مغز انسان: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جز مغز انسان مرکز دستگاه عصبی است. دستگاه عصبی مرکزی توسط جمجمه و ستون مهره محافظت می شود. دستگاه عصبی در انسان شامل دستگاه عصبی مرکزی و محیطی است. |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴۴:
بتازگی محققان [[دانشگاه نورت وسترن]] در آمریکا در حین مطالعه اثرات یک داروی ضد افسردگی بر روی موشها به این نتیجه رسیدند که عملکرد مغزهای دو جنس نر و ماده در سطح مولکولی متفاوت است. دراین مطالعه یک تفاوت شیمیایی در میان مغزهای نر و ماده کشف شد و محققان دریافتند که این اختلاف در سطح مولکولی و در تعامل میان مولکولهای ERalpha and mGluR1 است.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81718677/ کشف تفاوت مولکولی در مغزهای دو جنس نر و ماده] . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]</ref>
<br />
== تقسیم بندی مغز انسان ==
مغز انسان از 3 قسمت تشکیل شده است که شامل : '''1-نیم کره های [[مخ]] 2-[[مخچه]] 3-[[ساقه مغز]]'''
[[مخ]] به 5 قسمت که به آنان لوب می گوییم تقسیم میشود
[[مخچه]] هم به 3 قسمت تقسیم میشود که شامل : 1- نیم کره راست مخچه 2-نیم کره چپ مخچه 3- [[کرمینه (مخچه)|کرمینه]] به نیم کره را به هم متصل می کند
[[ساقه مغز]] که به 3 قسمت تقسیم می شود : 1-[[بصل النخاع]] (گره حیات) 2-[[میانمغز|میان مغز]] 3-[[پل مغز|پل مغزی]]
== مخ ==
برای روستایی در عمان با این نام، [[مخ (عمان)]] را ببینید.
{| class="wikitable"
| '''لوبهای مخ'''
|-
![[لوب پیشانی]]
[[لوب گیجگاهی]]
[[لوب آهیانهای]]
[[لوب پسسری]]
|-
!دید کناری از لوبهای قشر مخ
|}
'''مُخ''' بزرگترین بخش [[مغز]] است که وزن مجموع دو نیمکرهٔ آن در [[انسان]] به ۱۵۰۰ گرم میرسد. و توانایی [[ادراک]] ، [[حافظه (جانداران)|یادسپاری]] ، [[یادگیری]] ، و عملکرد [[هوش|هوشمندانه]] را دارد.
لایهای چینخورده با برآمدگیها و شیارهای بسیار در بخش خارجی مخ وجود دارد که [[قشر مخ]] نامیده میشود.
معمولا نیمکرهٔ چپ مخ اطلاعات حسی را از سمت راست بدن دریافت و حرکات آن بخش را کنترل میکند و برعکس نیمکرهٔ راست، اطلاعات حسی را از سمت چپ بدن دریافت و حرکات آن بخش را کنترل میکند.
شیاری عمیق و طولانی در وسط مخ قرار دارد که آن را به دو نیمکرهٔ چپ و راست تقسیم میکند. نیمکرههای مخ توسط [[جسم پینهای]] که دستهای از [[تار عصبی|تارهای عصبی]] هستند به یکدیگر مرتبط میشوند.
بخش مرکزی مخ شامل غدد مغزی اصلی میباشد که در پردازش داده ها، کنترل سیستم هورمونی، به یاد سپاری، احساسات و عواطف و تقویت سیگنالهای عصبی نقش مهمی ایفا میکنند که شامل غدد اپی فیز، لیمبیک، هیپوتالاموس، تالاموس و... میباشد. قسمت زیرین مخ محل اتصال بصل النخاع به مخ میباشد. همچنین از این قسمت دوازده [[اعصاب مغزی|جفت عصب مغزی]] خارج میشود که فعالیتهای حیاتی ارگانهای مختلف بدن به وسیلهٔ این قسمت توسط مغز کنترل میشود.
مخ بخش سنگینی از مغز را دارد و میتواند تمام کارهارا ذخیره کند اما سوال اینجاست که چگونه تقویت می شود بازی ها: شطرنج تست هوش ریاضی معما جدول سوالات چهار جوابی و... غذا ها: تخم مرغ هویج شیر گردو کشمش مویز و...
