیر مصر]]|date_event3=۵۲۵ پ.م.|event4=[[جنگ‌های ایران و یونان]]|date_event4=۴۹۹–۴۴۹ پ.م.|event5=[[نبرد قرنتیان]]|date_event5=۳۹۵–۳۸۷ پ.م.|event6=[[نبرد پلوزیوم (۳۴۳ پ.م.)|تسخیر دوباره مصر]]|date_event6=۳۴۳ پ.م.|p1=شاهنشاهی ماد|flag_p1=Median Empire.jpg|p2=امپراتوری بابل نو|flag_p2=Neo-Babylonian Empire.png|p3=لیدی|flag_p3=Map Anatolia ancient regions-en.svg|p4=دودمان بیست و ششم مصر|flag_p4=Ancient Egypt map-en.svg|p5=پادشاهی گندهاره|flag_p5=|p6=سغد|flag_p6=|p7=ماساگت‌ها|flag_p7=|s1=پادشاهی مقدونیه|flag_s1=Vergina Sun - Golden Larnax.png|border_s1=no|s2=دودمان بیست و هشتم مصر|flag_s2=|image_flag=Standard of Cyrus the Great (Achaemenid Empire).svg|flag=پرچم ایران|flag_type=درفش ویژه کوروش بزرگ|image_coat=|symbol=|symbol_type=|image_map=Achaemenid (Persian) Empire - Circa 480BC.png|image_map_caption=شاهنشاهی هخامنشی در بزرگترین اندازه خویش زیر فرمان{{سخ}}[[داریوش یکم]] (۵۲۲ پ.م. تا ۴۸۶ پ. م)|capital=[[بابل (دولت‌شهر)|بابل]]<ref name=EY>{{cite book|last=یارشاطر|first=احسان|authorlink=احسان یارشاطر|title=تاریخ ایران (کمبریج), Volume 3|year=1993|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج]]|isbn=978-0-521-20092-9|page=482|quote=از چهار اقامتگاهی که [[هردوت]] نام برده: — [[هگمتانه]]، [[پاسارگاد]] یا [[پارسه]]، [[شوش]] و [[بابل]] — آخرینشان [در عراق جای دارد] از دیگر پایتخت‌ها بیشتر مورد اهمیت بوده، زیرا زمستان متعادل داشته (اگر بابل پایتخت ارزشمندی بشمار نمی‌رفت؛ اداره کشور در هنگام زمستان بایستی در سمت دشت‌ها و در تابستان در کوهستان‌ها می‌بود) و در میانه کشور جای داشته‌است. در روزگار [[سلوکیان]] و [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] جایگاه پایتختی میانرودان به بالاتر از بابل؛ نزدیک به [[دجله]] انتقال یافت — همچون [[سلوکیه]] و [[تیسفون]]. این جابجایی بیانگر آن بوده که بنیادهای نو و سپس [[بغداد]] از آجرهای [[بابل]] باستان ساخته شدند. زیرا اندکی بعد بغداد نیز در فرادست رودخانه از آجرهای شهرهای [[مداین|سلوکیه-تیسفون]] از [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]] ساخته شد.}}</ref> (پایتخت اصلی), [[پاسارگاد]]، [[هگمتانه]]، [[شوش (شهر باستانی)|شوش]]، [[پارسه]]|common_languages={{plainlist|
* [[پارسی باستان]]{{anchor|infoa}}<sup>[[#inforefa|[a]]]</sup>
* [[آرامی سلطنتی|آرامی]]{{anchor|infob}}<sup>[[#inforefb|[b]]]</sup>
سطر ۱۴ ⟵ ۱۱:
* {{anchor|inforefa}}a. '''[[#infoa|^]]''' زبان بومی.
