شیخیه: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
نجات ۲ منبع و علامت‌زدن ۰ به‌عنوان مرده.) #IABot (v2.0 |
Mehdikhan007 (بحث | مشارکت‌ها) جز توضیح برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر حذف منبع ویرایشگر دیداری |
||
خط ۳:
{{کپی}}
[[پرونده:Shaykhahmad.jpg|بندانگشتی|260px |تصویر نقاشی شده از [[ احمد احسائی]] در تهران]]
'''شیخیه''' شيخيه نام جماعتي از مسلمانان شيعه مذهب است كه بجهت پيروي از عالم بزرگ شيعي مرحوم شيخ احمد بن زين الدين احسائي (اع) باين اسم ناميده شده اند .
عقايد شيخيه در اصول و فروع دين و همه احكام شرع مبين برگرفته از كتاب خدا و سنت پيغمبر صلي اللّه عليه و آله و اخبار و احاديث ائمه اطهار عليهم السلام است ، و بطور خلاصه شيخيه شيعياني هستند كه در جزئي و كلي سعي در تبعيت امامان معصومين (ص) داشته و جز فرمايش آن بزرگواران كه مسلما مأخوذ از كتاب خدا و سنت پيغمبر (ص) است به چيزي از يافته هاي عقول ناقصه و قياسها و سليقه هاي شخصيه اشخاص عادي در دين خدا اعتماد نمينمايند، و در بيان فضائل محمد و آل محمد صلوات اللّه عليهم نيزسعي بليغ داشته و ميگويند كه نبايد تصور شود كه معارف اسلام منحصر بهمين احكام ظاهري عبادات و معاملات است، و آن عده از قشريين را كه فقط بهمين ظاهر اسلام اكتفا كرده اند مقصر ميدانند.
و همچنين معتقدند كه عقايد آن عده از صوفي مذهبان كه دين را صرفا امور باطني ميدانند و ظواهر عبادات را ترك كرده اند ناقص است و انسان را به ترقي و تعالي كه مقصود از آفرينش اوست نميرساند، بلكه دين حق آن است كه همه ظواهر را بپذيريم و بآنها عمل نمائيم در عين اينكه سعي ميكنيم اصل و باطن و حقايق آن مطالب را هم بقدر استعداد فراگيريم.
و بهر صورت اين مطلب مسلم است كه عقايد شيخيه همان عقايد شيعه جعفري دوازده امامي است و شيخيه نه چيزي از مذهب ائمه اطهار (ع) كم كرده و نه چيزي بر آن افزوده اند، بلكه هيچ نوع كاستن و افزودني رادر دين خدا جايز نميدانند . بلي گاه شده است كه در توضيح بعض معارف ، با استنباط از كتاب و سنت و اخبار مطالبي نظري را بيان نموده اند كه با برداشتهاي جمع ديگري از علماي شيعه متفاوت شده ،و براي اينكه در اين مختصر معرفي ساده اي از اين مكتب شده باشد بهتر آن است كه بعض از همين موارد اختلاف نظر را ذكر كنيم كه تا اندازه اي مرزها و حدود اين مكتب نيز ترسيم گردد.
و براي اين توضيح تفاوت نظرها را بدو قسمت تقسيم ميكنيم يكي تفاوتهائي كه در اخذ احكام از ادله احكام وجود داردكه مربوط به اصول فقه است ، و ديگري تفاوتهائي كه در بعض مسائل نظري فلسفي و حكمتهاي الهي مثل كيفيت معاد و معراج و فضائل امامان و بزرگان شيعه وجود دارد .
در مورد اخذ احكام از منابع شرعي يعني اصول فقه از طرف علماي شيخيه پيشنهاداتي مطرح گرديده كه از يك ديدگاه، و شايد از ديدگاه ظاهري، تلفيقي از دو نظريه اصولي و اخباري تصور شود چرا كه شيخيه اولا قائل به لزوم عمل بعلم و مدعي حصول آن هستند، و ثانيا به بسياري از قوانين علم اصول يعني اصولي كه منشأ شرعي و مبدأ و ريشه اي در احاديث دارد معتقدند، و در بعض ديگر از اصول كه از شرع گرفته نشده اشكال مينمايند و بعض آنها را رد ميكنند .
