تاجیک‌ها: تفاوت میان نسخه‌ها

تاجیکان گروه‌های عمدهٔ قومی در افغانستان در شهرهای [[کابل]]، [[هرات]] و ولایات [[بدخشان]]، [[ غور]]، [[پروان]]، [[ولایت پنجشیر|پنجشیر]]، [[کاپیسا]]، [[سمنگان]]، [[سرپل]]، [[تخار]]،اند. در [[ازبکستان]] بیشترین جمعیت شهرهای [[سمرقند]] و [[بخارا]] را تشکیل می‌دهند و به‌شمار زیاد در استان‌های [[استان قشقه‌دریا|قشقه‌دریا]] و [[استان سرخان‌دریا|سرخان‌دریا]] در جنوب و در امتداد سرحدات شرقی ازبکستان با تاجیکستان و همچنین در [[دره فرغانه]] (در استان‌های [[استان فرغانه|فرغانه]] و [[استان نمنگان|نمنگان]]) زندگی می‌کنند. در گذشته تاجیک‌ها در مناطق وسیع‌تری از [[آسیای میانه]] سکنی داشتند، ولی به سبب تهاجم گستردهٔ ترکان از شمال و شرق به این منطقه جابه‌جا شدند.

امروزه تاجیکان حدود ۷۹٫۹ ٪ جمعیت تاجیکستان و بنابر منابع مختلف ۱ ۷٪<ref>Country Profile: Afghanistan". Library of Congress Country Studies on Afghanistan. August 2008. Retrieved October 10, 2010.</ref> یا۲۳ {{مدرک|date=مه ۲۰۱۹}} یا ۳۵٪ {{مدرک|date=مه ۲۰۱۹}} یا ۳۷٪ {{مدرک|date=مه ۲۰۱۹}} یا ۳۹٪{{مدرک|date=مه ۲۰۱۹}} از جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. بر اساس آمار رسمی ازبکستان تاجیک‌ها ۵ ٪ جمعیت کل این کشور را شامل‌اند. اما آمارهای غیررسمی تعداد تاجیک‌های این کشور را بین ۸ تا ۱۱ میلیون تخمین می‌زند.<ref name=Foltz>{{cite journal|authorlink=Richard Foltz|author=Richard Foltz|title=The Tajiks of Uzbekistan|journal=Central Asian Survey|volume= 15|issue=2|pages= 213–216 |year=1996|doi=10.1080/02634939608400946}}</ref><ref name="Karl Cordell 1999. pg 201">Karl Cordell, "Ethnicity and Democratisation in the New Europe", Routledge, 1998. p. 201: "Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. Tajikis within and outside of the republic, Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30% of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7%(Foltz 1996;213; Carlisle 1995:88).</ref><ref name="Lena Jonson 2006. pg 108">Lena Jonson (1976) "Tajikistan in the New Central Asia", I.B.Tauris, p. 108: "According to official Uzbek statistics there are slightly over 1 million Tajiks in Uzbekistan or about 3% of the population. The unofficial figure is over 6 million Tajiks. They are concentrated in the Sukhandarya, Samarqand and Bukhara regions."</ref> استان‌های [[استان سمرقند|سمرقند]]، [[استان بخارا|بخارا]]، [[استان سرخان‌دریا|سرخان‌دریا]]، [[استان قشقه‌دریا|قشقه‌دریا]]، [[استان نمنگان|نمنگان]]، [[استان فرغانه|فرغانه]] و [[استان سیردریا|سیردریا]] از مناطق تاجیک‌نشین ازبکستان‌اند. برخلاف آمار رسمی فارسی‌زبانان ازبکستان (تاجیک‌ها) ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد شده‌اند.<ref>Carlson, "Uzbekistan: Ethnic Composition and Discriminations", Harvard University, August 2003</ref><ref>The Tajiks of Uzbekistan, Central Asian Survey (1996), 15(2), 213-216</ref><ref name="cornellcaspian.com">[http://www.cornellcaspian.com/pub/0010uzbekistan.htm Svante E. Cornell, "Uzbekistan: A Regional Player in Eurasian Geopolitics?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090505153156/http://www.cornellcaspian.com/pub/0010uzbekistan.htm |date=۵ مه ۲۰۰۹ }}, ''European Security'', vol. 20, no. 2, Summer 2000.</ref><ref name="Foltz">[[ریچارد فولتس|Richard Foltz]], "The Tajiks of Uzbekistan", ''Central Asian Survey'', 15(2), 213–216 (1996).