پل صفوی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
AliGhasemi (بحث | مشارکت‌ها) افزودن اطلاعات جعبه اطلاعات جای‌های تاریخی ایران برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری |
AliGhasemi (بحث | مشارکت‌ها) جز افزودن توضیحات کامل همراه با تصویر |
||
خط ۱۱:
| شهرستان =[[خرم‌آباد]]
| بخش =
| نام محلی =پل گپ (در گویش لری به معنای پل بزرگ است)
| نام‌های دیگر =پل
| نام‌های قدیمی =پل صفوی
| نوع بنا =
| سال‌های مرمت =[[دوره قاجار]] و [[دوره پهلوی]]
| کاربری = [[پل]]
| کاربری کنونی =
| دیرینگی =
| شماره ثبت = ۲۳۵۴
| تاریخ ثبت ملی = {{جلالی حروف|۱۷|۰۳|۱۳۷۸|پیوند=نه}}
| دوره ساخت اثر = [[دوره صفوی]]
| بانی اثر =[[شاه سلطان حسین صفوی]]
| مالک اثر =
| مالک فعلی اثر =
| شماره ثبت یونسکو =
| تاریخ ثبت یونسکو =
| امکان بازدید =لرستان،
| شماره تلفن =
| وبگاه =
| پانویس =|نام‌اثر=پل صفوی (پل گپ)}}
'''پل صفوی''' یا '''پل آجری'''{{مدرک}} که در میان مردم [[خرم‌آباد]] به پل گَپ (به معنی پل بزرگ) هم شناخته شده است، یک پل تاریخی متعلق به [[دوره صفوی]] می‌باشد که بر روی رودخانه [[خرم‌رود (خرم‌آباد)|خرم‌رود]] و در مرکز شهر [[خرم‌آباد]] قرار گرفته است و بخش شرقی و غربی شهر را به هم متصل می‌کند. هم چنین پل گپ [[خرم‌آباد]] دارای ۲۴ چشمه طاق است. طول این پل بیش از ۳۵۰ متر است و پهنایی معادل ۸.۵ متر دارد. ارتفاع پل آجری گپ از کف رودخانه تا رو گذر پل ۸ متر مربع است. در قسمت پایه ها مصالح به کار رفته، سنگ‌های تراشیده با ملات آهک و گچ می‌باشد و پایه‌های چشمه طاق‌ها از آجر ساخته شده است. کتیبه‌های سنگی بر سینه شمالی پل نصب شده که با حروف مقطعه نوشته شده است که از آن به عنوان طلسم یاد می‌کنند.
[[پرونده:نمایی_از_پل_صفوی_(گپ)_خرم‌آباد_در_سال_1302_هجری_خورشیدی.jpg|جایگزین=پل صفوی (گپ) خرم‌آباد|حاشیه|وسط|بندانگشتی|536x536پیکسل|نمایی از پل صفوی (گپ) خرم‌آباد در سال 1302 هجری خورشیدی]]▼
در گذشته طول این پل حدود ۳۵۰۰ متر و پهنای آن ۸.۵ متر و بلندای آن از کف رودخانه تا لبه پل ۱۸۰ متر بود. پل گپ هم‌چنین دارای ۲۸ چشمه طاق و ۳۰ پایه بود که بین هر دو پایه یک طاق و بر روی هر پایه یک نیم‌طاق ساخته شده که بر مبنای دقیق محاسبه فنی پل‌سازی زمان خود بنا شده است. اندازه هر پایه ۸.۴۸ متر و دهانه هر نیم طاق ۲ متر و هر طاق اصلی ۴ متر است. مصالح به کار رفته در موج‌شکن‌ها از سنگ یک لخت و در پایه پل از سنگ و ساروچ است. طاق‌ها از آجر و ساروج ساخته شده‌اند. کف رودخانه به فاصله ۱۰ متر از پایین و بالا سنگ‌فرش شده تا از فرسایش پل در برابر سیلاب‌های بهاری جلوگیری به عمل آید. در گذشته در وسط پل یک [[شاه‌نشین]] وجود داشت که شباهت زیادی با شاه‌نشین [[پل خواجو]] اصفهان داشت. این شاه‌نشین عبارت بود از فضایی با دو نیم‌طاق که توسط پله‌های آجری به سطح پایین پل می‌رسید. مردم شهر به هنگام تفریح و استراحت از پله‌های این [[شاه‌نشین]] پایین می‌آمدند و به نظاره آب می‌نشستند. استفاده از پل به منظور مکانی برای تفریح و گردش از ویژگی‌های پل‌های دوره صفوی است. ساختمان پل با اندک تفاوتی شباهت زیادی به [[سی‌وسه‌پل]] اصفهان داشته است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان="پل گپ" یک تراژدی در دل شهر خرم‌آباد+ عكس‌هاي قديمي|نشانی=http://yaftenews.ir/notes/other/4706-alexa-google-yahoo2289|وبگاه=پايگاه خبري یافته (لرستان)|بازبینی=2020-04-26|کد زبان=fa-ir}}</ref>
▲[[پرونده:نمایی_از_پل_صفوی_(گپ)_خرم‌آباد_در_سال_1302_هجری_خورشیدی.jpg|جایگزین=پل صفوی (گپ) خرم‌آباد|حاشیه