و در ادله احكام ،كتاب و سنت و اخبار را البته قبول دارند كه مسلما مستند و دليل احكام شرعي ما هستند اما در تقسيمات احاديث بطريقي كه اصوليين تقسيم مينمايند و در اعتماد زياد بر علم رجال نظراتشان با اصوليين تفاوتهائي دارد.
و اما در مورد عقل و اجماع شيخيه بعنوان مستند قطعي احكام فقط عقل معصوم را قبول دارند يا آنچه را كه همه عقول به صحت آن قائل باشندو بانصوص شرعي مطابقت داشته باشد و صرف عقل يك يا چند عالم را براي آنكه مستند ما در فهم حكم خداوند باشد نميپذيرند و ميگويند وظيفه اصلي علما روايت از معصوم است نه آنكه بنشينند و فكر كنند و آنچه بعقل آنها درست آمد بدون نص آنرا حكم خدا بدانند و پذيرفتن و عمل بآن را بر مقلدين واجب نمايند.
دستور امام عليه السلام اين است كه در حوادث واقعه به روات اخبار ما رجوع كنيد و همين اختصاص دادن صفت روايت اخبار در اين دستور ميرساند كه علما بايد روايت كنند و اصلا دليل مراجعه بآنها اين صفت است كه راوي هستند و گر نه در بسياري از موارد ممكن است در بين مقلدين آنها عقل قوي تري هم وجود داشته باشد و اگر عالم از امام روايت نكند پيروي عقل شخصي او چرا بايد بر ديگران واجب باشد .
و در مورد اجماع هم اعتقاد علماي شيخيه اين است كه علاوه بر ضروريات اسلام و تشيع هرگاه اجماعي بر نسبت قولي به معصوم صورت گيرد قابل پيروي است يا آنكه همه علما از خبري يك معني را بفهمند اين اجماع هم پيروي از آن لازم است اما اگر اجماع بر فتوي و نظري باشد كه متكي به نص صحيحي نيست ما موظف به پذيرفتن چنين اجماعي نيستيم ، و در مواردي كه مسأله اي خالي از حكم شرعي باشد باز ما حكم شرعي داريم كه امام (ع) فرموده همه چيز براي شما مطلق است تا وقتي كه نصي يا نهيي در آن بشما برسد ، و با چنين دستوري چه حاجت به استدلال عقلي است و چرا وقتي كه شارع تعيين حكم ننموده ومكلف را در موردي آزاد گذاشته بايد علما او را مقيد نمايند؟ بلكه در چنين مواردي بايددرفتوي توقف نمايند تا اطلاق و اختيار مكلف را كه امام (ع) با و واگذاشته تغيير نداده باشند.
اين موارد بعض موارد مشابهت و مخالفت نظرات شيخيه با اصوليها و اخباريها بود اما مطلبي كه شيخيه در مورد همان مسأله اصلي طرز گرفتن باخبار و حصول علم بيان كردند اگر چه كه صورت آن مسأله جديد نمينمود لكن توضيحات آن جديد يا به تعبيري عميق تر و باطني تر و مبتني بر حكمت شيخيه بود كه عمدتا شرح فضائل و مقامات محمد و آل محمد (ص) و بزرگان شيعه است.
شيخيه بر پايه آن حكمت كه توسط مرحوم شيخ احمد احسائي (اع) بنيان گذاري و سپس توسط مرحوم حاج سيد كاظم رشتي ومرحوم حاج محمد كريمخان كرماني اعلي اللّه مقامهما و علماي بعد از آنان شرح و توضيح و تفسير شد، در مسأله اصول فقه هم" دليل تسديد و تأييد امام "را مطرح نموده و با اين دليل ثابت نمودند كه چرا باخبارصحيحه آل محمد (ص) علم حاصل ميشود و چرا احكام شرعي ما يقيني است و ظني نيست.