=== لوبهای مخ ===
نیمکرهٔ چپ و راست مخ و کورتکس تا حدودی قرینه بوده که تصویری آینهای از یکدیگر میسازند. هر نیمکره به چهار ''لب''، [[لوب پیشانی]]، [[لوب آهیانه]]، [[لوب پس سری]]، و [[لوب گیجگاهی]] تقسیم شدهاست. این تقسیمبندی لوبها از ساختار قشر کورتکس مشتق نشدهاست بلکه لوبها از نام استخوان جمجمه که آنها را همپوشانی میکند نام میگیرند. استخوان پیشانی، استخوان آهیانه، استخوان گیجگاهی و استخوان پسسری. مرزهای بین لوبها در زیر [[سوتور مغز|سوتور]] یا بخیه که استخوانهای جمجمه را به هم پیوند داده، قرار دارد البته بهاستثنای مرز بین لوب فرونتال و لوب آهیانه که در طول مرز آناتومیک [[شیار مرکزی مغز|شیار مرکزی]]، در محل تلاقی [[کورتکس سوماتوسنسور|قشر سوماتوسنسور]] اولیه و [[قشر حرکتی اولیه]] قرار دارد.
شیارهای عمیق دیگری نیمکرههای مخ را به چهار ناحیه یا لوب تقسیم کردهاست:
* [[لوب پسسری]]
* [[لوب آهیانهای]]
* [[لوب گیجگاهی]]
* [[لوب پیشانی]]
هر کدام از این نواحی پردازش بخشی از اطلاعاتی که از اندامهای حسی میآیند را برعهده دارند. مثلاً اطلاعات بینایی در لوب پس سری (که در عقب [[جمجمه]] است) و اطلاعات شنوایی در لوب گیجگاهی پردازش میشوند.
== مخچه ==
'''مخچه''' (به [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]: Cerebellum) عریضترین قسمت [[پسمغز]] است که در حفرهٔ جمجمهای عقبی (posterior cranial fossa) قرار دارد.
مخچه از نظر لغوی کلمهای لاتین بوده و به معنی مغز کوچک میباشد. مخچه بزرگترین بخش پسمغز است و در حفرهٔ مغزی پسین یعنی در عقب بصل النخاع و پل مغزی و در زیر [[چادرینه مخچه]] قرار میگیرد. مخچه مسئول هماهنگکردن حرکات ارادی بدن میباشد. در بخش قدامی، مخچه در مجاورت با بطن چهارم مغزی، پل مغزی و بصل النخاع قرار گرفته و در ناحیهٔ خلفی تحتانی در مجاورت با بخش صدفی استخوان پس سری و در ناحیهٔ فوقانی در مجاورت با چادر مخچهای قرار دارد. مخچه ظاهری شبیه تخم مرغ داشته و دچار مقداری تغییر شکل شدهاست، بدین معنی که از بالا به پایین پهن شده و در خط وسط فشرده شده و از طرفی به طرف دیگر کشیده شدهاست. مخچه وزنی معادل با ۱۵۰ گرم دارد (مردان بزرگسال). در بالغین وزن مخچه یکهشتم و در اطفال یک بیستم وزن مغز را تشکیل میدهد.
به زبان سادهتر مخچه بخشی از [[دستگاه عصبی]] است که در پس سر قرار گرفتهاست و شامل دو نیم کره است که با تودهای به نام ورمیس (کرمینه) به هم مرتبط میشوند. مخچه در حفظ تعادل [[بدن]] و هماهنگی حرکات، نقش مهمی دارد. مخچه دارای دو بخش [[سفید]] و [[خاکستری]] است. بخش خاکستری مخچه در بیرون و بخش سفید آن، در درون مخچه قرار دارد.
