اردشیر بابکان: تفاوت میان نسخه‌ها

 

== سکه‌شناسی ==

سکه‌های ضرب‌شده در دوران اردشیر، به‌لحاظ طرحِ نگاشته به سه دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند:<ref>{{پک|Wiesehöfer|۱۹۸۶|ف=ARDAŠĪR I i. History|زبان=en}}</ref>

 

دستهٔ نخست سکه‌هایی هستند که تصویری تمام‌رخ از اردشیر بر روی سکه و نیم‌رخی از [[بابک پدر اردشیر]] —که به سبک اشکانیان به‌چپ می‌نگرد— بر پشت سکه نگاشته شده‌است. بر روی این سکه‌ها عبارت «اردشیر شاه»<ref group="پ">ʾrthštr MLKʾ</ref> و بر پشت سکه عبارت «خدایگان بابک شاه»<ref group="پ">bgy pʾpky MLK</ref> نگاشته شده‌است.<ref>{{پک|Wiesehöfer|۱۹۸۶|ف=ARDAŠĪR I i. History|زبان=en}}</ref>

دستهٔ دوم همانند سایر سکه‌های عصر ساسانی، دارای تصویر نیم‌تنهٔ اردشیر با کلاه یا تاجی برسر در حال نگریستن به سوی راست است؛<ref>{{پک|Wiesehöfer|۱۹۸۶|ف=ARDAŠĪR I i. History|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|سرفراز|۱۳۸۷|ک=سکه‌های ایران از آغاز تا دوران زندیه|ص=۸۷}}</ref> بر پشت دستهٔ دوم از سکه‌های اردشیر، —به‌سان همهٔ سکه‌های عصر ساسانی— نمایی از آتشدانِ آتشکده به‌چشم می‌خورد.<ref>{{پک|سرفراز|۱۳۸۷|ک=سکه‌های ایران از آغاز تا دوران زندیه|ص=۹۰}}</ref><ref>{{پک|Wiesehöfer|۱۹۸۶|ف=ARDAŠĪR I i. History|زبان=en}}</ref> بر روی دستهٔ دوم از سکه‌ها، عبارت «مزداپرست، خدایگان اردشیر ''شاهنشاهِ ایران'' که چهره از یزدان می‌دارد»<ref group="پ">mzdysn bgy ʾrthštr MLKʾn MLKʾ ʾyrʾn MNW čtry MN yzdʾn</ref> نگاشته شده‌است که نمایانگر باورهای مذهبی اردشیر می‌باشد.<ref>{{پک|Wiesehöfer|۱۹۸۶|ف=ARDAŠĪR I i. History|زبان=en}}</ref>

بر روی دستهٔ سوم از سکه‌ها، تصویر اردشیر روبروی تصویر پسرش [[شاپور یکم|شاپور]] و عبارت‌های «شاپور ''شاهِ ایران'' که چهره از یزدان می‌دارد»<ref group="پ">šhpwhry MLKʾ yrʾn MNW čtry MN yzdʾn</ref> و «آتشِ اردشیر»<ref group="پ">NWRʾ ZY ʾrthštr</ref> نگاشته شده‌است. پشت سکه‌ها نیز منقوش به آتشدان آتشکده‌است.<ref>{{پک|Wiesehöfer|۱۹۸۶|ف=ARDAŠĪR I i. History|زبان=en}}</ref>

 

نشان پشت سکهٔ دستهٔ دوم، نقشی آذرگاهی است برپایهٔ طرحی یافته در پارس و عبارت «آتشِ اردشیر»،<ref group="پ">NWRʾ ZY ʾrthštr</ref> اشاره به آتشی شاهی می‌دارد که در آغاز سلطنت هر شاه برافروخته می‌شد. بخش پایهٔ پیشتیبان آذرگاه، شباهت‌هایی به تخت شاهی هخامنشیان می‌دارد. نوارهای آویخته نیز انتهای پیشانی‌بندی باز —که نماد پادشاهی در سنن ایرانی‌است— انگاشته شده‌است. بدین‌سال نقشِ پشتِ این دست سکه‌ها، نماینگر دل‌مشغولی اردشیر برای نمایاندن خویش نه صرفاً به‌عنوان جانشین برحق هخامنشیان، بلکه به‌مثابه زردشتی‌ای دیندار است. در آرایش سر و موی، اردشیر در نخستین سکه‌ها به سنن اشکانی پایبند بود و تاجی همانند با تاج‌های دوران [[مهرداد دوم]] برگزید. اما در سال‌های پایانی، تاج اصلی اردشیر، از نوعی بود که بخشی از موها، در گویی در بالای سر آراسته شده‌بود؛ گوی و سرپوش، با تورِ ابریشمینی نازک پوشیده و نوارهایی به‌سوی پشت از آن آویخته شده‌بود.<ref>{{پک|Wiesehöfer|۱۹۸۶|ف=ARDAŠĪR I i. History|زبان=en}}</ref>

پرپایهٔ پژوهه‌ای از [[پیرفرانچسکو کالیری|کالیری]]، بسیاری از نمادهای سکه‌های فره‌ترکه‌ها همچو پرچم، بنای یادواره، هیئت ظاهری شخص ایستاده در روبروی آن، برگرفته از هخامنشیان‌است. دریایی برآن‌است که اگرچه فره‌ترکه‌ها احتمالاً کاربرد درست بنایی همچو [[کعبه زرتشت|کعبهٔ زردشت]] را نمی‌دانسته‌باشند، اما هنوز اهمیتی ایدئولوژیک نزد آنان می‌داشت. از این روی، از شباهت سکه‌های اردشیر با سکه‌های متأخر حاکمان محلی پارس، می‌توان چنین پنداشت جنبشی برپایهٔ سنن ایرانی و دلبستگی حاکمان محلی پارس بدان وجود داشته‌است. البته این لزوماً بدان معنا نیست که اردشیر در همهٔ امور به شاهان محلی پارس مرتبط بوده‌است.<ref>{{پک|Daryaee|۲۰۱۰|ف=ARDAXŠĪR AND THE SASANIAN'S RISE TO POWER|ص=|زبان=en}}</ref>

{{پاک‌کن}}