آنها اظهار نمودند كه اگر اين دليل وجود نداشت هيچ چاره اي نبود مگر پذيرفتن همه احتمالات مطرح شده در عدم امكان حصول علم، و عمل به ظن تنها راه باقيمانده بود، بلكه اگر دليل تسديد امام نبود ادعاي حصول ظن هم در همه موارد ممكن نبود و در بعض از مسائل حتي وهم، هم به سختي حاصل ميشد چه رسد به گمان و بدون تسديد امام در واقع ديني نميماند و اطميناني حاصل نميشود و با اعتقاد به تسديد و مشاهده آثار واقعي و موجود آن در عالم، دين يقيني و پايدار و نه ظني و گماني بدست ميآيد و ما در اينجا بطور بسيار مختصر اصول اين دليل را ذكر ميكنيم و پس از آن ان شاء اللّه باين معني هم اشاره ميكنيم كه اين نظريه و پيشنهاد از طرف علماي شيخيه در جهت ايجاد اختلاف و بيان نظرات شخصي و پافشاري و تعصب در بيان سليقه هاي فردي و گروهي نيست بلكه كوششي است براي رسيدن به حقيقت و واقعيت و بيان آن .
باري غرض آن بود كه دليل تسديد و تقرير را باختصار ذكر كنيم و مخفي نماند كه مشايخ شيخيه در اين مسأله كتب متعدد نوشته اند و اين مطلب را به آيات كتاب خدا و اخبار ائمه هدي و ادله حكمت و موعظه حسنه و مجادله بالتي هي احسن مفصلا اثبات نموده اند از جمله مرحوم آقاي حاج محمد كريم خان كرماني در رساله قواعد و رساله علم اليقين و رساله تسديد و در كتاب الفطرة السليمة و بسياري از كتب فقهي و اصولي خود بطور مشروح و مفصل در اين باره بحث نموده اند و اگر كسي طالب باشد بايد بآن كتابها رجوع نمايد ، و توضيحات ما در اينجا در واقع فهرستي بر قسمتي از آن استدلالها است.
مفهوم كلي اين اصطلاح در اصول فقه آن است كه هرگاه مطمئن شويم كه اخبار و احاديثي كه به ما رسيده - و ما آنها را از همان مآخذي كه ائمه اطهار فرموده اند گرفته باشيم- آن اخبار همان مطالب و احكامي است كه صاحب الامر (عج) براي ما خواسته و صلاح ما را در آن دانسته و بما رسانده، پس چنين اخبار و احاديثي- يا در مواردي چنين اشخاصي -كه خدا امر آنها را باطل ننموده و دليلي بر عدم صحت آنها بما نرسانده مورد تسديد و تقرير امام و در حقيقت مورد تأييد و تسديد پروردگارند.
و مختصر استدلال بر اين مطلب آنكه علماي شيخيه ميگويند شك نيست كه خداوند عالم خلق را براي معرفت آفريده و او بر همه چيز قادر و توانا و پرورنده اي عالم و حكيم است و چون خلق در بدو خلقت جاهل بوده و صلاح و فساد و خير و شر را نميدانند براي هدايت ايشان انبياء را فرستاده و آنها را عالم و دانا و توانا و مطيع خداي خود قرار داده تا رسالت خود را تبليغ نمايند و احكام خدا را بمردم برسانند و بشارت دهند و بترسانند و تعليم دهند و هدايت كنند تا وسائل رستگاري امتها را فراهم سازند.