بنا به نوشته مرحوم علی‌محمد ساکی مؤلف کتاب «جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان» این پل در زمان [[شاه سلطان حسین صفوی]] ساخته شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://lorestan.ichto.ir/Default.aspx?tabid=1631&articleType=ArticleView&articleId=265|عنوان=پل آجری یا صفوی (گَپْ)، خرم‌آباد|ناشر=وب‌سایت سازمان میراث فرهنگی استان لرستان|تاریخ=|تاریخ بازدید=۴ فوریه ۲۰۱۳|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130322165157/http://lorestan.ichto.ir/Default.aspx?tabid=1631&articleType=ArticleView&articleId=265|archivedate=۲۲ مارس ۲۰۱۳|dead-url=yes}}</ref> ولی حمید ایزدپناه مولف کتاب «آثار باستانی و تاریخی لرستان» ساخت آن را بنا بر روایات سینه به سینه به زمان سلطنت [[شاه تهماسب یکم|شاه طهماسب]] و [[شاه عباس یکم|شاه عباس صفوی]] یعنی اوایل حکومت [[دودمان صفویان|صفویه]] نسبت می‌دهد. این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۱۷|۰۳|۱۳۷۸|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۲۳۵۴ به عنوان یکی از [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://iranshahrpedia.com/static/view/page/cultural-heritage-reports|عنوان=دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191006234339/http://iranshahrpedia.com/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip|تاریخ بایگانی=۶ اکتبر ۲۰۱۹|ناشر=وزارت راه و شهرسازی|تاریخ بازدید=۱۰ اکتبر ۲۰۱۹|پیوند مرده=خیر}}</ref>
بسیاری از گردشگرانی که در دوره قاجار و دوره پهلوی از خرم‌آباد دیدن کرده‌اند از شکوه و زیبایی آن تعریف و تمجید کرده‌اند. از جمله خانم [[ایزابل بیشاپ]] که دوره قاجار (۱۸۹۱ میلادی) به خرم‌آباد آمده، درباره اين پل می‌نویسد: «یک پل زیبای ۲۸ طاقه‌ای به عرض هجده و طول نهصد پا که با سنگ و گل بنا شده مسافرین را به درون شهر هدایت می‌کند.»
در زمان حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار هم «میرزا محسن‌خان مظفرالملک» حاکم وقت لرستان به دلیل خرابی‌هایی که در آن به وجود آمده بود، تعمیراتی اساسی در سال ۱۲۶۲ خورشيدی روی این پل به عمل آورد، به همین خاطر مدت‌ها به پل محسنیه شهرت یافت. آقای «مشاءالله محمدی» در کتاب «خاطرات من از خرم‌آباد قدیم» درتوصیف پل خرم‌آباد در آغاز حکومت پهلوی اول نوشته است:
«تنها پل خرم‌آباد پل بزرگ بود که از موازی سینما استقلال شروع می‌شد و تا اول زندان ادامه داشت. پل تقریباً ۳۰ چشمه داشت. اول پل، دو آسیاب آبی وجود داشت و آخر پل یک آسیاب آبی مقابل کوچه ارزاق. وسط پل کمی عریض تر بود و پله‌هایی داشت که به پایین می‌رفت و هنگام طغیان رودخانه، سیل، اشجاری را با خود می‌آورد مردم از این راه‌پله به پایین رفته رودخانه را تماشا می‌کردند. سنگ‌نوشته‌هایی هم در آن محل گذاشته شده بود که به اندازه یک آدم متوسط‌القامه بود. چون شمال شهر جنگل بود و هنگام طغیان رودخانه، سیل اشجاری را با خود می‌آورد و بعضی از دهانههای پل را مسدود می‌نمود و آب بالا می‌آمد و به سه‌راهی دارایی‌زاده می‌رسید، گاهی خرابی به بار می‌آورد. در نتیجه فرماندار دستور داد وسط پل را خراب کردند و چند چشمه آن را تعویض نمودند.»
جملات پایانی آقای محمدی در واقع اشاره به فاجعه‌ای دارد که در اوايل دهه ۱۳۳۰ خورشیدی برای پل صفوی رخ داد: فرماندار وقت آقای «لطف‌علی قوامی» به منظور تسهیل عبور آب رودخانه از دهانههای پل و برای توسعه پل جهت رفت و آمد، بخش میانی آن را منفجر و به شکل ناشیانه ای با احداث چند ستون سیمانی بازسازی کرد که با این عمل پل از شکل و هویت تاریخی خود کاملاً خارج شد و یک تراژدی اسف‌ناک برای پل رقم خورد که علت اصلی آن چیزی جز نادانی و بی‌توجهی مسوولان وقت نسبت به میراث فرهنگی کهن این سرزمین نبود، ولی فاجعه به همین جا ختم نشد بعدها تعداد زیادی از چشمه‌طاق‌های دو طرف پل نیز به علت بی‌توجهی و سهل‌انگاری مردم و مسوولان زیرپوشش جاده، مغازه و ساختمان از دیده‌ها محو گردید.
<br />
{{-}}
{{آثار باستانی ایران-خرد}}
| |||