* {{anchor|inforefb}}b. '''[[#infob|^]]''' [[زبان رسمی]] و ''[[زبان میانجی]]''.<ref>Josef Wiesehöfer, ''Ancient Persia'', (I.B. Tauris Ltd, 2007), 119.</ref>
* {{anchor|inforefc}}c. '''[[#infoc|^]]''' زبان ادبی در [[بابل]].}}|stat_area2=۵۵۰۰۰۰۰|stat_year2=۵۰۰ پ.م.<ref name="Turchin">{{cite journal |last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D | title = East-West Orientation of Historical Empires | journal = Journal of world-systems research|date=December 2006 |volume=12|issue=2 |page=223 |url =http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381|accessdate=12 September 2016 |issn= 1076-156X}}</ref><ref name="Taagepera">{{cite journal|last1=Taagepera|first1=Rein|title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D|journal=Social Science History|date=1979|volume=3|issue=3/4|page=121|doi=10.2307/1170959|jstor=1170959}}</ref>|s3=آتورپاتکان|flag_s3=AtropateneHistoryofIran.png|stat_area3=۸۰۰۰۰۰۰|stat_year3=۴۸۰ پ.م.|واژه}}'''شاهنشاهی هخامنشی''' شناسی=(هخامنش)=(هخا+منش[[پارسی باستان]]: ''Xšāça، «شاهنشاهی» -'' ۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد)، معروف به '''امپراتوری ایران''' در ادبیات غربی، یک [[شاهنشاهی ایران|شاهنشاهی باستانی ایرانی]] بود که به دست [[کوروش بزرگ]] بنیاد نهاده شد. این دولت تقریباً همه جهان متمدن آن روز را دربرمی‌گرفت و از این رو، شاهنشاهی هخامنشی نخستین و تنها حکومتی بود که همه [[جهان]] را برای بیش از دو سده یکپارچه کرد. امپراتوری ایران در اوج گستره خود در سال ۴۸۰ پیش از میلاد هشت میلیون کیلومتر مربع، از [[دره سند]] در [[هند]] تا [[رود نیل]] در [[مصر]] و ناحیه [[بنغازی]] در [[لیبی]] امروز و از [[رود دانوب]] در [[اروپا]] تا [[آسیای مرکزی]]، وسعت داشت که آن را تبدیل به وسیع‌ترین امپراتوری باستانی [[تاریخ جهان]] کرد.
(هخا) بر گرفته از (خاخا) به معنی کسی که عالم دین است یا در معبد یهودیان کار میکند.
(منش)به معنی تفکر و تامل واژه ایی عربی-فارسی است.
(هخامنش) یعنی کسی که تفکر یهودیانه دارد.}}'''شاهنشاهی هخامنشی''' ([[پارسی باستان]]: ''Xšāça، «شاهنشاهی» -'' ۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد)، معروف به '''امپراتوری ایران''' در ادبیات غربی، یک [[شاهنشاهی ایران|شاهنشاهی باستانی ایرانی]] بود که به دست [[کوروش بزرگ]] بنیاد نهاده شد. متاسفانه هیچ منبع معتبر تاریخی از وجود این سلسله و حکومت هخامنشیان وجود ندارد . این دولت تقریباً همه جهان متمدن آن روز را دربرمی‌گرفت و از این رو، شاهنشاهی هخامنشی نخستین و تنها حکومتی بود که همه [[جهان]] را برای بیش از دو سده یکپارچه کرد. امپراتوری ایران در اوج گستره خود در سال ۴۸۰ پیش از میلاد هشت میلیون کیلومتر مربع، از [[دره سند]] در [[هند]] تا [[رود نیل]] در [[مصر]] و ناحیه [[بنغازی]] در [[لیبی]] امروز و از [[رود دانوب]] در [[اروپا]] تا [[آسیای مرکزی]]، وسعت داشت که آن را تبدیل به وسیع‌ترین امپراتوری باستانی [[تاریخ جهان]] کرد.
این شاهنشاهی بر مردمان گوناگون از ملل و با ادیان مختلف فرمان می‌راند و اقوام بسیاری با آداب و رسوم خاص خود در قلمروی هخامنشی زندگی می‌کردند و فرهنگ ایالتی و قومی خود را پاس می‌داشتند. در حقیقت مشخصه مهم این دولت احترام به آزادی فردی و قومی و بزرگداشت نظم و قانون و تشویق هنرها و فرهنگ بومی و همچنین ترویج بازرگانی و هنر بود.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده=علیرضا شاهپور شهبازی|ترجمه=|ناشر=انتشارات سفیران و انتشارات فرهنگسرای میردشتی|شهر=تهران|کوشش=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد|ویرایش=|صفحه=19|سال=۱۳۸۴|شابک=964-91960-6-4}}</ref> کارل شفُلد می‌نویسد: «تمدن بزرگی مانند تمدن هخامنشی را نمی‌توان از روی تأثیراتی که پذیرفته درک کرد. واقع آن است که اهمیت این چنین تمدنی دقیقاً در توانی است که آن را به حل و جمع همهٔ این اجزای مختلف در کلیتی واحد قادر ساخته‌است.»<ref>''Archailogische Mittelungen aus Iran'', Vol.1, Karl Shefold,(Berlin 1968), P.54.</ref>