و اين امر در همه انبيا جاري است خاصه در پيغمبر ما صلي اللّه عليه و آله كه افضل و اشرف همه انبيا و آخري پيغمبران است و امت او آخري امتها و دين او آخرين اديان پس بطريق اولي بايد آنچه كه لازمه رستگاري و هدايت مردم است تا روز قيامت همه را بياورد، و بمردم در وقت حاجت آنها برساند، و شك نيست كه آن حضرت تشريف آورده و ابلاغ رسالت نموده و بيست و سه سال مردم را هدايت فرموده تا آنكه فرموده است حلال و حرام بيشتر از آن است كه من همه آن را براي شما بيان كنم پس آن را در نزد علي بن ابي طالب و امامان بعد از او بوديعه ميگذارم كه براي مردم بيان نمايند. و بعد از آن حضرت هم بهمان صورت كه فرموده بود دوازده نفر جانشينان آن حضرت آمدند و احكام خدا را كه بوديعه از پيغمبر (ص) نزد آنها بود براي خلق بيان نمودند تا خداوند براي دوازدهمي آنها غيبت را صلاح دانست و آن حضرت غيبت فرمود و مردم را امر به رجوع به راويان اخبار و احاديث اجداد طاهرين خود نمود و فرمود آنها- يعني رواتي كه احاديث ما را روايت ميكنند - حجت من هستند بر شما و من حجت خدايم.
يعني وقتي كساني در ميانه هستند كه صفات و مشخصات راوي ثقه در آنها موجود است بايد بآنها رجوع شود ،يعني همان فقها و علمائي كه حضرت صادق عليه السلام صفات آنها را برشمردند كه هركس از آن فقها باشد كه حافظ دين خود باشد و نفس خود را از پيروي طبايع نگاه دارد و با ميل و هواي خودش مخالفت نمايد و اطاعت امر آقا و مولاي خود را بنمايد، عوام ميتوانند از او تقليد كنند، و اين تقليد همان پيروي است كه در حديث قبل فرمودند رجوع به راويان احاديث ما بكنيد كه معني آن گرفتن بروايت آنها ست كه در واقع رجوع بامام و گرفتن فرمايش اوست و گر نه مسلم است كه امر به پيروي از نظرات شخصي آن فقها نفرمودند چنانكه در آخرهمان حديث ميفرمايد بعض فقهاي شيعه بر اين صفت هستند نه همه آنها.
و غرض از همه اين تأكيدها و اصرار بر داشتن اين كمالات و مكارم اخلاق و نفوسي كه مطيع مولاي خود باشد و خود رأي و متمايل به استقلال از امام نباشد همين است كه راوي حقيقي باشد هم به صفات خود و هم به اخبار و احاديثي كه با كمال دقت از آن بزرگواران نقل مينمايد و وقتي كه چنين كساني وجود داشتند آن نفوس زكيه مناسب آنند كه محل تقرير و تسديد و پشتيباني امام باشند و فتاوي آنها كه در حقيقت روايت اخبار آل محمد است -چه روايت يك حديث باشد و چه مركب از اخباري چند- همان حكمي ميشود كه خدا براي مردم پسنديده و صاحب الأمر تسديد و تقرير فرموده .
و در توضيح همين مطلب ميگويند كه اگر قرار باشد امام عصر كه غايب است فايده اي براي دين خدا نداشته باشد و تعاليم پيغمبر و امامان در دست دروغگويان وجاعلان افتاده و يا سهو و اشتباه نسخه كنندگان و انواع حوادث روزگار- كه شكي هم در وجود آنها نيست - آن احاديث را بكلي از صحت و صرافت اوليه انداخته و باخباري بدل نموده باشد كه خدا راضي بآنها نيست بايد تصور شود كه يا خداوند نتوانسته دين خود را بمردم برساند و يا پيغمبر (ص) در تبليغ كوتاهي كرده و يا امامان آن طور كه بايد دين را حفظ نكرده اند ، و غيبت امام هم بدون برنامه و حكمت، بطور ناگهاني پيش آمده و فعلا هم امام عليه السلام نعوذ باللّه نميتواند براي حل اين مشكل كاري بكند ، و براي مكلفين هم علمي به احكام خدا حاصل نميشود و فعلا همين است كه هست و بيشتر از گماني به صحت هيچ روايتي نداريم و همين خبرهاي گماني مانده و عقل علما كه جمعا يا بتنهائي بسته بموقع و موضوع ، حكم پروردگار را تعيين نمايند.