</ref><ref name="Karl Cordell 1999. pg 201">Karl Cordell, "Ethnicity and Democratisation in the New Europe", Published by Routledge, 1999. Excerpt from pg 201: "Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. Tajikis within and outside of the republic, Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30% of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7%(Foltz 1996;213; Carlisle 1995:88).</ref><ref name="Lena Jonson 2006. pg 108">Lena Jonson, "Tajikistan in the New Central Asia", Published by I.B.Tauris, 2006. pg 108: "According to official Uzbek statistics there are slightly over 1 million Tajiks in Uzbekistan or about 4% of the population. The unofficial figure is over 6 million Tajiks. They are concentrated in the Sukhandarya, Samarqand and Bukhara regions."</ref> نمایه‌های رسمی سرشماری کشور ازبکستان شمار تاجیکان این کشور را پیرامون ۵ درصد کل جمعیت اعلام کرده‌اند و این نمایه‌ها به همین شکل بدون چون و چرا از سوی بیشتر غربیان دانشگاهی، روزنامه‌نگار و نویسندگان راهنماهای مسافرتی تکرار شده‌اند. در همین حال تاجیک‌ها در سراسر ازبکستان بر این پافشاری دارند که این نمایه بیشتر به ۲۵ تا ۳۰ درصد نزدیک است و بر این که تاجیک‌ها ۷۰ درصد باشندگان (جمعیت) سمرقند، پایتخت پیشین و دومین شهر بزرگ ازبکستان و بیش از ۹۰ درصد مردم بخارا را تشکیل می‌دهند تأکید می‌کنند. بیشتر مردم منطقه کوهستانی شمال خاوری [[تاشکند]]، آنسوی سد چورووک تاجیکند، همچنین مردم بخش‌هایی از دره فرغانه، استان جیزَّخ، سرخان دریا و کشکه دریا. استادان دانشگاه دولتی سمرقند کل جمعیت تاجیک ازبکستان را ۶ تا ۷ میلیون نفر برآورد می‌کنند. این شمار دو برابر یا بیش از دو برابر جمعیت تاجیکان در جمهوری تاجیکستان است.<ref>https://www.azargoshnasp.net/recent_history/pan_turkist_philosophy/tajikanbadbakhtuzbekistan.htm</ref><ref>http://www.iranboom.ir/ketab-khaneh/forozesh/forozesh2/3266-tajikhaye-jomhori-ozbakestan.html</ref> [[پان ترکیسم]] از اواخر قرن نوزدهم یکی از عناصر اصلی در جعل [[امارت بخارا|جمهوری بخارا]] بود. در تمام نقاطی که ساکنانش پارسی (تاجیک) بودند مدارس به زبان [[ترکی جغتایی]] ایجاد شد و دانش آموزان تاجیک به اجبار به این مدارس می‌رفتند.<ref>http://tajikam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=68</ref>

امیر حکومت [[کاشغریه]] که تقریباً ایالت [[سین کیانگ]] امروزی را در بر می‌گرفته تاجیکی به نام [[محمد یعقوب بیگ]] بوده .{{مدرک|چه زمانی؟}} تاجیکان یکی از ۵۶ قومیت رسماً شناخته شده در [[جمهوری خلق چین]] هستند. این گروه با ۴۱۰۲۸ نفر جمعیت (سرشماری سال ۲۰۰۰) دارند. بیشتر آن‌ها در شهرستان خودمختار تاجیک‌نشین [[تاشکورگان|تاش‌قُرغان]] در استان [[سین‌کیانگ]] زندگی می‌کنند. شهری در دروازه غربی چین و در کنار قلل مرتفع قسمت شرقی فلات پامیر که در دهه ۱۹۵۰ ساخته شد و بقیه آن‌ها هم در جنوب سین کیانگ پراکنده هستند.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.artwork-cn.com/Html/56geminzu/16109199.html |title=The Tajik ethnic minority Ëþ¼ª¿Ë×å |accessdate=۶ دسامبر ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120321133527/http://www.artwork-cn.com/Html/56geminzu/16109199.html |archivedate=۲۱ مارس ۲۰۱۲ |dead-url=yes }}</ref> برخی از پژوهش‌ها آنان را مجموعه‌ای از چندین گروه قومی ایرانی شرقی می‌پندارند که منسوب به تاجیک‌های تاجیکستان می‌باشند.