==== اعمال مخچه ====
هر نیمه از مخچه، همان طرف بدن را کنترل میکند، از این نظر عملکرد مخچه مغایر عملکرد سایر بخشهای مغز است، زیرا در اکثر موارد، هر قسمت از مغز، بخش مخالف (طرف مقابل) خود را در بدن کنترل میکند. اعمال عمدهای که مخچه انجام میدهد عبارتند از:
# هماهنگکردن حرکات بدن، که همین امر سبب توازن، نرمی و دقت در حرکات بدن میشود و این وظیفه برعهدهٔ مخچهٔ جدید میباشد. هرگونه اختلالی در عمل مخچه باعث ایجاد آتاکسی (ataxia) و ترمور Tremor میشود که آتاکسی نوعی بی نظمی در حرکات عضلات بدن است و ترمور نیز حرکت غیرارادی در نتیجهٔ انقباضات متناوب عضلات متقابل میباشد.
# مخچه همچنین باعث کنترل تونیسیتهٔ عضلات، وضعیت بدن و تعادل آن میشود که این عمل بیشتر به عهدهٔ مخچهٔ قدیم میباشد و ضایعات این بخشها سبب ایجاد هیپوتونی(hypotonia) یا کاهش تونیسیته و ضعف عضلانی و تعادل بدن میشود.
ضایعات مخچهای (ترمورها و آتاکسی ارثی) دارای یک سری علایم و نشانهها میباشند که در مجموع به نام سندرم مخچهای نامیده میشوند، علایم این سندرم عبارتند از: - هیپوتونی (ضعف عضلانی و کاهش تونیسیتهٔ عضلات) - intention Tremors (حرکات غیرارادی در نتیجهٔ انقباضات متناوب عضلات متقابل که توسط آزمایشهای finger-nose و Hell-knee مشخص میشود) - Adiadochokinesia یا ناتوانی در انجام حرکات هم آهنگ و یکنواخت و سریع و مکرر نظیر سوپیناسیون و پروناسیون - [[دودوئک (پزشکی)|دودوئک]] Nystagmus یا حرکات آونگی یا چرخی مداوم کرهٔ چشم - scanning speech (گویایی منقطع و با تقطیع سخن گفتن) - ataxic gait یا راه رفتن نامنظم و بیثبات و لرزان - علایم دیگر نظیر زانوی آونگی (pendular knee) و حرکات جهشی و ارتجاعی ضایعات بخش میانی مخچه یا کرمینه باعث بی نظمی در وضعیت تعادلی بدن میشود، نظیر آتاکسی تنهای(truncal ataxia) و ضایعات بخش جانبی مخچه یا نیمکرههای مخچهای باعث ناهماهنگی در حرکات ارادی بدن میشود.
==== وظیفه و نحوهٔ عملکرد مخچه ====
مخچه به تنهایی نمیتواند باعث کنترل اعمال عضلانی شود. بلکه همیشه با همکاری سایر سیستمهای کنترل حرکت، عمل میکند. مخچه نقشهای عمدهای در زمانبندی فعالیتهای حرکتی و دررفتن سریع و نرم از یک حرکت به حرکت بعدی بازی میکند. بهطورکلی مخچه دارای تقریباً ۳۰ میلیون واحد عملی تقریباً یکسان است. اگر چه اکثر تصمیمگیریها به وسیله قشر (کورتکس) مغز صورت میگیرد، اما چگونگی تنظیم تعادل، تونسیته عضلات، جهت حرکات و میزان نیروی لازم جهت انجام یک حرکت به وسیله عضلات و نیز تعیین این که کدام عضو این حرکت را انجام دهد به عهده مخچه است.
مخچه از قدیم یک «ناحیه ساکت مغز» خوانده شدهاست و این موضوع بهطور عمده به این دلیل است که تحریک الکتریکی این ساختار هیچ گونه احساسی تولید نمیکند و به ندرت موجب حرکت میشود. با این وجود حذف مخچه واقعاً موجب غیرطبیعی شدن شدید حرکت ما میشود. مخچه به ویژه برای کنترل فعالیتهای عضلانی بسیار سریع از قبیل دویدن، ماشین نویسی، نواختن پیانو و حتی صحبت کردن اهمیت حیاتی دارد. نبود این ناحیه از مغز موجب ناهماهنگ شدن تقریباً کامل این فعالیتها میشود. با وجودی که نبود مخچه موجب فلج شدن هیچ عضلهای نمیشود. اما چگونه مخچه میتواند تا این حد مهم باشد در حالی که هیچ گونه توانایی مستقیمی برای ایجاد انقباض عضله ندارد؟ پاسخ این است که مخچه به برنامهریزی متوالی (حرکت پشت سر هم) فعالیتهای حرکتی کمک کرده و هم چنین فعالیتهای حرکتی بدن را بهطور مرتب کنترل میکند و آنها را تصحیح میکند تا این حرکات با پیامهایی که از طرف مغز دیکته میشود، مطابقت پیدا کند.