در صورتي كه همه شيعه معترفند كه وجود امام براي حفظ دين است و او صاحب تصرف و ولايت كليه است و خدائي كه او را متصدي حفظ دين قرار داده اسباب حفظ را هم از علم و قدرت و تصرف و ساير لوازم در اختيار او گذاشته و او هم معصوم است و نه تنها خلاف امر خدا نميكند بلكه ترك اولي هم نمينمايد پس يقينا حفظ ميكند و احكام را در هر زمان همانطور كه صلاح ميداند بمردم ميرساند و دلهاي فقها در دست اوست و آن فقهائي كه مصداق توصيفات حديث حضرت صادق عليه السلام هستند دل آنها مثل آئينه اي خواهد بود كه بعد از آنكه بصفاي باطن خود از امام استفتا نمايند و از مضامين روايات و نصوص بيرون نروند همان كه صلاح ايشان و ساير مردم است مسلما بآنها خواهد رسيد و حكم حق را از اخبار صحيحه استخراج ميكنند و اين در واقع تسديد و تقرير پروردگار است كه بر دست امام عصر جاري ميفرمايد و آن حضرت هم علماي حقه را تسديد و تقرير ميفرمايد تا بمردم همان حكمي ابلاغ شود كه خواست خدا است.
و خلاصه آنكه شيخيه ميگويند ملك داراي صاحبي است كه دانا و توانا است و امر دين را به حوادث طبيعي روزگار وانگذاشته و حفظ دين را بامام سپرده است و او داراي ولايت تكويني و ولايت تشريعي است و امردين باو سپرده شده ،و امري از امور عالم از او پنهان نيست ،و اصلاح هيچ مطلبي خارج از قوه و قدرت او نميباشد ، و مأمور به حفظ دين هم هست ، و معصوم هم هست ،پس به همه وظايف عمل كرده و ميكند. و به آنها كه معتقد باين دليل نيستند ميگويند كه تصورات شما بر پايه و فرض عدم تصرف و حفظ امام است و گاه ميگوئيد كه امام وجودش لطف است وتصرفش لطفي ديگر در حاليكه اخبارفضائل محمد وآل محمد صلوات اللّه عليهم نادي باين است كه امام وجودش واجب است وتصرف او هم يقيني و حتمي و واجب است و اگر بفضائل و مقامات عاليه امامان معتقد شويم و در اعتقاد بآن فضائل از صرف اعتراف لفظي بالاتر رفته و همه لوازم و تبعات داشتن آن فضائل را بپذيريم و بر مبناي وجود چنين اشخاصي در ملك خداوند به مسائل بنگريم بسياري از مشكلات از جمله اين مشكل بزرگ حل ميشود و با حاضر و ناظر دانستن امام و تصرف او و يقين باين امر آن گمانها و مظنه ها بدل بعلم و يقين ميشود .
و البته همه اين مطالب را علماي شيخيه بانواع ادله اثبات ميكنند كه مادر اينجا براي رعايت اختصار صرفا رؤس بعض مطالب و استدلالها را بيان نموديم .
و اما اختلافات نظري كه شيخيه با ساير علما در معارف و حكمتها دارند از قبيل معاد و معراج و بعض فضائل ائمه و بزرگان كه بر پاره اي از طبايع قدري ثقيل ميآيد ، اولا بايد گفت كه اختلاف در مسائل نظري امر تازه اي نيست و بين مسلمين و شيعه همواره وجود داشته، و مناط كفر و ايمان هم نيست ،بلكه در واقع وجود فضائي كه هر صاحب نظري بتواند در آن نظر خود را بيان كند از اسباب ترقي و تعالي جامعه است و سبب پيشرفت علوم خواهد شد.