{{lower|0.80em|<ref name=Foltz>Richard Foltz, "The Tajiks of Uzbekistan", ''Central Asian Survey'', 15(2), 213-216 (1996).</ref>}}<ref name="Canada">This figure only includes Tajiks from Afghanistan. The population of people with descent from Afghanistan in Canada is 48,090 according to Canada's 2006 Census.. Tajiks make up an estimated 33% of the population of Afghanistan. The Tajik population in Canada is estimated form these two figures. [http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 Ethnic origins, 2006 counts, for Canada].</ref><ref name="China-AW">{{یادکرد وب |url=http://www.artwork-cn.com/Html/56geminzu/16109199.html |title=The Tajik ethnic minority Ëþ¼ª¿Ë×å-56¸öÃñ×å-¶«á±ÒÕÊõ<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۶ دسامبر ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120321133527/http://www.artwork-cn.com/Html/56geminzu/16109199.html |archivedate=۲۱ مارس ۲۰۱۲ |dead-url=yes }}</ref><ref name=ethnic>[http://www.stat.kg/stat.files/din.files/census/5010003.pdf Ethnic composition of the population in Kyrgyzstan 1999-2007]</ref><ref name="USA">This figure only includes Tajiks from Afghanistan. The population of people from Afghanistan the United States is estimated as 80,414 (2005). Of this number, 65% are estimated Tajiks. {{cite web|url=http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-reg=ACS_2005_EST_G00_S0201:501;ACS_2005_EST_G00_S0201PR:501;ACS_2005_EST_G00_S0201T:501;ACS_2005_EST_G00_S0201TPR:501&-qr_name=ACS_2005_EST_G00_S0201&-qr_name=ACS_2005_EST_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2005_EST_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2005_EST_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2005_EST_G00_&-TABLE_NAMEX=&-ci_type=A&-redoLog=true&-charIterations=045&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en|coauthors=United States Census Bureau|title=US demographic census|accessdate=2008-01-23.}} [http://www.cal.org/co/afghan/apeop.html Robson, Barbara and Lipson, Juliene (2002) "Chapter 5(B)- The People: The Tajiks and Other Dari-Speaking Groups"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110504072037/http://www.cal.org/co/afghan/apeop.html |date=۴ مه ۲۰۱۱ }} ''The Afghans - their history and culture'' Cultural Orientation Resource Center, Center for Applied Linguistics, Washington, D.C. , [http://worldcat.org/oclc/56081073 OCLC 56081073].</ref><ref name=TZ>[http://www2.gtz.de/migration-and-development/konferenz-2/english/afghans.htm GTZ: Migration and development – Afghans in Germany] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927172739/http://www2.gtz.de/migration-and-development/konferenz-2/english/afghans.htm |date=۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷ }}: estimate for Tajiks based on total of 100,000 Afghans in Germany.</ref><ref name="UNIRAN">[http://www.unhcr.org/news/NEWS/452b78394.html UN Refugee Agency]: about 50% of the total number of Afghan refugees in Iran in 2006 (920,000)</ref><ref name="Pakistan">There are 1,000,000 Persian-speakers native to Pakistan and 220,000 Tajik war-refugees from Afghanistan remain in Pakistan. [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Pakistan Ethnologue.com's entry for ''Languages of Pakistan''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040901094949/http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Pakistan |date=۱ سپتامبر ۲۰۰۴ }}. [http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/home/opendoc.pdf?tbl=SUBSITES&page=SUBSITES&id=434fdc702 Census of Afghans in Pakistan].</ref><ref name=CIA-af>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html#People |title= Afghanistan| accessdate = 2010-05-26|date= May 10, 2010|work= [[اطلاعات‌نامه جهان]]|publisher= [[سیا]]}}</ref><ref name="CIA-tj">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ti.html#People |title= Tajikistan| accessdate = 2010-05-26|date= May 5, 2010|work= [[اطلاعات‌نامه جهان]]|publisher= [[سیا]]}}</ref><ref name="CIA-uz">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html#People |title= Uzbekistan| accessdate = 2010-05-26|date= May 6, 2010|work= [[اطلاعات‌نامه جهان]]|publisher= [[سیا]]}}</ref><ref name=census2002>[http://www.perepis2002.ru/ct/html/TOM_14_24.htm 2002 Russian census]</ref><ref name=EofI-Afghanistan>{{cite encyclopedia |author=M. Longworth Dames, G. Morgenstierne, and R. Ghirshman |title = AF'''GH'''ĀNISTĀN| encyclopedia = [[Encyclopaedia of Islam]]| edition = CD-ROM Edition v. 1.0| publisher = Koninklijke Brill NV| location = Leiden, The Netherlands| year = 1999}}</ref><ref name="EofI-Tadjik">{{cite encyclopedia |author=C.E. Bosworth, B.G. Fragner |title = TĀ'''DJ'''ĪK| encyclopedia = [[Encyclopaedia of Islam]]| edition = CD-ROM Edition v. 1.0| publisher = Koninklijke Brill NV| location = Leiden, The Netherlands| year = 1999}}</ref><ref name="Relief">[http://www.reliefweb.int/rw/RWB.NSF/db900SID/SODA-72658V?OpenDocument&rc=3&emid=ACOS-635N96 Afghan refugees in Iran and Pakistan]</ref><ref name=arlund1>{{cite book |title= An Acoustic, Historical, And Developmental Analysis Of Sarikol Tajik Diphthongs. Ph.D Dissertation |last=Arlund |first= Pamela S. |authorlink= |coauthors= |year=2006 |publisher= The University of Texas at Arlington |location= |isbn= |page=191 |pages= |url= http://repositories.tdl.org/tdl/handle/10106/438 |accessdate=}}</ref><ref name=felmy>{{cite book |title=The voice of the nightingale: a personal account of the Wakhi culture in Hunza |last=Felmy |first=Sabine |authorlink= |year=1996 |publisher= [[انتشارات دانشگاه آکسفورد]] |location= [[کراچی]] |isbn= 0-19-577599-6 |page=4 |url= http://books.google.com/books?id=gTtuAAAAMAAJ&q}}</ref>