در واقع مخچه بهطور مداوم اطلاعات جدید را از نواحی کنترل حرکت (در مغز و نخاع) دریافت میکند. هم چنین اطلاعاتی از قسمتهای مختلف بدن از قبیل ماهیچه، مفصل، پوست، چشم و گوش دریافت میکند. سپس مخچه حرکاتی را که واقعاً انجام شدهاند را با حرکاتی که مورد نظر سیستم حرکتی بوده مقایسه میکند. اگر این دو حرکت بهطور رضایت بخشی با هم نخوانند، آن گاه پیامهای مناسب برای لحظهای مجدداً به داخل سیستم حرکتی ارسال میشوند تا سطوح فعالیت عضلات ویژه را کاهش یا افزایش دهند. همچنین مخچه هنگامی که حرکت کنونی فرد هنوز در حال انجام است، در برنامهریزی حرکت متوالی بعدی (در جزیی از ثانیه جلوتر از آن) به قشر مغز کمک میکند. مخچه از حرکات کنونی خود نیز درس میگیرد. به این معنی که اگر حرکتی آن طوریکه دقیقاً مورد نظر بوده انجام نشود، مدار نورونی مخچه یادمیگیرد که دفعه بعد حرکت قوی تر یا ضعیف تری انجام دهد و انقباضات بعدی عضله را با حرکات مورد نظر تطبیق دهد. از جمله علایمی که نشانه صدمه خوردن به مخچه است، عبارتند از: اختلال در تکلم، تلوتلو خوردن هنگام راه رفتن و لرزش در جریان انجام کار ارادی. هم چنین صدمه به مخچه باعث میشود که شخص توانایی انجام حرکات دقیق را نداشته باشد. به عنوان مثال نتواند خط راست بکشد یا با چکش روی میخ بکوبد. البته باید توجه داشت که نوع اختلال ایجاد شده بستگی به نوع آسیب وارد شده دارد. به عنوان مثال در صورت وارد آمدن آسیب جزیی به قشر مخچه، فرد میتواند حرکات معمول خود را به آهستگی انجام دهد.
==== ویژگیهای مخچه ====
# مخچه مانند مخ از دو نیمکره چپ و راست تشکیل یافتهاست که توسط بخشی به نام [[کرمینه (مخچه)|کرمینه]] از هم جدا شدهاند.
# مخچه از بخش خاکستری در خارج و ماده سفید در مرکز تشکیل شدهاست.
# سایر [[نورون حسی|نورونهای حسی]] ماهیچهها به مخچه میرود و نیز از چشم و گوش نیز شاخهای از عصب به مخچه میرود.
<br />
== ساقه مغز ==
'''ساقه مغز''' بخشی از [[دستگاه عصبی مرکزی]] و در قسمت پایینی [[مغز]] قرار دارد و متشکل از بخشهاییاست که [[طناب نخاعی]] را به نیمکرههای [[مخ]] و [[مخچه]] پیوند میدهد.
ساقه مغز دربرگیرنده [[مغز میانی]]، [[پل مغز]] و [[پیاز مغز]] میباشد. این ساختارها که اطلاعات را درون دستگاه عصبی مغزی انتقال میدهند، نقش مهمی در تنظیم فعالیتهای بدن برعهده دارند.
ده زوج از دوازده زوج عصب مغزی از ساقه مغز خارج میشوند. اجزای آن شامل موارد زیر است:
* [[مغز میانی]]
* [[پل مغز|پل مغزی]]
* [[بصل النخاع]] یا مدولا ابلونگاتا
== منابع ==
|