علماي شيخيه با توجه بآنكه با تعمق در آيات و اخبار و ادله گوناگون آفاق و انفس در مسأله معاد جسماني و معراج جسماني به توضيح و توجيهي دست يافته بودند كه طبقات و مراتب عوالم مختلف را آسانتر توضيح ميداد و بسياري از مشكلات و تصورات نادرست قدما را در باره سخت و غير قابل نفوذ بودن افلاك و مسأله معروف خرق و التيام را هم حل مينمود ،نظرات خود را در باره معاد بيان نمودند و با آنكه معاد جسماني و روحاني را رد ننموده و فقط جسم معاد را توضيح دادند كه بادله گوناگون ، بازگشت انسان بآخرت با جسم لطيف تري است كه با تصورات وبرداشتهاي اوليه غير متخصصين در اين فن اندكي اختلاف دارد، بر حسب عرف و عادت آن زمانها كه بعض علما بمحض آنكه مطلبي را كه اندك تفاوتي با تصورات و ذهنيات آنها داشت، مخالف دين خدا ميپنداشتند، نظريات مرحوم شيخ احمد احسائي (اع) را هم با همين ديدها مورد تعرض قرار دادند و فرياد و هياهو از بعضي برخاست كه چنين توضيحي براي معاد كه جسم لطيف تري هم وجود داشته باشد كفر است .
و تكفير كنندگان مطلقا باين مطلب فكر نكردند كه اين مسأله از بزرگترين مسائل حكمت الهي است كه بسياري علما در فهم مقدمات آن هم درمانده اند و بهيچوجه ميسر نيست اشخاصي كه تخصص آنها صرفا در فقه و ظواهر شريعت و احكام حلال و حرام است به يك نظر آنرا رد يا قبول نمايند و اصلا باين مطلب توجه نكردند كه فقط در بين علماي شيعه تا آن روز چهارده قول مختلف در كيفيت معاد وجود داشته و اصلا اجماع و اتفاقي بر كيفيت معاد جسماني واقع نشده كه تخلف از آنرا جرم بدانند و خلاصه بدون توجه باين امور بر عالم و حكيم بزرگي كه همواره سعي در استخراج و بيان همه علوم فلسفي و حكمت الهي با استناد باخبار و آثار محمد و آل محمد صلوات اللّه عليهم داشت رد نمودند و بظن قوي بسياري از رد كنندگان دقيقا نميدانستند كه چه چيزي را رد ميكنند يا واقعا آنكه مورد رد وتكفيرواقع شده دليل كفر او چيست.
== کتب ==
<br />
== سید کاظم رشتی ==
جناب سیدکاظم رشتی متولد ۱۲۱۲ق جانشین احمد احسایی است. سیدکاظم رشتی (سیدکاظم بن قاسم حسینی دشتی گیلانی حائری (کربلایی)) اجدادش از سادات حسینی مدینه بوده‌اند. او در رشت متولد شد. در جوانی به یزد رفت و از مریدان و شاگردان احمد احسایی گردید.
سیدکاظم رشتی مقیم کربلا گردید و تا پایان عمر در این شهر به ترویج و تدریس مکتب شیخیه پرداخت. گفته می‌شود او بالغ بر یکصدو پنجاه جلد کتاب و رساله در تبیین و تفسیر مکتب شیخیه و آرای احمد احسایی نگاشته‌است.
===حاج محمدکریم خان کرمانی===
جناب آقای [[حاج محمدکریم خان کرمانی]] سومین
| سری = Vol. 3| شماره = ۲| تاریخ = مارس ۲۰۱۱| صفحه = ۱۲۶۷ | فصل = IV| زبان = fa| فرمت = (pdf)| | پیوند = http://www.ijar.lit.az/pdf/10/2011(10-198).pdf| تاریخ دسترسی = ۲۵ آذر ۲۰۱۱}}</ref><ref>http://alabrar.info/webview.aspx?newbook=yes&book=introduction</ref><ref>The Persian Presence in the Islamic World (Levi Della Vida Symposia), p. 103 By Ehsan Yarshater</ref>
سطر ۲۵ ⟵ ۷۲:
شیخیه کرمان را بنا به انتساب به مؤسس آن حاج محمدکریم‌خان، «کریمخانیه» نیز گفته‌اند. از ویژگی‌های این سلسله احترام و ادب خاص به [[اهل بیت پیامبر]] اسلام و همچنین در رفتارهای فردی شان با خود و دیگران می‌باشد.
پس
<br />
== عقاید ==
| |||