برابر قانون اساسی [[دولت جمهوری اسلامی ایران]] اصول حکومت جمهوری اسلامی بر پایه جمهوریت و اسلامیت بنا شده‌است، این قانون «جمهوریت» را رای و اراده مردم در اداره امور کشور و «اسلامیت» را مطابقت داشتن قوانین با دین اسلام می‌داند.<ref name="autogenerated1.5">کتاب ولایت فقیه-آیت‌الله منتظری: روزنامه جام جم</ref> در مقابل منتقدان نوع نظام سیاسی ایران را نه پارلمانی و نه ریاست جمهوری بلکه نظام ولایت فقیه می‌دانند که در اساس و بنیاد ربطی به دموکراسی و جمهوریت ندارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=پرویز دستمالچی|کد زبان=fa|تاریخ=۱ آوریل ۲۰۱۹|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/opinion/a-48144559|عنوان=حذف نهاد ریاست جمهوری و بعد؟}}</ref> همچنین سید علی خامنه‌ای همواره در صورت تمایل توانسته اکثریت مجلس را به رأی دادن یا ندادن به موضوعات مشخص وادار کند.<ref name=":1">{{یادکرد وب|نویسنده=حسین باستانی|کد زبان=fa|تاریخ=۴ مارس ۲۰۲۰|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-51744791|عنوان='انهدام' ساختار جمهوری اسلامی ایران}}</ref> به نظر می‌رسد که رهبر جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر به تدریج قدرت نهادهای غیرانتصابی را کاهش و در مقابل قدرت سپاه پاسداران را افزایش داده‌است که در نتیجه سپاه پاسداران، به عنوان نهادی که از حمایت علی خامنه‌ای برخوردار بوده همواره برای دولت، مجلس یا سایر نهادهای انتصابی نظام از جمله قوه قضاییه، صداوسیما و هیئت‌های نظارت شورای نگهبان نیز اعمال قدرت می‌کند.<ref name=":1"/>
